Antoni Zieliński (chemik)

Antoni Zbigniew Zieliński

Data i miejsce urodzenia	22 listopada 1911 Kraków
Data i miejsce śmierci	5 września 1996 Szczecin
profesor nauk chemicznych
Specjalność: chemiczna technologia organiczna
Alma Mater	Politechnika Warszawska
Doktorat	1958
Profesura	1966
Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Politechnika Wrocławska Politechnika Szczecińska
Odznaczenia

Antoni Zbigniew Zieliński (ur. 22 listopada 1911 w Krakowie, zm. 5 września 1996 w Szczecinie) – polski inżynier-chemik, profesor, specjalista w zakresie technologii chemicznej organicznej, naukowiec, nauczyciel akademicki, jeden z twórców Wydziału Chemicznego Politechniki Szczecińskiej i jego prodziekan^[1][2][3].

Życiorys

Urodził się 22 listopada 1911 roku w Krakowie. Maturę zdał w Gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie. Studiował chemię na Wydziale Chemicznym Politechniki Warszawskiej, gdzie chemię organiczną wykładał wówczas Józef Szczęsny Turski (1883–1955)^[4], technologię organiczną Kazimierz Smoleński, a chemię fizyczną Wojciech Alojzy Świętosławski. W 1937 roku uzyskał dyplom inżyniera chemii i został asystentem Józefa Zawadzkiego w Zakładzie Technologii Nieorganicznej, a następnie pracował w Zakładach Chemicznych w Dębicy, gdzie wdrażano produkcję kauczuku syntetycznego, opartą na polskiej technologii^[1][3].

W 1939 roku brał udział w kampanii wrześniowej w stopniu podporucznika, m.in. w bitwie pod Mławą, gdzie został ranny. W czasie okupacji niemieckiej (1939–1945) pracował m.in. w lwowskim oddziale warszawskiej Spółdzielni Wytwórczej IF oraz w farbiarni odzieży „Textilia” i kotłowni cukrowni „Lublin” (jako pomocnik palacza)^[3].

W 1945 roku uczestniczył w przejmowaniu zniszczonych polskich fabryk. Został dyrektorem fabryki „Motor Alkaloida” w Kutnie. W kutnowskich Zakładach Farmaceutycznych kierował uruchamianiem produkcji kodeiny i morfiny (korzystając z urządzeń, pochodzących ze zniszczonej fabryki na warszawskim Mokotowie). W następnym roku został przeniesiony do Nadodrzańskich Zakładów Przemysłu Organicznego „Rokita” w Brzegu Dolnym, gdzie był początkowo kierownikiem Oddziału, a następnie szefem produkcji^[3].

W latach 1949–1953 pracował w Politechnice Wrocławskiej w Zakładzie Technologii Nafty i Paliw Płynnych, kierowanym przez Zdzisława Tomasika (autora podręcznika „Technologia ropy z wyłączeniem paliw płynnych”^[5]).

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, budynek Wydziału Technologii i Inżynierii Chemicznej („Stara Chemia”), ul. Pułaskiego 10

Stopień doktora uzyskał na podstawie pracy nt. „Różne formy chlorku żelazowego jako katalizatora reakcji chlorowania lekkich węglowodorów w fazie ciekłej”, został nadany przez Radę Wydziału Chemicznego Politechniki Warszawskiej w 1958 roku. W latach 1958–1982 był pracownikiem naukowo-dydaktycznym Politechniki Szczecińskiej (PS)^[2]. Na Wydziale Chemicznym PS (później – Wydziale Technologii i Inżynierii Chemicznej ZUT) powierzono mu stanowisko kierownika Zakładu Technologii Chemicznej Organicznej, który został później przekształcony w katedrę^[3]. W 1959 r. odbył staż naukowy na Purdue University w Stanach Zjednoczonych^[2]. Stanowisko docenta otrzymał w 1959 roku, tytuł profesora nadzwyczajnego w 1966 roku, a profesora zwyczajnego w 1976 roku. W latach 1960–1964 pełnił funkcję prodziekana, a w latach 1970–1975 był seniorem budowy nowego budynku Wydziału, znanego jako „Nowa Chemia”^[3].

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, budynek Wydziału Technologii i Inżynierii Chemicznej – „Nowa Chemia”, Aleja Piastów 42

Poza pracą naukową aktywnie organizował proces dydaktyczny, przywiązując dużą wagę do studenckich praktyk w zakładach przemysłowych. Jest uznawany za jednego z twórców Wydziału, kształtujących jego współczesny technologiczny profil^[3].

W latach 1962–1964 był przewodniczącym Zarządu Głównego PTChem Oddz. w Szczecinie, a w latach 1970–1976 – członkiem prezydium Komitetu Nauk Chemicznych PAN, Oddz. w Poznaniu^[2].

Działał społecznie – zwłaszcza na rzecz dzieci niepełnosprawnych – w Towarzystwie Przyjaciół Dzieci i Polskim Towarzystwie Walki z Kalectwem. Był instruktorem Związku Harcerstwa Polskiego w stopniu harcmistrza^[2].

Żonaty z Bożeną Mataszewską (1917-1997). Pochowany został na cmentarzu Centralnym w Szczecinie kwatera 40A.

Tematyka badań naukowych i publikacje

Prace naukowe Antoniego Zielińskiego dotyczyły m.in. syntez, właściwości, zastosowań i przetwarzania związków chloro- i fluoroorganicznych. Kierował zespołami badawczymi, opracowującymi technologie chlorowcowania alkanów i alkenów w fazie ciekłej i gazowej (procesy termiczne, katalityczne i fotochemiczne), metody syntezy epoksydów i antypirenów. Wraz z zespołem opracował technologie przemysłowej produkcji m.in. gliceryny i chloralu. Wyniki badań – indywidualnych i zespołowych – opisano w ok. 90 publikacjach naukowych, 26 patentach i w innych opracowaniach^[3].

Antoni Zieliński był naukowym opiekunem dwóch habilitacji oraz promotorem 16 rozpraw doktorskich i wielu magisterskich prac dyplomowych. Opracował i wydał 5 skryptów. Jest autorem podręczników:

• „Technologia chloru i związków chloru”, WNT 1963 (współautorstwo)^[6]
• „Chemiczna technologia organiczna”, WNT 1973^[7]

i tłumaczem polskiego wydania monografii „Podstawy technologii syntezy petrochemicznej”^[8].

Odznaczenia

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski^[2]
• medal „Za udział w wojnie obronnej 1939”^[2]
• Medal Komisji Edukacji Narodowej^[2]
• Medal im. dr. Henryka Jordana^[2]
• Złota Odznaka Działacza TPD i TWK^[2]

Przypisy

1. IzabelaI. Nowicka IzabelaI., Z historii chemii – Prof. dr inż. Antoni Z. Zieliński (1911–1996), „Przemysł Chemiczny”, 4, 2012 . Brak numerów stron w czasopiśmie
2. Encyklopedia Szczecina, TadeuszT. Białecki (red.), t. II (P–Ż), Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, 2000, s. 699, ISBN 83-7241-089-5 .
3. Wydział Technologii i Inżynierii Chemicznej. 50 lat Wydziału (1947–1997), Szczecin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Szczecińskiej, 1997, s. 127–128, ISBN 83-87423-35-1 .
4. KrystynaK. Sielecka KrystynaK., Józef Szczęsny Turski (1883–1955), „Sylwetki profesorów Politechniki Warszawskiej”, 7, Pracownia Historyczna BGPW, 1983 . Brak numerów stron w czasopiśmie
5. ZdzisławZ. Tomasik ZdzisławZ., Technologia ropy z wyłączeniem paliw płynnych, Łódź–Wrocław: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1955, OCLC 749929686 . Brak numerów stron w książce
6. LudwikL. Wasilewski LudwikL. i inni, Technologia chloru i związków chloru, Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1963, OCLC 749423227 . Brak numerów stron w książce
7. AntoniA. Zieliński AntoniA., Chemiczna technologia organiczna, Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1973, OCLC 749493960 . Brak numerów stron w książce
8. Podstawy technologii syntezy petrochemicznej, Arkadij Il’ič Dinces (red.), Lev AleksandrovičL.A. Potolovskij (red.), AntoniA. Zieliński (tłum.), Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1966, OCLC 749156778 . Brak numerów stron w książce

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000112837703
• VIAF: 164570240
• PLWABN: 9810566407405606
• NUKAT: n00057767
• WorldCat: viaf-164570240