Jarosław Abramow-Newerly

Jarosław Abramow-Newerly

J.A., J.N., Marian Radomski

Jarosław Abramow-Newerly Warszawa, 12 czerwca 2018
Data i miejsce urodzenia	17 maja 1933 Warszawa
Narodowość	polska
Język	polski
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski
Dziedzina sztuki	dramat, satyra
Odznaczenia
Nagrody
Nagroda im. Stanisława Piętaka: 1965 Nagroda im. Kościelskich: 1967 Nagroda Literacka im. Władysława Reymonta: 2001

Jarosław Abramow-Newerly (ur. 17 maja 1933^[1] w Warszawie^[1]) – polski pisarz–dramaturg^[1], prozaik, kompozytor, satyryk, autor tekstów piosenek, słuchowisk radiowych, dziennikarz oraz scenarzysta filmowy^[1]

Życie

Jest synem pisarza Igora Newerlego^[1]. Mieszkał razem z rodzicami na III Kolonii Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej na Żoliborzu, w domu przy ul. Krasińskiego 16^[2]. W 1951 ukończył Liceum Ogólnokształcące TPD im. Bolesława Limanowskiego w Warszawie. W latach 1951−1955 studiował filologię polską na Uniwersytecie Warszawskim. W 1955 uzyskał magisterium. Był jednym ze współzałożycieli (1954) Studenckiego Teatru Satyryków (STS)^[1], dla którego pisał skecze i piosenki, debiutował w nim również jako aktor. W STS działał aż do 1969 roku.

Był także współzałożycielem (1956) i redaktorem naczelnym tygodnika „Od Nowa”. W 1957 wchodził w skład kolegium redakcyjnego pisma „Walka Młodych”. W tym samym roku wchodził również w skład Redakcji Młodzieżowej Polskiego Radia. W latach 1958−1959 jako dziennikarz i reporter Tygodnika Polskiego przebywał w Paryżu.

W latach 1960–1966 był kierownikiem Redakcji Radiowego Teatru Młodych w Naczelnej Redakcji Audycji Literackich Polskiego Radia. W 1962 został członkiem Związku Literatów Polskich, a w 1965 − Polskiego PEN Clubu. Jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich i Stowarzyszenia Pracowników, Współpracowników i Przyjaciół Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa Imienia Jana Nowaka-Jeziorańskiego.

W latach 1970−1972 był kierownikiem literackim Teatru Ludowego w Warszawie^[3]. W 1973 został sekretarzem Zarządu Klubu Dramatopisarzy Polskich przy Związku Literatów Polskich. Do ZLP należał do rozwiązania go w 1983. 23 sierpnia 1980 roku dołączył do apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami^[4]. W Toronto od 1986 roku współpracował z dziennikiem polonijnym „Związkowiec” (m. in., pod pseudonimem "Marian Radomski", cykl felietonów pt. Pan Zdzich w Kanadzie, wydany później w formie książkowej). W latach 1988–2000 był redaktorem naczelnym tego czasopisma.

Życie prywatne

Jest synem pisarza Igora Newerlego i aktorki Barbary z Jareckich^[5]. Był mężem aktorki Ireny Szczurowskiej^[6]. Od połowy lat 80. mieszka w Warszawie i w Toronto, gdzie jego kolejna żona Wanda (zm. 17 kwietnia 2016 w Toronto) otrzymała stypendium naukowe.

Twórczość

Debiutował w 1955 na łamach 5. numeru tygodnika „Szpilki” jako satyryk. Jego pierwszym zbiorem było Myślenie ma kolosalną przyszłość (1957), grupujące pisane dla STS satyry, monologi i skecze. W (często adaptowanych dla radia) satyrycznych jednoaktówkach mówi o mitach społecznych i przemianach obyczajowych – należą do nich np. wystawione w 1964 jako tryptyk Remanent wydane w wyborze Licytacja (1964) utwory Licytacja („Dialog" 1961/12), Śmierć po latach i Wielki kochanek oraz komedia Duże jasne napisana razem z Andrzejem Jareckim (wystawiona w 1962, wydana w 1965). Sztuka Anioł na dworcu (wystawiona w 1962, wydana w 1965), za którą pisarz otrzymał nagrodę im. Piętaka, wychodząc od prostej anegdoty przechodzi do ogólnej refleksji nad względnością prawdy i świata. Sztuka ta łączy tendencje awangardowe z polskimi tradycjami jasełkowymi, opiera się także na formule teatru w teatrze.

Problematykę konfrontacji tradycji z nowoczesnością podejmują sztuki Derby w pałacu („Dialog" 1966/4, wystawiona w 1966) i Klik-klak („Dialog" 1972/6, wystawiona w 1972), a problematykę postawy człowieka wobec norm społecznych i jego zagubienia w społeczeństwie w sztukach Ucieczka z wielkich bulwarów („Dialog" 1969/3, wystawiona w 1969) i Darz bór („Dialog" 1974/10, wystawiona w 1974). Realistyczny aspekt tych sztuk przeplata się z humorem absurdalnym.

Jarosław Abramow-Newerly jest także autorem słuchowisk, tekstów i muzyki do piosenek, m.in. Piosenka o okularnikach (wykonywana m.in. przez Tadeusza Łomnickiego, Sławę Przybylską, Zofię Kucównę i Annę Marię Jopek), Bogdan, trzymaj się (utwór napisany i skomponowany dla Bohdana Łazuki, Widzisz, mała (śpiewana przez Sławę Przybylską i Adriannę Biedrzyńską), Mówiłam żartem (śpiewana przez Igę Cembrzyńską).

Abramow-Newerly jest również twórcą spektakli i widowisk telewizyjnych oraz kompozytorem (m.in. muzyki do tekstów Agnieszki Osieckiej). Wydania zbiorowe jego utworów to m.in. Dramaty (1975), Co pan zgłasza? (1977, satyry) i Pięć minut sławy^[1] (1975, słuchowiska radiowe). Istnieją też ich przekłady na kilkanaście języków.

Jarosław Abramow-Newerly; Warszawa, 29 czerwca 2006.

Publikacje

• proza
  • 1964 – Licytacja
  • 1977 – Co pan zgłasza?, Warszawa, Czytelnik, 1977
  • 1978 – Pięć minut sławy
  • 1979 – Skok przez siebie
  • 1990 – Alianci, Białystok, „Versus", 1990^[7], ISBN 83-7045-011-3
  • 1991 – Pan Zdzich w Kanadzie^[1], Wydawnictwo Polonia, 1991^[8], ISBN 83-7021-146-1
  • 1995 – Kładka przez Atlantyk, Wydawnictwo Dolnośląskie, 1995^[9]
  • 2000
    • Nawiało nam burzę, Warszawa, Twój Styl^[10], ISBN 83-7163-171-5
    • Lwy mojego podwórka, Warszawa, Twój Styl^[11][12]
  • 2002 – Młyn w piekarni, Warszawa, Rosner & Wspólnicy, 2002^[13], ISBN 83-89217-00-7
  • 2003 – Lwy wyzwolone, Warszawa, Rosner & Wspólnicy, 2003^[14], ISBN 83-89217-25-2
  • 2005 – Lwy STS-u, Warszawa, Rosner & Wspólnicy, 2005^[15], ISBN 83-89217-64-3
  • 2009 - Patent na życie, Warszawa, Rosner & Wspólnicy, 2009^[16], ISBN 978-83-60336-35-9
  • 2016 - W cieniu paryskiej KULTURY, Warszawa, Wydawnictwo MG, 2016^[17], ISBN 978-83-7779-306-0

• dramaty
  • 1966 – Derby w pałacu
  • 1967 – Anioł na dworcu^[18]
  • 1972 – Klik-klak
  • 1974 – Darz Bór^[19]
  • 1975 – Dramaty, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1975^[20]
  • 1984 – Maestro, Warszawa, Czytelnik^[21], ISBN 83-07-01229-5, wystawiony m.in. przez Kazimierza Dejmka w Teatrze Polskim w Warszawie z Ignacym Machowskim w roli tytułowej
  • Dno nieba (libretto musicalu)^[22]

• słuchowiska radiowe
  • 1979 – Bajadera, Warszawa, Wydawnictwa Radia i Telewizji, 1979, ISBN 83-212-0010-9
  • 1984 – Słowik Warszawy

• musical
  • 1958 – Esmeralda, czyli baśń romantyczno-kryminalna, prapremiera w STS 1958

• widowiska telewizyjne
  • 1960 – Śluby powszednie, widowisko telewizyjne według Dusana Roksandicza Ostrożnie z małżeństwem

Skomponowane piosenki

• Bohdan, trzymaj się
• Chyba tak (współautor Ziemowit Fedecki)
• I była plaża
• Kierownik kina (współautor Andrzej Jarecki)
• Ładny kram, jestem sam
• Miłość na prowincji
• Mówiłam żartem (słowa Agnieszka Osiecka)
• Piękne dziewczęta na ekrany
• Piosenka o okularnikach (słowa Agnieszka Osiecka)
• W sobotę
• Widzisz, mała (słowa Agnieszka Osiecka)
• Zrewiduj mnie (słowa Agnieszka Osiecka)

Odznaczenia i nagrody

• 1965 – Nagroda im. Stanisława Piętaka za sztukę „Anioł na dworcu"
• 1967 – Nagroda im. Kościelskich za sztuki „Anioł na dworcu” i „Derby w pałacu”
• 2001 – Nagroda Literacka im. Władysława Reymonta^[23]
• kilka nagród Polskiego Radia za słuchowiska radiowe
• 2003 – Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (za wybitne zasługi w działalności radiowej)^[24]

Przypisy

1. Tomkowski 2002 ↓, s. 9.
2. Jarosław Abramow-Newerly: Lwy mojego podwórka. Warszawa: Wydawnictwo Twój Styl, 2000, s. 5. ISBN 83-7163-249-5.
3. Teatr Ludowy, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (teatry i zespoły teatralne) [dostęp 2018-09-17] .
4. Apel (dokument KSS KOR, Archiwum Opozycji IV/04.05.43 [b.n.s])
5. "Nikt na podwórku nie wyzywał mnie od Żydów" [online], TVN24.pl [dostęp 2018-09-17] .
6. "Leszek Teleszyński. Gwiazdor PRL-u, który wywołał skandal" [online], onet.pl [dostęp 2022-01-21] .
7. JarosławJ. Abramow-Newerly JarosławJ., Alianci, wyd. 1, Białystok: Zakłady Wydawnicze "Versus", 1990, ISBN 83-7045-011-3, OCLC 23884614 [dostęp 2022-01-15] . Brak numerów stron w książce
8. JarosławJ. Abramow-Newerly JarosławJ., Pan Zdzich w Kanadzie, Warszawa: Wydawn. Polonia, 1991, ISBN 83-7021-146-1, OCLC 28967321 [dostęp 2022-01-15] . Brak numerów stron w książce
9. JarosławJ. Abramow-Newerly JarosławJ., Kładka przez Atlantyk : z albumu Tadeusza Gonsika, Wrocław: Wydawn. Dolnośląskie, 1995, ISBN 83-7023-449-6, OCLC 34314010 [dostęp 2022-01-15] . Brak numerów stron w książce
10. JarosławJ. Abramow-Newerly JarosławJ., Nawiało nam burzę, wyd. 1, Warszawa: Twój Styl, 2000, ISBN 83-7163-171-5, OCLC 44176555 [dostęp 2022-01-15] . Brak numerów stron w książce
11. Kalendarium życia literackiego pod red. Przemysława Czaplińskiego i in., Kraków 2003, s. 543, ISBN 83-08-03417-9
12. JarosławJ. Abramow-Newerly JarosławJ., Lwy mojego podwórka, Warszawa: Twój Styl, 2000, ISBN 83-7163-249-5, OCLC 45784710 [dostęp 2022-01-15] . Brak numerów stron w książce
13. JarosławJ. Abramow-Newerly JarosławJ., Młyn w piekarni, Warszawa: Rosner & Wspólnicy, 2002, ISBN 83-89217-00-7, OCLC 51522944 [dostęp 2022-01-15] . Brak numerów stron w książce
14. JarosławJ. Abramow-Newerly JarosławJ., Lwy wyzwolone, wyd. 1, Warszawa: Rosner & Wspólnicy, 2003, ISBN 83-89217-25-2, OCLC 53354328 [dostęp 2022-01-15] . Brak numerów stron w książce
15. JarosławJ. Abramow-Newerly JarosławJ., Lwy STS-u, wyd. 1, Warszawa: Rosner & Wspólnicy, 2005, ISBN 83-89217-64-3, OCLC 60128741 [dostęp 2022-01-15] . Brak numerów stron w książce
16. JarosławJ. Abramow-Newerly JarosławJ., Patent na życie : niezwykła historia sukcesu Piotra Chomczyńskiego, wyd. 1, Warszawa: Rosner i Wspólnicy, 2009, ISBN 978-83-60336-35-9, OCLC 493985601 [dostęp 2022-01-15] . Brak numerów stron w książce
17. JarosławJ. Abramow-Newerly JarosławJ., W cieniu paryskiej Kultury, [Warszawa]: mg, [cop. 2016], ISBN 978-83-7779-306-0, OCLC 968458872 [dostęp 2022-01-15] . Brak numerów stron w książce
18. [wynik wyszukiwania „Anioł na dworcu...”] [online], katalogi.bn.org.pl [dostęp 2022-01-15]  (ang.).
19. [wynik wyszukiwania „Darz Bór...”] [online], katalogi.bn.org.pl [dostęp 2022-01-15]  (ang.).
20. [wynik wyszukiwania „Dramaty...”] [online], katalogi.bn.org.pl [dostęp 2022-01-15]  (ang.).
21. JarosławJ. Abramow-Newerly JarosławJ., Maestro : sztuka w trzech aktach, wyd. 1, Warszawa: Czytelnik, 1984, ISBN 83-07-01229-5, OCLC 13451090 [dostęp 2022-01-15] . Brak numerów stron w książce
22. [wynik wyszukiwania „Dno nieba...”] [online], katalogi.bn.org.pl [dostęp 2022-01-15]  (ang.).
23. Związek Rzemiosła Polskiego: Laureaci Nagrody Literackiej im. Władysława Reymonta w latach 1994 – 2009. [dostęp 2014-09-11].
24. M.P. z 2004 r. nr 1, poz. 7.

Bibliografia

• Wolański R., Leksykon Polskiej Muzyki Rozrywkowej, Warszawa 1995, Agencja Wydawnicza Morex, ISBN 83-86848-05-7, Hasło Jarosław Abramow-Newerly, s. 1.
• Współcześni polscy pisarze i badacze literatury – słownik biobibliograficzny, tom pierwszy A-B, opracował zespół pod redakcją Jadwigi Czachowskiej i Alicji Szałagan, Warszawa 1994, ISBN 83-02-05445-3, s. 25, hasło: Abramow-Newerly, Jarosław.
• Jan Tomkowski: Słownik pisarzy polskich. Grupa Wydawnicza Bertelsmann Media, 2002. (pol.).

Linki zewnętrzne

• Wywiad z pisarzem na stronach Polskiego Radia
• Jarosław Abramow-Newerly na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
• Jarosław Abramow-Newerly – publikacje w bibliotece Polona

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000084149582
• VIAF: 118795230
• LCCN: n86097286
• GND: 119343355
• BnF: 121750786
• SUDOC: 070461139
• NKC: xx0003108
• NTA: 133256367
• BIBSYS: 13033885
• CiNii: DA14946576
• PLWABN: 9810569075205606
• NUKAT: n93125076
• J9U: 987007592112305171
• LIH: LNB:V*2508;=BB

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3865234
• ETP: 14341