|
1933
Rządzący państwami w 1933
Wydarzenia w Polsce
- Styczeń:
- 7 stycznia – premiera filmu 10% dla mnie.
- 19 stycznia – otwarto IV most przez Wisłę, łączący Kraków z Podgórzem i noszący imię Józefa Piłsudskiego.
- 16 lutego – Mieczysław Kaplicki został prezydentem Krakowa.
- 24 lutego – premiera filmu Każdemu wolno kochać w reżyserii Mieczysława Krawicza i Janusza Warneckiego.
- 1 marca – otwarto magistralę kolejową, łączącą śląskie kopalnie węgla kamiennego z portem w Gdyni.
- 2 marca–3 kwietnia – odbył się powszechny strajk włókniarzy Łodzi i okręgu łódzkiego, protestujący przeciwko obniżkom pensji we włókiennictwie.
- 15 marca – ustawa o szkołach akademickich (ograniczenie samorządu szkół wyższych).
- 16 marca – władze sanacyjne wydłużyły czas pracy z 46 do 48 godzin.
- 17 marca – w Warszawie podczas lotu próbnego samolotu PWS-19 zginął pasażer-obserwator, a pilot doświadczalny Kazimierz Kazimierczuk uratował się wyskakując ze spadochronem.
- 25 marca – Sejm RP uchwalił nową ustawę o Orderze Virtuti Militari.
- 28 marca:
- 7 kwietnia – premiera filmu Jego ekscelencja subiekt.
- 29 kwietnia – zakończył się proces guwernantki Rity Gorgonowej, oskarżonej o zabójstwo 17-letniej córki lwowskiego architekta Henryka Zaremby. W wyniku ponownego rozpoznania sprawy Sąd Okręgowy w Krakowie za zabójstwo córki kochanka skazał Ritę Gorgonową na karę 8 lat pozbawienia wolności (w pierwszym procesie orzeczono wobec niej karę śmierci).
- 3 maja – oddano do użytku port rybacki we Władysławowie.
- 8 maja:
- 10 maja – utworzono rząd Janusza Jędrzejewicza.
- 14 maja – w zamachu na działaczy narodowych w Brzozowie został zamordowany Jan Chudzik, a rany odniósł mjr Władysław Owoc.
- Czerwiec – zostało założone Koło Gospodyń Wiejskich w Szalowej, jako drugie w powiecie gorlickim (pierwsze założone było w Sękowej).
- 17 czerwca – oddano do użytku Zbiornik Otmuchów wraz z elektrownią wodną.
- 22 czerwca – rozpoczęły się zamieszki w Grodzisku Dolnym, w których zginęło 8 osób.
- 1–2 lipca – na Stadionie Miejskim w Bydgoszczy rozegrano XIV Mistrzostwa Polski mężczyzn w lekkiej atletyce. Trzy zwycięstwa odniósł Klemens Biniakowski: 200 m – 22,8 s; 400 m – 51,8 s; 4 × 400 m – 3 min 32,4 s.
- 3 lipca – podpisanie przez Polskę konwencji londyńskiej, definiującej pojęcie agresora.
- 8 lipca – Polska przystąpiła do tzw. bloku złotego. Szwajcaria, Belgia, Holandia, Włochy i Polska, pod przewodnictwem Francji, dążyły do dalszego utrzymania waluty opartej na złocie.
- 16 lipca – nadano premierowe wydanie Wesołej Lwowskiej Fali, w której występowali m.in. Szczepcio i Tońcio.
- 17 lipca – pod Myśliborzem rozbił się samolot, którym dwóch litewskich lotników – Steponas Darius i Stasys Girėnas – pokonało Atlantyk i zmierzało w kierunku Litwy (obaj piloci zginęli).
- Sierpień – przyznanie Polsce kredytu na elektryfikację warszawskiego węzła kolejowego.
- 6 sierpnia – w Poznaniu biegacz Klemens Biniakowski ustanowił rekord Polski w biegu na 400 m wynikiem 49,2 s.
- 21 sierpnia – została zburzona, stojąca nieopodal „Trójkąta Trzech Cesarzy”, Wieża Bismarcka w Mysłowicach.
- 31 sierpnia – we wsi Biskupin w Wielkopolsce miejscowy nauczyciel Walenty Szwajcer znalazł w pobliskim jeziorze drewniane szczątki, które okazały się pozostałościami przedsłowiańskiej osady.
- 2 września – otwarcie pierwszej kolejowej linii średnicowej w Warszawie (rozpoczęcie budowy 1921).
- 11 września – Józef Lewoniewski zginął w katastrofie lotniczej.
- 17 września – w Poznaniu Stanisława Walasiewicz ustanowiła w konkurencjach biegowych:
- 2 rekordy świata: w biegu na 60 m – 7,4 s i w biegu na 100 m – 11,8 s.
- rekord Polski w biegu na 800 m wynikiem 2 min 18,2 s (rekord ten przetrwał 19 lat – poprawiono go dopiero w 1952).
- 24 września – we Lwowie Stanisława Walasiewicz ustanowiła rekord świata w biegu na 60 m wynikiem 7,3 s (rekord ten przetrwał 27 lat – poprawiła go dopiero Australijka Betty Cuthbert).
- 29 września – rozporządzenie Rady Ministrów powołało do życia Polską Akademię Literatury.
- 5 października – premiera filmu Dwanaście krzeseł.
- 15 października – w Warszawie Polska przegrała z Czechosłowacją 1:2 w meczu eliminacyjnym do piłkarskich mistrzostw świata we Włoszech.
- 21 października – ukraiński nacjonalista Mykoła Łemyk zabił naczelnika kancelarii konsulatu sowieckiego we Lwowie (jednocześnie emisariusza sowieckiego wywiadu) A. Majłowa, na znak protestu przeciw wywołaniu wielkiego głodu na Ukrainie.
- 27 października – premiera filmu Szpieg w masce.
- 8 listopada – na inauguracyjnym posiedzeniu Polskiej Akademii Literatury na prezesa został wybrany Wacław Sieroszewski.
- 11 listopada – Uniwersytet Poznański nadał tytuł doktora honoris causa Józefowi Piłsudskiemu.
- 4 grudnia – pierwszy lot polskiego samolotu RWD-9.
- 8 grudnia – w Gdyni otwarto Dworzec Morski.
- 9 grudnia – premiera filmu Zabawka.
- 15 grudnia – katastrofa kolejowa w Poznaniu (zginęło 8 osób).
- 18 grudnia – Bolesław Bierut został skazany na 7 lat więzienia za współpracę z sowieckim wywiadem.
Wydarzenia na świecie
- Styczeń – powstało Brytyjskie Towarzystwo Międzyplanetarne.
- 2 stycznia – po 7 latach obecności ostatnie amerykańskie wojska interwencyjne opuściły Nikaraguę.
- 4 stycznia:
- 5 stycznia – rozpoczęcie budowy mostu Golden Gate nad Zatoką San Francisco (otwarcie 27 maja 1937).
- 11 stycznia – sir Charles Kingsford Smith odbył pierwszy komercyjny lot z Australii do Nowej Zelandii.
- 12 stycznia – w Erywaniu wyjechały na trasy pierwsze tramwaje elektryczne.
- 14 stycznia – Alexandru Vaida-Voievod został po raz trzeci premierem Rumunii.
- 15 stycznia – przemoc na tle politycznym w Hiszpanii spowodowała śmierć około 100 osób.
- 17 stycznia – Filipiny uzyskały niezależność. Kongres Stanów Zjednoczonych głosował za niezależnością Filipin wbrew poglądom prezydenta Herberta Hoovera.
- 23 stycznia – weszła w życie 20. poprawka do Konstytucji Stanów Zjednoczonych.
- 28 stycznia:
- 30 stycznia:
- 31 stycznia – Édouard Daladier został po raz pierwszy premierem Francji.
- 1 lutego:
- 4 lutego – doszło do buntu załogi holenderskiego pancernika przybrzeżnego „De Zeven Provinciën”.
- 6 lutego – w jakuckiej osadzie Ojmiakon odnotowano temperaturę -67,8 °C (najniższa temperatura w Azji).
- 6–7 lutego – oficerowie amerykańskiego zbiornikowca „USS Ramapo” odnotowali falę o rekordowej wysokości na Oceanie Spokojnym, miała ona wysokość 34 metry.
- 9 lutego – ekskluzywna organizacja Oxford Union, w której większość członków ukończyła Uniwersytet Oksfordzki, oświadczyła (pod wpływem rewolucyjnych wydarzeń w Rosji), że jej członkowie w żadnych okolicznościach nie będą walczyć za króla i ojczyznę (ang. That this House will in no circumstances fight for its King and country).
- 10 lutego – w hucie w Neunkirchen na Terytorium Saary eksplodował gazometr. Zginęło 68 osób, a 190 zostało rannych, zniszczonych zostało wiele domów i nowa szkoła.
- 15 lutego – w Miami na Florydzie Giuseppe Zangara dokonał nieudanego zamachu na prezydenta elekta USA Franklina Delano Roosevelta. Ciężko ranny został towarzyszący prezydentowi burmistrz Chicago Anton Cermak, który zmarł 6 marca w szpitalu.
- 16 lutego – Czechosłowacja, Rumunia i Jugosławia podpisały Pakt Organizacji Małej Ententy – organizacji, która miała zapobiec rewizjonistycznej polityce Węgier oraz – w mniejszym stopniu – Bułgarii.
- 17 lutego:
- 20 lutego – Kongres Stanów Zjednoczonych uchwalił 21. poprawkę do Konstytucji, znoszącą prohibicję.
- 21 lutego – w Niemczech utworzono sądy specjalne.
- 27 lutego – w Niemczech spłonął gmach Reichstagu.
- 28 lutego:
- 2 marca – w Nowym Jorku odbyła się premiera filmu King Kong.
- 3 marca:
- 4 marca:
- 5 marca:
- w Niemczech odbyły się wybory parlamentarne. NSDAP zdobyła 43,9% głosów.
- wielki kryzys: Prezydent Franklin D. Roosevelt zarządził tak zwane „wakacje banków” – zamknął wszystkie banki i zamroził wszystkie transakcje finansowe – „wakacje” zakończyły się 13 marca.
- 8 marca – George Grosz, malarz, grafik i karykaturzysta z kręgu Nowej Rzeczowości, został pozbawiony obywatelstwa niemieckiego.
- 9 marca – wielki kryzys: w USA rozpoczęło się tzw. 100 dni, podczas których zostały uchwalone ustawy wprowadzające New Deal.
- 10 marca:
- 12 marca – wielki kryzys: prezydent USA Roosevelt zapoczątkował radiowe wystąpienia do narodu, tak zwane „Rozmowy przy ognisku domowym – przy kominku” (ang. Fireside Chats). Tematem pierwszej pogadanki radiowej był kryzys bankowy.
- 13 marca – w Niemczech utworzono Ministerstwo Propagandy i Oświecenia Publicznego, na którego czele aż do 1945 r. stał dr Joseph Goebbels.
- 15 marca:
- wielki kryzys: indeks giełdowy „Dow Jones Industrial Average” wzrósł z 53.84 punktów do 62.10 punktów. Był to największy wzrost – 15,34% – w ciągu jednego dnia. Do dzisiaj (2009 r.) jest to w historii tego indeksu akcji, notowanych na giełdzie w Nowym Jorku, rekord wzrostu procentowego w ciągu jednego dnia.
- kanclerz Austrii Engelbert Dollfuss nie zezwolił na obrady parlamentu, rozpoczął dyktatorskie i faszystowskie rządy.
- 19 marca – obywatele Portugalii opowiedzieli się w referendum za przyjęciem konstytucji tzw. Nowego Państwa.
- 20 marca – Raszid Ali al-Kilani został premierem Iraku.
- 21 marca – na mocy zarządzenia Heinricha Himmlera, powstał w pobliżu Dachau w Bawarii pierwszy obóz koncentracyjny (Dachau (KL)).
- 23 marca – belgijski astronom Sylvain Arend odkrył planetoidę (1263) Varsavia.
- 24 marca – diaspora żydowska na świecie ogłosiła bojkot produktów niemieckich.
- 27 marca – Japonia wystąpiła z Ligi Narodów.
- 28 marca – pod Diksmuide w Belgii rozbił się samolot pasażerski Armstrong Whitworth Argosy II brytyjskich Imperial Airways; zginęło 15 osób.
- 31 marca – wielki kryzys: w USA powstał Korpus Ochrony Cywilnej (ang. Civilian Conservation Corps) mający za cel walkę z gwałtownie rosnącym bezrobociem.
- 1 kwietnia – po zwycięstwie wyborczym naziści, pod przywództwem Juliusa Streichera, zorganizowali jednodniowy bojkot w Niemczech wszystkich firm, których właścicielami byli Żydzi.
- 3 kwietnia – brytyjska wyprawa dokonała pierwszego przelotu samolotem nad Mount Everestem.
- 4 kwietnia – 73 osoby zginęły u wybrzeży New Jersey w katastrofie wojskowego sterowca USS „Akron”.
- 5 kwietnia:
- 7 kwietnia:
- naziści wprowadzili tak zwane „prawo do przywracania profesjonalnych usług cywilnych” (niem. Gesetz zur Wiederherstellung des Berufsbeamtentums). Prawo to miało za zadanie eliminację ze służb cywilnych państwa osób nie należących do „rasy panów” i osób nie wyznających ideologii narodowego socjalizmu.
- w USA została zalegalizowana produkcja piwa, osiem miesięcy przed całkowitym zniesieniem prohibicji (zniesienie prohibicji – 5 grudnia 1933).
- 10 kwietnia:
- 11 kwietnia – pilot Bill Lancaster wystartował z Anglii, by pobić rekord prędkości przelotu do Przylądka Dobrej Nadziei, jednak zniknął bez śladu. Jego zmumifikowane ciało zostało odnalezione dopiero w 1962 r. na Saharze.
- 19 kwietnia – wielki kryzys: Stany Zjednoczone oficjalnie przeszły na system waluty złotej (ang. gold standard – parytet złota, standard złota).
- 21 kwietnia – w nazistowskich Niemczech prawnie zabroniono koszernego rytuału uboju zwierząt, szechity.
- 26 kwietnia – z inicjatywy Hermanna Göringa w Prusach powołano Urząd Tajnej Policji Stanu – Geheimes Staatspolizeiamt, w skrócie „Gestapo” (w Bawarii analogiczną instytucję Heinrich Himmler zorganizował już 1 kwietnia tegoż roku).
- 27 kwietnia – w Niemczech paramilitarna i nacjonalistyczna organizacja utworzona w 1918 r., „Stahlhelm”, dołączyła do nazistowskiej partii.
- 28 kwietnia – dokonano oblotu myśliwca Fiat CR.32.
- 2 maja:
- 3 maja – Nellie Tayloe Ross została wybrana, jako pierwsza kobieta, na gubernatora stanu w USA, później została jako pierwsza kobieta dyrektorem amerykańskiej mennicy (ang. United States Mint).
- 5 maja – w dzienniku „The New York Times” ukazał się artykuł o odkryciu, którego dokonał w roku 1931 Karl Guthe Jansky. Odkrył on promieniowanie radiowe Drogi Mlecznej, co zapoczątkowało rozwój radioastronomii.
- 8 maja:
- 10 maja:
- 12 maja – wielki kryzys: w USA wszedł w życie Akt Korekty Rolnej (ang. Agricultural Adjustment Act). Prawo to ograniczało produkcję rolną poprzez wypłaty rolnikom za nieobsiewanie areału.
- 17 maja – Vidkun Quisling i Johan Bernhard Hjort(inne języki) założyli w Oslo norweską partię faszystowską i nacjonalistyczną pod nazwą Narodowa Jedność (norw. Nasjonal Samling).
- 18 maja – Nowy Ład Gospodarczy (New Deal): prezydent Roosevelt podpisał dekret powołujący do życia Urząd Doliny Tennessee (ang. Tennessee Valley Authority), państwową korporację mającą za cel wspomożenie gospodarki stanu Tennessee – stanu najbardziej dotkniętego wielkim kryzysem.
- 20 maja:
- 24 maja – zakończyła się wojna kolumbijsko-peruwiańska.
- 25 maja – Gwardia Palatyńska objęła straż w bazylice na Lateranie.
- 26 maja:
- 27 maja:
- Nowy Ład Gospodarczy: prezydent Roosevelt podpisał dekret (ang. Federal Securities Act), który zobowiązuje do rejestracji każdej transakcji na giełdzie przez Federalną Komisję Handlu (ang. Federal Trade Commission).
- w Chicago została otwarta wystawa światowa pod nazwą „Wiek postępu” (ang. Century of Progress).
- 31 maja – podpisano zawieszenie broni między Japonią a Chinami.
- 5 czerwca – wielki kryzys: Kongres Stanów Zjednoczonych przegłosował ustawę anulującą parytet złota dla wierzycieli. Wierzyciele nie mieli prawa żądać zapłaty w złocie.
- 6 czerwca – pierwsze kino samochodowe zostało otwarte w mieście Camden w stanie New Jersey.
- 11 czerwca – w pierwszym w historii meczu eliminacyjnym do II Piłkarskich Mistrzostw Świata 1934 we Włoszech, Szwecja pokonała Estonię 6:2. Do I Mistrzostw Świata w Urugwaju eliminacji nie rozgrywano.
- 12 czerwca – wielki kryzys: w Londynie rozpoczęła się konferencja ekonomiczna z udziałem 66 państw, na której debatowano nad sposobem walki z globalnym kryzysem ekonomicznym.
- 19 czerwca – rząd francuski zgodził się na pobyt we Francji Lwa Trockiego.
- 20 czerwca – premier Syjamu Phraya Manopakornnitithada został obalony w wojskowym zamachu stanu.
- 22 czerwca – została zdelegalizowana Socjaldemokratyczna Partia Niemiec (SPD).
- 5 lipca – samorozwiązanie ostatniej niemieckiej nienazistowskiej partii – katolickiego ugrupowania Centrum (KPD została zdelegalizowana po marcowych wyborach do Reichstagu, SPD – 22 czerwca, pozostałe partie rozwiązały się na przełomie czerwca i lipca).
- 14 lipca – NSDAP stała się jedyną partią polityczną w Niemczech. Ogłoszono ustawę o zakazie tworzenia nowych partii, określającą jednocześnie NSDAP jako jedyną legalną partię.
- 15 lipca:
- 20 lipca – watykański sekretarz stanu Eugenio Pacelli (późniejszy papież Pius XII) podpisał, wynegocjowany wcześniej z Hitlerem, konkordat z III Rzeszą. Traktat ten pozwalał Watykanowi narzucić nowe prawo kościelne niemieckim katolikom i zapewniał spore uprzywilejowanie katolickim szkołom i duchownym. Jednym z warunków Hitlera było rozwiązanie katolickiej partii Centrum.
- 22 lipca – lotnik amerykański Wiley Post odbył samotnie wieloetapowy lot dookoła świata w czasie 186 godzin i 50 min. Trasa wiodła przez Nowy Jork, Berlin, Moskwę, Irkuck – do Nowego Jorku.
- 25 lipca – Lew Trocki przybył do Marsylii.
- Sierpień – około 3 tys. przedstawicieli grupy etnicznej Asyryjczyków zostało zamordowanych w Iraku przez siły rządowe (język syryjski: ܦܪܡܬܐ ܕܣܡܠܐ – ang. Simele massacre).
- 2 sierpnia – oficjalne otwarcie Kanału Białomorsko-Bałtyckiego im. Józefa Stalina.
- 16 sierpnia – włoski statek pasażerski SS Rex zdobył Błękitną Wstęgę Atlantyku.
- 18 sierpnia – w Berlinie zaprezentowano pierwszy egzemplarz Volksempfänger („ludowego radioodbiornika”), dzięki któremu upowszechniono dostęp do radia i nadawanej drogą radiową propagandy narodowosocjalistycznego państwa niemieckiego.
- 22 sierpnia – Cedar Breaks, niezwykła formacja skalna powstała na skutek działania erozji, położona w amerykańskim stanie Utah, została objęta ochroną jako narodowy pomnik Stanów Zjednoczonych.
- 25 sierpnia – trzęsienie ziemi w prowincji Syczuan w Chinach pozbawiło życia około 9 tys. osób.
- 30 sierpnia:
- 2 września – podpisano pakt o nieagresji między ZSRR a Włochami.
- 3 września – Alejandro Lerroux sformował nowy rząd w Hiszpanii.
- 8 września – Ghazi I został królem Iraku.
- 12 września – Leó Szilárd wpadł na pomysł wykorzystania nuklearnej reakcji łańcuchowej do zbudowania bomby atomowej.
- 17 września – Włoch Luigi Beccali ustanowił w Mediolanie rekord świata w biegu na 1500 m wynikiem 3 min 49,0 s.
- 21 września–23 grudnia – proces o podpalenie Reichstagu.
- 22 września – realizując politykę „ujednolicania”, niemiecki minister propagandy Joseph Goebbels utworzył Izbę Kultury Rzeszy – mającą być instrumentem narodowo-socjalistycznej polityki kulturalnej.
- 26 września – w Meksyku tornado zniszczyło miasto Tampico.
- 30 września – premiera amerykańskiego filmu muzycznego Nocne motyle w reżyserii Lloyda Bacona.
- 1 października – nieudana próba zamachu na kanclerza Austrii Engelberta Dollfußa.
- 7 października – Albert Einstein wraz z rodziną wypłynął z Southampton, udając się na emigrację do USA.
- 10 października – samolot linii lotniczych United Airlines, Boeing 247, został zniszczony w powietrzu przez wybuch bomby, w pobliżu miejscowości Chesterton w stanie Indiana. Był to pierwszy udowodniony wypadek sabotażu w historii lotnictwa cywilnego.
- 12 października – budynek więzienia wojsk lądowych Stanów Zjednoczonych na wyspie Alcatraz został nabyty przez Departament Sprawiedliwości Stanów Zjednoczonych z myślą o wcieleniu go do systemu federalnego więziennictwa. Pierwsi więźniowie zostali osadzeni w 1934 r.
- 16 października – Niemcy ogłosili zamiar wystąpienia z Ligi Narodów.
- 17 października – Albert Einstein przybył do Stanów Zjednoczonych jako uchodźca polityczny z Niemiec.
- 18 października – Niemcy, Moringen koło Hanoweru: powstał pierwszy obóz koncentracyjny dla kobiet.
- 21 października – Niemcy wystąpiły z Ligi Narodów.
- 23 października – włoski pilot Francesco Angello na hydroplanie MC 72 ustanowił, obowiązujący do dzisiaj, rekord prędkości (709,21 km/h) dla tego typu samolotów z silnikami tłokowymi.
- 29 października – syn byłego dyktatora Hiszpanii José Antonio Primo de Rivera założył partię polityczną Falanga.
- 31 października – wysoki komisarz Palestyny generał Arthur Grenfell Wauchope dokonał oficjalnego otwarcia portu w Hajfie.
- 5 listopada – w Hiszpanii Baskowie głosowali za autonomią.
- 8 listopada:
- Nowy Ład Gospodarczy: prezydent Roosevelt przedstawił Administrację Robót Publicznych (ang. Civil Works Administration), mającą za cel stworzenie miejsc pracy dla przeszło 4 milionów bezrobotnych.
- król Afganistanu Mohammad Nader Szah został w Kabulu zastrzelony przez gimnazjalistę. Nowym królem został syn zamordowanego monarchy, Mohammad Zaher Szah.
- 11 listopada – w Dakocie Południowej potężna burza pyłowa zdarła wierzchnią warstwę osuszonej gleby w gospodarstwach rolnych, była to jedna z wielu burz pyłowych, które nawiedziły te tereny w ciągu roku.
- 12 listopada:
- 14 listopada – na czele rządu Rumunii stanął Ion Duca, sześć tygodni później zamordowany przez Żelazną Gwardię.
- 16 listopada:
- 17 listopada – premiera filmu Kacza zupa.
- 19 listopada – w wyborach w Drugiej Republice Hiszpańskiej odniosły sukces partie prawicowe.
- 21 listopada – pod Charkowem w katastrofie samolotu K-7 zginęło 15 spośród 20 osób na pokładzie.
- 26 listopada – Camille Chautemps został po raz drugi premierem Francji.
- 28 listopada – amerykański fizyk i konstruktor Robert J. Van de Graaff zakończył budowę generatora własnego projektu, który to generator był w stanie wytworzyć napięcie 7 000 000 V.
- 1 grudnia – premiera niemieckiego filmu propagandowego Zwycięstwo wiary w reżyserii Leni Riefenstahl.
- 4 grudnia – rozpoczęła się Wystawa Berlińska.
- 5 grudnia – zniesienie prohibicji w USA.
- 8 grudnia – w Saragossie wybuchło powstanie anarchistyczne, które objęło głównie hiszpańskie prowincje: Aragonię, Katalonię, Huesca i Teruel.
- 12 grudnia – Malcolm Irvine nakręcił dwuminutowy film z potworem z Loch Ness.
- 23 grudnia:
- 26 grudnia:
- 27 grudnia – Muzeum Brytyjskie zapłaciło władzom ZSRR 100 tys. funtów za kilkaset stron (⅔ całości) przechowywanego w leningradzkiej Państwowej Bibliotece Publicznej Kodeksu Synajskiego.
- 29 grudnia – członkowie faszystowskiej organizacji Żelazna Gwardia dokonali udanego zamachu na premiera Rumunii Iona Gheorghea Duca.
Poza tym:
Urodzili się
- 1 stycznia:
- 2 stycznia:
- 3 stycznia – Waldemar Nowakowski, podpułkownik Wojska Polskiego w stanie spoczynku, jeden z najmłodszych uczestników powstania warszawskiego (zm. 2023)
- 4 stycznia:
- 5 stycznia:
- 6 stycznia:
- Leszek Drogosz, polski bokser, aktor (zm. 2012)
- Janina Kabulska, polska siatkarka (zm. 2008)
- Helena Kowalska, polska aktorka
- Jadwiga Kukułczanka, polska tłumaczka, poetka i krytyk literacki (zm. 2020)
- Oleg Makarow, radziecki inżynier-mechanik, kosmonauta (zm. 2003)
- Ewa Najwer, polska pisarka, poetka, krytyk literacki (zm. 2019)
- Justo Tejada, hiszpański piłkarz narodowości katalońskiej (zm. 2021)
- Zofia Walasek, polska lekkoatletka, biegaczka (zm. 2022)
- 7 stycznia:
- 8 stycznia – Juan Marsé, hiszpański pisarz, dziennikarz i publicysta (zm. 2020)
- 9 stycznia:
- 10 stycznia – Nadżah al-Attar, syryjska polityk
- 11 stycznia – Barbara Grabowska-Olszewska, polska geolog, wykładowczyni akademicka (zm. 2023)
- 12 stycznia:
- 13 stycznia – Bogusław Gediga, polski archeolog (zm. 2022)
- 16 stycznia:
- 17 stycznia
- 18 stycznia:
- 19 stycznia:
- 20 stycznia:
- 21 stycznia – Julieta Serrano, hiszpańska aktorka
- 23 stycznia:
- 24 stycznia:
- 25 stycznia:
- 26 stycznia:
- Ercole Baldini, włoski kolarz szosowy i torowy (zm. 2022)
- Javier Lozano Barragán, meksykański duchowny katolicki, biskup Zacatecas, kardynał (zm. 2022)
- Helena Kurmanowicz, polska architekt (zm. 2018)
- Eldar Szengiełaja, radziecki i gruziński reżyser filmowy i scenarzysta
- Janina Zającówna, polska pisarka, scenarzystka filmowa
- Hans Björkegren, szwedzki poeta, pisarz i tłumacz (zm. 2017)
- 28 stycznia:
- 29 stycznia – Sacha Distel, francuski piosenkarz i gitarzysta (zm. 2004)
- 31 stycznia – Aníbal Alzate, kolumbijski piłkarz (zm. 2016)
- 1 lutego – Ryszard Zieniawa, polski judoka i trener judo (zm. 2020)
- 2 lutego:
- 3 lutego:
- 4 lutego:
- 5 lutego:
- Miguel d’Escoto Brockmann, nikaraguański duchowny katolicki, dyplomata i polityk (zm. 2017)
- Jörn Donner, fiński reżyser, scenarzysta, producent, aktor i krytyk filmowy (zm. 2020)
- B.S. Johnson, angielski pisarz i poeta (zm. 1973)
- Miloš Milutinović, jugosłowiański piłkarz, trener (zm. 2003)
- Alf Petersson, szwedzki lekkoatleta (zm. 2024)
- Andrzej Piskozub, polski historyk, wykładowca akademicki (zm. 2021)
- 6 lutego – Anđelko Vuletić, chorwacki poeta, pisarz, dramaturg i tłumacz (zm. 2021)
- 7 lutego:
- 8 lutego:
- 9 lutego – Tadeusz Malak, polski aktor i reżyser (zm. 2017)
- 10 lutego – Piet van der Kuil, holenderski piłkarz
- 11 lutego – Roger Closset, francuski szermierz (zm. 2020)
- 13 lutego:
- 14 lutego
- 15 lutego:
- 16 lutego:
- 17 lutego:
- 18 lutego:
- 19 lutego – Valmy Féaux, belgijski i waloński polityk
- 20 lutego:
- 21 lutego:
- 22 lutego:
- 23 lutego – Jan Turnau, polski pisarz i działacz społeczny
- 24 lutego – Toshiya Ueda, japoński seiyū i aktor dubbingowy (zm. 2022)
- 25 lutego – Jean-Pierre Goudeau, francuski lekkoatleta (zm. 2024)
- 26 lutego – Lubomyr Huzar, ukraiński duchowny katolicki, kardynał (zm. 2017)
- 27 lutego:
- 28 lutego:
- 1 marca:
- 2 marca:
- 3 marca:
- 4 marca – Nino Vaccarella, włoski kierowca wyścigowy (zm. 2021)
- 5 marca:
- 7 marca:
- 8 marca:
- 9 marca:
- 10 marca – John Wrighton – brytyjski sprinter
- 11 marca:
- 12 marca – Leonard Dobczyński, polski lekkoatleta, płotkarz i sprinter, trener (zm. 2014)
- 14 marca:
- 15 marca:
- 17 marca:
- 18 marca:
- 19 marca:
- 20 marca:
- 21 marca – Michael Heseltine, brytyjski przedsiębiorca i polityk
- 22 marca:
- 23 marca:
- 24 marca – William Smith, amerykański aktor, producent filmowy i scenarzysta (zm. 2021)
- 25 marca – Mariusz Gorczyński, polski aktor (zm. 1990)
- 26 marca – Tinto Brass, włoski reżyser, scenarzysta i aktor
- 27 marca:
- 28 marca:
- 29 marca:
- 1 kwietnia
- 2 kwietnia – György Konrád, węgierski pisarz (zm. 2019)
- 3 kwietnia:
- 4 kwietnia:
- 5 kwietnia – Frank Gorshin, amerykański aktor i komik (zm. 2005)
- 7 kwietnia:
- 9 kwietnia:
- 10 kwietnia:
- 11 kwietnia – Sergio Valdés, piłkarz chilijski (zm. 2019)
- 12 kwietnia:
- 13 kwietnia:
- 14 kwietnia:
- 15 kwietnia:
- 16 kwietnia:
- 17 kwietnia – André Gruchet, francuski kolarz (zm. 2015)
- 18 kwietnia – Czesław Zięba, polski wynalazca, inżynier (zm. 2010)
- 19 kwietnia:
- 20 kwietnia – Kristaq Dhamo, albański reżyser, scenarzysta i krytyk (zm. 2022)
- 21 kwietnia – Easley Blackwood, amerykański kompozytor, pianista (zm. 2023)
- 22 kwietnia:
- 23 kwietnia – Tharcisse Tshibangu, duchowny rzymskokatolicki z Demokratycznej Republiki Konga, biskup diecezjalny Mbujimayi (zm. 2021)
- 24 kwietnia – Liam Hyland, irlandzki polityk
- 25 kwietnia – Phillip Straling, amerykański duchowny katolicki
- 26 kwietnia:
- 28 kwietnia – Stênio Garcia, brazylijski aktor
- 29 kwietnia:
- 30 kwietnia:
- 1 maja – Hieronim Kowalski, polski pilot i instruktor lotniczy i szybowcowy (zm. 2022)
- 2 maja:
- 3 maja:
- 4 maja – Andrzej Tarkowski, polski embriolog (zm. 2016)
- 5 maja:
- 6 maja:
- 7 maja:
- 8 maja – Jerzy Molga, polski aktor (zm. 2024)
- 9 maja – Grzegorz Łatuszyński, polski pisarz (zm. 2020)
- 10 maja:
- 11 maja:
- 12 maja:
- 14 maja:
- 15 maja:
- 17 maja – Jarosław Abramow-Newerly, polski dramatopisarz
- 18 maja:
- 19 maja:
- 20 maja – Constance Towers, amerykańska aktorka
- 21 maja:
- 22 maja:
- 23 maja:
- 25 maja:
- 26 maja – Edward Whittemore, amerykański pisarz, dziennikarz, agent CIA (zm. 1995)
- 27 maja:
- 28 maja – Rune Johnsson, szwedzki zapaśnik
- 29 maja:
- 1 czerwca:
- 2 czerwca – Rostisław Wargaszkin, rosyjski kolarz torowy
- 4 czerwca:
- 5 czerwca – William Kahan, kanadyjski matematyk, informatyk
- 6 czerwca:
- 7 czerwca – Juan María Uriarte Goiricelaya, hiszpański duchowny katolicki (zm. 2024)
- 8 czerwca:
- 9 czerwca:
- 10 czerwca – Gabriel Bartoszewski, polski duchowny katolicki, kapucyn
- 11 czerwca:
- 13 czerwca:
- 14 czerwca:
- 15 czerwca:
- 16 czerwca – Wiesława Kwaśniewska, polska aktorka
- 18 czerwca:
- 19 czerwca:
- 20 czerwca:
- 21 czerwca – Bernie Kopell, amerykański aktor
- 22 czerwca:
- 23 czerwca:
- 24 czerwca:
- Nadieżda Chnykina-Dwaliszwili, gruzińska lekkoatletka, sprinterka i skoczkini w dal
- Sam Jones, amerykański koszykarz (zm. 2021)
- Jan Kisyński, polski matematyk (zm. 2022)
- Wojciech Skalmowski, polski orientalista, literaturoznawca, eseista, prozaik, publicysta, krytyk literacki (zm. 2008)
- Lars Wohlin, szwedzki ekonomista, polityk (zm. 2018)
- 25 czerwca – Álvaro Siza, portugalski architekt
- 26 czerwca – Claudio Abbado, włoski dyrygent, pianista (zm. 2014)
- 27 czerwca:
- 28 czerwca – Vic Emery, kanadyjski bobsleista
- 29 czerwca – Piero Barucci, włoski ekonomista, nauczyciel akademicki, menedżer, polityk
- 30 czerwca:
- 1 lipca:
- 2 lipca – Tadeusz Riedl, polski entomolog
- 3 lipca:
- 4 lipca – Józef Stompel, polski pianista, pedagog
- 5 lipca:
- 7 lipca:
- 9 lipca:
- 10 lipca:
- 11 lipca – Allan Erdman, radziecki strzelec sportowy
- 12 lipca:
- 13 lipca – Antoni Rosołowicz, polski wioślarz
- 14 lipca:
- 15 lipca:
- 16 lipca:
- 17 lipca – Karmenu Mifsud Bonnici, maltański polityk (zm. 2022)
- 18 lipca – R. Murray Schafer, kanadyjski kompozytor i pedagog (zm. 2021)
- 19 lipca:
- 20 lipca:
- 21 lipca:
- 22 lipca – Bogdan Dworak, polski literat (zm. 2020)
- 23 lipca:
- 24 lipca:
- 25 lipca:
- 26 lipca – Edmund S. Phelps, amerykański ekonomista
- 27 lipca:
- 28 lipca – Maurice Moucheraud, francuski kolarz (zm. 2020)
- 29 lipca:
- 30 lipca:
- 31 lipca – Cees Nooteboom, holenderski prozaik
- 1 sierpnia:
- Ko Un, południowokoreański poeta
- Antonio Negri, włoski etyk, marksistowski filozof polityczny, pisarz (zm. 2023)
- 2 sierpnia – Joanis Warwitsiotis, grecki polityk
- 3 sierpnia:
- 4 sierpnia:
- 5 sierpnia – Helena Łangowska-Adamczyk, polska chirurg szczękowy, profesor (zm. 2020)
- 6 sierpnia:
- 7 sierpnia:
- 8 sierpnia – Asha Bhosle, indyjska wokalistka
- 9 sierpnia:
- 10 sierpnia:
- 11 sierpnia:
- 12 sierpnia:
- 13 sierpnia:
- 14 sierpnia:
- 15 sierpnia:
- Bobby Helms amerykański piosenkarz (zm. 1997)
- 16 sierpnia:
- 17 sierpnia:
- 18 sierpnia:
- 19 sierpnia – Debra Paget, amerykańska aktorka
- 20 sierpnia:
- 21 sierpnia:
- 22 sierpnia:
- 23 sierpnia:
- 25 sierpnia:
- 26 sierpnia:
- Zbigniew Mendera, profesor zwyczajny w dziedzinie teorii konstrukcji i konstrukcji stalowych (zm. 2020)
- 27 sierpnia:
- 28 sierpnia:
- 29 sierpnia:
- 30 sierpnia:
- 31 sierpnia:
- 2 września:
- 3 września:
- 4 września:
- 5 września:
- 6 września:
- 7 września:
- 8 września:
- 9 września:
- 10 września:
- 11 września:
- 12 września – José Fernández Arteaga, meksykański duchowny katolicki, biskup Apatzingán i Colima, arcybiskup Chihuahua (zm. 2021)
- 13 września:
- Helena Bursiewicz, polska lekarka, polityk, poseł na Sejm PRL (zm. 1978)
- Aristidis Dimopulos, grecki prawnik, polityk, wiceminister finansów i eurodeputowany
- Janez Gorišek, słoweński skoczek narciarski, architekt (zm. 2023)
- Eginald Schlattner, rumuński pastor, pisarz pochodzenia niemieckiego
- Walerian Słomka, polski duchowny katolicki
- 14 września:
- Girolamo Sirchia, włoski lekarz i polityk, parlamentarzysta
- Ingo Swann, amerykański parapsycholog, medium, pisarz i malarz, twórca Remote Viewing (zm. 2013)
- 16 września:
- 17 września – Chuck Grassley, amerykański polityk, senator ze stanu Iowa
- 18 września:
- Robert Foster Bennett, amerykański polityk, senator ze stanu Utah (zm. 2016)
- Robert Blake, amerykański aktor (zm. 2023)
- Scotty Bowman, kanadyjski trener hokeja
- Eugeniusz Iwanicki, polski pisarz (zm. 2020)
- Jerzy Połomski, polski piosenkarz, aktor (zm. 2022)
- Walentina Ponomariowa, rosyjska kosmonautka (zm. 2023)
- Hiroshi Suzuki, japoński pływak
- Fred Willard, amerykański aktor, komik (zm. 2020)
- 19 września:
- 20 września:
- 21 września – Dick Simon, amerykański kierowca wyścigowy
- 22 września – Eugeniusz Obuchowski, polski zootechnik, polityk, poseł na Sejm PRL
- 24 września:
- 25 września:
- 27 września:
- 29 września – Samora Machel, mozambicki polityk, pierwszy prezydent kraju (zm. 1986)
- 30 września:
- 1 października:
- 2 października:
- 3 października:
- 4 października – Ryszard Czajkowski, polski geofizyk (zm. 2024)
- 5 października:
- 6 października – Stanisław Wawrzeń, polski rolnik, polityk, poseł na Sejm PRL
- 8 października:
- 9 października:
- 10 października – Jay Sebring, amerykański stylista i fryzjer (zm. 1969)
- 12 października:
- 13 października:
- 14 października – Jurij Baczurow, radziecki wioślarz
- 15 października:
- 16 października – Marian Guzek, polski ekonomista, prof. dr hab., uczestnik opozycji antykomunistycznej w latach 50. XX wieku (zm. 2020)
- 17 października – William Anders, amerykański astronauta (zm. 2024)
- 18 października – André Soulier, francuski polityk
- 19 października:
- 20 października:
- 21 października:
- 22 października:
- 24 października:
- 25 października:
- 26 października:
- 27 października:
- 28 października:
- 29 października:
- 30 października – Tadeusz Chyła, polski piosenkarz, gitarzysta i kompozytor (zm. 2014)
- 31 października:
- 1 listopada:
- 3 listopada:
- 4 listopada:
- 5 listopada:
- 6 listopada:
- 7 listopada:
- Ryszard Dąbrowski, polski duchowny rzymskokatolicki, a następnie starokatolicki, ksiądz infułat oraz wieloletni kanclerz kurii biskupiej Kościoła Polskokatolickiego w RP (zm. 2018)
- Andrzej Górny, polski pisarz, krytyk literacki (zm. 2021)
- 8 listopada – Rajmund Dybczyński, polski chemik
- 9 listopada – Antoni Stawikowski, polski astronom
- 10 listopada
- 11 listopada:
- 12 listopada:
- 13 listopada:
- 14 listopada:
- 15 listopada – Theodore Roszak, amerykański pisarz, naukowiec (zm. 2011)
- 16 listopada – Zygmunt Żymełka, polski polityk (zm. 2016)
- 19 listopada – Larry King, amerykański dziennikarz (zm. 2021)
- 20 listopada:
- 21 listopada:
- 22 listopada – Tadeusz Szczudłowski, polski marynarz i działacz społeczny
- 23 listopada – Krzysztof Penderecki, polski kompozytor i dyrygent (zm. 2020)
- 24 listopada – Norbert Heisig, niemiecki lekarz
- 25 listopada:
- 27 listopada:
- 28 listopada – Sándor Sára, węgierski operator i reżyser (zm. 2019)
- 29 listopada – John Mayall, brytyjski multiinstrumentalista, kompozytor, bluesman, pionier muzyki rockowej (zm. 2024)
- 30 listopada:
- 1 grudnia – Pietro Brollo, włoski duchowny katolicki, arcybiskup metropolita Udine (zm. 2019)
- 2 grudnia:
- 3 grudnia:
- 5 grudnia – Idzi Drzycimski, polski profesor nauk geograficznych
- 6 grudnia – Henryk Mikołaj Górecki, polski kompozytor, pedagog i profesor (zm. 2010)
- 7 grudnia – Heliodoro Dols, hiszpański architekt
- 8 grudnia:
- 9 grudnia:
- 11 grudnia – Rock Demers, kanadyjski producent filmowy (zm. 2021)
- 12 grudnia:
- 13 grudnia
- 15 grudnia:
- 16 grudnia:
- 17 grudnia:
- 18 grudnia
- 19 grudnia:
- 20 grudnia:
- 21 grudnia – Orlando Romero, urugwajski duchowny katolicki, biskup Canelones
- 22 grudnia:
- 23 grudnia – Akihito (jap: 明仁, cesarz – Heisei: 平成), cesarz Japonii
- 24 grudnia:
- 25 grudnia:
- 26 grudnia:
- 28 grudnia:
- 29 grudnia:
- 31 grudnia:
Data dzienna nieznana:
- Jerzy Chociłowski, polski reporter
- Ryszard Długołęcki, polski lekarz
- Olga Goldberg-Mulkiewicz, polsko-izraelska etnolog i etnograf
- Henryk Grychnik, polski śpiewak operowy
- Jan Kantyka, polski historyk
- Jan Konieczyński, polski chemik (zm. 2018)
- Rafał Leszczyński, polski językoznawca (zm. 2023)
- Maria Miśkiewicz, polska archeolog
- Władysława Nowogórska, polska artystka fotograf
- Zofia Optułowicz, polska działaczka społeczna
- Genowefa Sikora, polska działaczka społeczna
- Adam Suchoński, polska historyk
Zmarli
- 3 stycznia – Wilhelm Cuno, polityk niemiecki, kanclerz Rzeszy (ur. 1876)
- 5 stycznia – Calvin Coolidge, polityk amerykański, 30. prezydent Stanów Zjednoczonych (ur. 1872)
- 11 stycznia – Oswald Balzer, polski historyk prawa i ustroju Polski, profesor Uniwersytetu Lwowskiego (ur. 1858)
- 16 stycznia – John Burt, nowozelandzki rugbysta (ur. 1874)
- 17 stycznia – Louis Comfort Tiffany, amerykański artysta tworzący głównie dzieła ze szkła i wyroby jubilerskie w stylu secesji (ur. 1848)
- 19 stycznia – Alfred Nowinski, górnośląski pisarz, poeta, dramaturg i działacz kulturalny (ur. 1881)
- 21 stycznia – George Augustus Moore, irlandzki prozaik, poeta i dramaturg (ur. 1852)
- 29 stycznia – Sara Teasdale, amerykańska poetka (ur. 1884)
- 31 stycznia – John Galsworthy, angielski powieściopisarz, laureat Nagrody Nobla (ur. 1867)
- 18 lutego – Jim Corbett, amerykański bokser (ur. 1866)
- 19 lutego – Jan Sullivan, irlandzki jezuita, błogosławiony katolicki (ur. 1861)
- 20 lutego – Takiji Kobayashi, japoński pisarz (ur. 1903)
- 20 marca – Giuseppe Zangara, amerykański zamachowiec pochodzenia włoskiego (ur. 1900)
- 26 marca – Eddie Lang, amerykański gitarzysta jazzowy (ur. 1902)
- 5 kwietnia:
- 7 kwietnia – Karol Stefan Habsburg, arcyksiążę austriacki z żywieckiej linii Habsburgów (ur. 1860)
- 10 kwietnia – Henry van Dyke, amerykański pastor, pisarz i pedagog (ur. 1852)
- 17 kwietnia:
- 28 kwietnia – Robin Irvine, brytyjski aktor filmowy i teatralny (ur. 1901)
- 29 kwietnia – Konstandinos Kawafis, grecki poeta (ur. 1863)
- 30 kwietnia – Anna de Noailles, francuska poetka i pisarka pochodzenia rumuńskiego, inicjatorka Prix Femina (ur. 1876)
- 10 maja – Selma Kurz, austriacka sopranistka (ur. 1874)
- 16 maja:
- 31 maja – Waldemar Björkstén, fiński żeglarz, medalista olimpijski (ur. 1873)
- 2 czerwca – Frank Jarvis, amerykański lekkoatleta (ur. 1878)
- 23 czerwca – Olaf Bull, norweski poeta, czołowy przedstawiciel neorealizmu (ur. 1883)
- 29 czerwca – Roscoe Arbuckle, amerykański aktor komediowy z okresu kina niemego (ur. 1887)
- 8 lipca – Anthony Hope, angielski pisarz (ur. 1863)
- 14 lipca – Raymond Roussel, francuski pisarz (ur. 1877)
- 15 lipca – Irving Babbitt, amerykański krytyk literacki (ur. 1865)
- 4 sierpnia – Wiesław Stanisławski, polski taternik (ur. 1909)
- 5 sierpnia – Włodzimierz Ledóchowski, pułkownik c. i k. Armii, adiutant przyboczny ostatniego cesarza Austrii i króla Węgier (ur. 1865)
- 23 sierpnia – Michael Guhr, spiskoniemiecki lekarz, działacz turystyczny, prezes Karpathenverein, propagator narciarstwa (ur. 1873)
- 8 września – Fajsal I (arabski: فيصل بن حسين), król Iraku (ur. 1885)
- 20 września – Annie Besant, angielska teozofka, feministka, oraz pisarka (ur. 1847)
- 21 września – Kenji Miyazawa, japoński pisarz (ur. 1896)
- 1 października – Stanisław Heller major intendent dyplomowany Wojska Polskiego, kawaler Virtuti Militari (ur. 1894)
- 5 października – Renée Adorée, francuska i amerykańska aktorka teatralna i filmowa, gwiazda kina niemego (ur. 1898)
- 6 października – Zakaria Paliaszwili (gru. ზაქარია ფალიაშვილი), gruziński kompozytor operowy (ur. 1871)
- 25 października – Lillian Hall-Davis, brytyjska aktorka filmowa (ur. 1898)
- 27 października – Julius Klengel, niemiecki wiolonczelista, kompozytor i pedagog (ur. 1859)
- 29 października – Albert Calmette, twórca szczepionki przeciw gruźlicy (BCG) (ur. 1863)
- 3 listopada – Pierre Paul Émile Roux, francuski bakteriolog (ur. 1853)
- 4 grudnia – Stefan George, niemiecki poeta i filozof (ur. 1868)
- 17 grudnia – XIII Dalajlama (tyb. ཐུབ་བསྟན་རྒྱ་མཚོ་), duchowy i polityczny przywódca narodu tybetańskiego (ur. 1876)
data śmierci nieznana:
Nagrody Nobla
Święta ruchome
Zobacz też
|
|
