Wieża Bismarcka w Mysłowicach i Zakątek Trzech Cesarzy na starej pocztówce. Portret cesarza niemieckiego pośrodku. Pozostali pokazani w sposób uniżonyNiemiecka pocztówka z 1902 r., przedstawiająca Zakątek Trzech Cesarzy. Portret cesarza niemieckiego dominuje nad pozostałymi.Pocztówka przedstawiająca Trójkąt i wieżę Bismarcka. Cesarz niemiecki na honorowym miejscu otoczony znaczkami tego kraju. Na mniej znaczących pozycjach pozostali cesarze, poniżej których są znaczki z ich krajówPocztówka przedstawiająca Zakątek Trzech Cesarzy – Port węglowy na Niwce i galary rzeczne.Dawny Dreikaisereck w 2007 r.Eka Trzech Cysorzy – obeliskDreikaisereck na mapie Deutsches Reich z 1892 r.Jeden ze schronów niemieckich Linii b2-Stellung znajdujących się w lesie nad Zakątkiem Trzech Cesarzy po stronie Mysłowic.
Pierwsze ważniejsze zmiany graniczne w tym obszarze pojawiły się w 1742 r., gdy w wyniku wojny prusko-austriackiej znacznie większa część Śląska z Austrii przeszła na rzecz Prus, można rzec zabór Śląska przez Prusy na Austrii. Wtedy Czarna Przemsza stała się granicą oddzielającą Prusy od Księstwa Siewierskiego[2], które było lennem Polski[3]. Od 1790 r., po połączeniu księstwa z innymi ziemiami polskimi, była to granica z Rzecząpospolitą Polską[2]. Modyfikacja tego stanu nastąpiła podczas III rozbioru Polski, gdzie cały teren znalazł się w Królestwie Prus[2], a granice trzech mocarstw w latach 1795–1807, czyli od III rozbioru Polski do powstania tzw. Księstwa Warszawskiego, zbiegały się w rejonie miasta Niemirów, by ostatecznie ukształtować się na Czarnej Przemszy w 1807 r. podczas pokoju w Tylży[2][3]. W 1809 r. na mocy pokoju w Schönbrunn do Księstwa Warszawskiego przyłączony został obszar Rzeczypospolitej przyłączony przez Cesarstwo Austrii w 1795 r.[4]
Granica przestała istnieć w tym miejscu w 1915 r. po zajęciu tzw. kongresówki przez Niemcy i Austro-Węgry. Miejsce graniczne zniknęło w 1918 roku (a zasadniczo w 1922 r.), po powstaniu Rzeczypospolitej Polskiej[5]. Jednak w latach 1922–1939 spotykały się tu granice trzech województw: śląskiego, krakowskiego i kieleckiego.
Obecnie to tereny miast: Mysłowice (dzielnice Brzęczkowice i Słupna) oraz Sosnowiec (dzielnice Modrzejów, Niwka i Jęzor). Gdyby spojrzeć na okres, kiedy określenie to miało zastosowanie, to ze strony niemieckiej miejscowościami granicznymi były: Brzęczkowice/Słupna, ze strony rosyjskiej Modrzejów, Niwka, a ze strony austriackiej Jęzor (wtedy osiedle należące do Jaworzna). To ostatnie miejsce wchodziło w skład Wielkiego Księstwa Krakowskiego, wcześniej było wsią należącą do Rzeczypospolitej Krakowskiej, do dystryktu jaworznickiego, później powiatu chrzanowskiego. W 1953 r. decyzją PZPR Jęzor przeniesiono administracyjnie do Sosnowca. Stąd też tereny dawnego styku trzech imperiów leżą dziś w granicach dwóch miast.
Często błędnie z Zakątkiem Trzech Cesarzy utożsamiany jest teren, którego południowy wierzchołek znajduje się obecnie w granicach Sosnowca (wówczas Modrzejowa) o kształcie trójkąta[potrzebny przypis].
Nazwa i polski błąd
Nazwa Trójkąt jest błędnie zrobioną kalką językową z języka niemieckiego. Nazwa oryginalna brzmiała Drei Kaiser Ecke / Dreikaiserreichsecke, co w tłumaczeniu oznacza Zakątek Trzech Cesarzy / Trzech Cesarstw bądź Kąt. Ktoś z Polaków źle przyjął nazwę robiąc skrót myślowy od Drei Kaiser Ecke do Dreieck, w języku niemieckim oznaczający trójkąt[5].
Toponim wziął się od podziału terenu, gdzie widły utworzone przez rzeki dzielą obszar graniczny na trzy części. Oznaczał miejsce zbiegania się rzek, w którym Biała Przemsza łączy się z Czarną Przemszą (od tego miejsca rzeka przybiera po prostu nazwę Przemsza) i tym samym zbiegały się granice trzech imperiów. Nazwa przyjęła się po 1873 r., po spotkaniu i konwencji między Cesarzem i Królem Austrii i Węgier Franciszka Józefa I z Cesarzem WszechrusiAleksandrem II do której dołączył Cesarz Niemiecki i Król Prus Wilhelm I. Porozumienie zawarte stało się podstawą do utworzenia Sojuszu Trzech Cesarzy co przełożyło się na nazwę Zakątka[6]. Określenie Eck jest popularną częścią niemieckich toponimów np. Friedeck, Landeck.
Przed tą datą miejsce nazywano Drei Länder Ecke co tłumacząc z j. niemieckiego oznacza Kąt Trzech Krajów[3][6]. Ponadto w języku niemieckim słowo Dreiländereck oznacza trójstyk[potrzebny przypis]. Popularne były wycieczki z terenów niemieckich w to miejsce, istniały foldery przedstawiające bliskość Rosji, państwa rozległego od Niwki względnie Modrzejowa do Port Artur, bądź Anadyrska.
Turystyka
Do czasu zakończenia I wojny światowej miejsce było znane niemal w całej Europie[7]. Jak pisały ówczesne gazety, tygodniowo odwiedzało je od 3 do 8 tysięcy turystów[2][8][9]. Po rzece pływały dwa niewielkie parostatki wycieczkowe, można było podziwiać widoki z wieży Bismarcka znajdującej się w Mysłowicach-Słupeckiej Górce (wybudowanej w 1907 r., zburzonej ostatecznie w 1937[7] na podstawie fanatycznej decyzji wojewody śląskiego Michała Grażyńskiego), a nawet zrobić zakupy[10] w przygranicznych kramach[9]. Szczególną atrakcją była wyprawa przez mosty graniczne[9]. Miejsce zyskało popularność dzięki różnicom kulturowym i gospodarczym, widocznym tuż po przekroczeniu granic[9].
Od końca II wojny światowej miejsce zaczęło popadać w zapomnienie. W dzień po wejściu Polski do Unii Europejskiej 2 maja 2004 na terenie „Trójkąta” odbyło się spotkanie prezydentów: Jaworzna, Sosnowca i Mysłowic. W tym dniu po mysłowickiej stronie „Trójkąta” zamontowano tablice z błędnym merytorycznie napisem[11]:
W miejscu, w którym niegdyś stykały się granice trzech zaborów(sic) dzisiaj świętujemy wstąpienie Polski do Unii Europejskiej i jesteśmy dumni, że wspólnie budujemy Europę bez granic[12].
30 kwietnia 2013 w tzw. Trójkącie Trzech Cesarzy w Mysłowicach z inicjatywy i środków stowarzyszenia Ślōnskij Ferajny[3][13][14] zmieniono płytę z napisem informującym, że w tym miejscu stykały się dawniej granice trzech państw. W poprzednim napisie było: „granice trzech zaborów”. Płytę zmieniono ze względu na status Śląska w trakcie zaborów, kiedy wchodził w skład dwóch państw niemieckich, choć rzeczone miejsce dotyczy części Cesarstwa Niemieckiego[15][16].
Obelisk Pamięci o dawnym podziale Europy i jej zjednoczeniu[18][19].
Wtedy też powstały pierwsze plany rewitalizacji i upamiętnienia Zakątka Trzech Cesarzy, przygotowane przez PTTK Oddział w Sosnowcu[7]. W 2017 r. na terenie między rzekami, od strony Sosnowca powstała niewielka infrastruktura turystyczna: altana, stojaki na rowery, ławki, kosze, palenisko[20][21]. Został poprowadzony do tego miejsca Szlak Rowerowy Dawnego Pogranicza[22], którym można dotrzeć od Parku Tysiąclecia, Stawików lub graniczącego z centrum Osiedla Naftowa. Na Zakątku wyznaczono także początek innej trasy: Szlaku Rowerowego Czarnego Morza[23]. Do końca 2018 roku od ul. Żeglarskiej do Zakątka planowane jest utworzenie drogi asfaltowej w formie ciągu pieszo-jezdnego i wykonanie oświetlenia ulicznegolampami LED[24].
Z Jaworzna poprowadzono w to miejsce trasę rowerową nr 476 (żółta)[23].
Urząd Miasta Mysłowice wraz z władzami Muzeum Miasta Mysłowice przygotowują program rewitalizacji tego terenu. Na starym, nieczynnym moście kolejowym powstać ma platforma widokowa, a dookoła całego terenu ścieżki rowerowe. Wybudowane zostanie też centrum historyczne upamiętniające historię tegoż miejsca[19]. W pierwszej edycji Budżetu Obywatelskiego miasta Mysłowice w 2016 r. zwyciężył projekt rewitalizacji Trójkąta[25].
↑Napis zawiera merytoryczny błąd, gdyż stykały się tu tereny dwóch zaborów Polski: rosyjskiego i austriackiego z Królestwem Prus/Cesarstwem Niemieckim.
.jpg)
.jpg)
.jpg)