Wysoki komisarz Palestyny (ang. High Commissioners of Palestine) – najwyższy rangą przedstawiciel administracji Mandatu Palestyny, reprezentujący Wielką Brytanię w Palestynie w latach 1920–1948.
Historia
Siedziba wysokiego komisarza Palestyny w Jerozolimie
Gdy po Konferencji w San Remo w 1920 przyznano Wielkiej Brytanii mandat nad Palestyną, przystąpiono do procesu tworzenia administracji cywilnej. Najwyższym rangą urzędnikiem reprezentującym Wielką Brytanię w Mandacie Palestyny był wysoki komisarz Palestyny. Jego biuro rozpoczęła swoją działalność w Jerozolimie w dniu 1 lipca 1920, i funkcjonowało do 15 maja 1948. Początkowo swoją siedzibę komisarze mieli w kompleksie szpitala i kościoła Augusta Victoria na Górze Oliwnej. Po trzęsieniu ziemi w 1927 komisarze przenieśli się do budynku Beth Mahanaïm. Wreszcie w latach 30. XX wieku wprowadzili się do nowo wybudowanego gmachu rządowego.
Wysoki komisarz był wysłannikiem brytyjskiego króla, a tym samym był szefem rządu oraz zwierzchnikiem wszystkich spraw wojskowych i cywilnych. Każdy komisarz był mianowany przez sekretarza kolonii i akceptowany przez Parlament Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej. Do jego kompetencji należało wydawanie nakazów, zleceń i przepisów regulujących wszystkie aspekty życia obywateli. Ponadto komisarz powoływał sędziów. Do jego pomocy powołano naczelnego sekretarza Palestyny, który odpowiadał za całą działalność administracyjną Mandatu Palestyny i pełnił funkcję podobną do wicepremiera[1].
Był pierwszym Żydem służącym w brytyjskim rządzie. Jego powołanie na wysokiego komisarza Palestyny wywołało entuzjazm żydowskiej społeczności Palestyny. Nadano mu przydomek „Pierwszy na Zachodzie”. Oświadczył on, że stolicą Ziemi Izraela jest Jerozolima, jednak w konflikcie izraelsko-arabskim starał się zachować neutralność, czym spowodował wielkie rozczarowanie wśród Żydów. Mianował Mohammada Amin al-Husajniego na wielkiego muftiego Jerozolimy. Ogłoszona w 1922 Biała księga Churchilla ograniczyła żydowską imigrację. Rozczarowanie żydowskiej społeczności pogłębiło oddzielenie Emiratu Transjordanii od ziem Mandatu Palestyny.
W brytyjskiej armii posiadał rangę generała-brigadiera i od 1922 był cywilnym sekretarzem Palestyny. Przez krótki okres był pełniącym obowiązki wysokiego komisarza Palestyny.
W brytyjskiej armii posiadał rangę marszałka (field marshal). W okresie jego rządów w Palestynie panował względny spokój. Licznymi staraniami zabiegał o utrzymanie tego spokoju. Podczas kryzysu gospodarczego w 1927 udzielił wsparcia finansowego społeczności arabskiej i żydowskiej, starając się zachować sprawiedliwy podział pomocy. Miał neutralny stosunek do Arabów i Żydów. W 1928 formalnie uznał żydowską Radę Narodową.
W latach 1924–1928 był sekretarzem kolonialnym w Sierra Leone, po czym został przeniesiony do Palestyny i przez krótki okres był pełniącym obowiązki wysokiego komisarza Palestyny.
W brytyjskiej armii posiadał rangę pułkownika (lieutenant-colonel). Początkowo był spostrzegany jako osoba sprzyjająca społeczności żydowskiej, jednak jego polityka pokazała, że w imię zachowania spokoju w Palestynie udzielał częstego poparcia społeczności arabskiej. Pomagał pisać białą księgę Passfielda, w której brytyjski rząd wycofał się z zaangażowania na rzecz utworzenia państwa żydowskiego w Palestynie.
Był cywilnym pracownikiem brytyjskiej administracji kolonialnej. W latach 1930–1933 pełnił funkcję głównego sekretarza Mandatu Palestyny. Przez krótki okres był pełniącym obowiązki wysokiego komisarza Palestyny.
Okazywał dużą sympatię społeczności żydowskiej i popierał ruch syjonistyczny. Dzięki jego staraniom w Palestynie nastąpił duży wzrost gospodarczy, z którego korzystali Arabowie i Żydzi. Gdy w 1936 wybuchło arabskie powstanie nakazał użycie wojska w celu przywrócenia spokoju w kraju. Wspierał rozwój żydowskich formacji paramilitarnych.
Przez wiele lat służył a brytyjskiej administracji kolonialnej w Afryce i był bardzo proarabski. W ogóle nie dostrzegał problematyki żydowskiej na Bliskim Wschodzie. Zdecydowanie zwalczał nielegalną żydowską imigrację, nie zwracając uwagę na Holocaust. W 1942 odmówił wpuszczenia do Palestyny statku Struma, w wyniku czego sowiecki okręt podwodny zatopił statek z prawie 800 imigrantami na pokładzie. W 1944 przeżył zamach przygotowany przez członków prawicowego Lechi.
W brytyjskiej armii posiadał rangę marszałka (field marshal). W 1945 powołał Williama James Fitzgeralda na stanowisko Szefa Sprawiedliwości Palestyny i powierzył mu zadanie zbadania konfliktu żydowsko-arabskiego w Jerozolimie. Raport zalecił podzielenie miasta na odrębne dzielnice żydowskie i arabskie. Ustąpił ze stanowiska ze względu na zły stan zdrowia.
W brytyjskiej armii posiadał rangę generała. Był odpowiedzialny za konfrontację z żydowskimi ugrupowaniami paramilitarnymi Hagana, Lechi i Irgun, które kwestionowały brytyjskie rządy w Palestynie. W październiku 1946 rozpoczął systematyczne wycofywanie wojsk z Mandatu Palestyny. W maju 1948 nie wykonał wszystkich rozkazów dowództwa, uniemożliwiając Arabom przejęcie pełnej kontroli nad Jerozolimą.
↑Moshe Lissak: History of the Yishuv - the first in Israel since immigration, British Mandate. Jerusalem: Bialik Institute, 2008. Brak numerów stron w książce
↑Israel. [w:] World Statesmen [on-line]. [dostęp 2012-03-22]. (ang.).
