Antoni Albrecht Wilhelm Radziwiłł

Antoni Albrecht Wilhelm Radziwiłł

Trąby
Rodzina	Radziwiłłowie herbu Trąby
Data i miejsce urodzenia	30 października 1885 Berlin
Data i miejsce śmierci	18 grudnia 1935 Warszawa
Ojciec	Jerzy Fryderyk Radziwiłł
Matka	Maria Róża z Branickich
Odznaczenia

Antoni Albrecht Wilhelm Rafał Mikołaj książę Radziwiłł herbu Trąby, zwany Abą (ur. 30 października 1885 w Berlinie, zm. 18 grudnia 1935 w Warszawie) – 16. ordynat nieświeski i 14. ordynat klecki.

Zarys biografii

Syn Jerzego Fryderyka i Marii Róży z Branickich, brat Karola Mikołaja. Żonaty z Dorotą Parker Deacon (małżeństwo kanonicznie unieważniono w 1922). Ojciec Elżbiety Marii Radziwiłłówny (1917-2021)^[1][2].

W 1906 ukończył Korpus Paziów w Sankt Petersburgu. W czasie I wojny światowej wspierał formujące się u boku Rosjan oddziały polskie Królestwa Polskiego, licząc na uzyskanie w zamian autonomii dla królestwa. W 1917 wspierał I Korpus Polski. W swoim kresowym zamku w Nieświeżu utrzymywał szpital dla polskich żołnierzy.

W 1919 wstąpił do 12 Pułku Ułanów Podolskich, gdzie mimo paraliżu służył w taborach. Odszedł ze służby jako podporucznik rezerwy. Wspomagał finansowo szkoły, studentów, fundował kościoły i kaplice. Pomimo utraty części majątku po traktacie ryskim (1921) ofiarował ze swoich dóbr dwadzieścia folwarków na cele osadnictwa wywłaszczonych przez bolszewików za granicą wschodnią. W 1922 roku posiadał majątki ziemskie o powierzchni 80 000 ha^[3]. Od 1922 roku finansował wileńskie pismo Słowo, które publikowało artykuły o historii i współczesnego Nieświeża^[4]. W 1926 gościł w Nieświeżu Józefa Piłsudskiego i czołowych polityków nurtu konserwatywnego. Spotkanie to wywołało sensację w ówczesnym życiu politycznym.

Był wiceprezesem Związku Obrońców Kresów Wschodnich. Należał do Wileńskiego Towarzystwa Dobroczynności. Był kawalerem honoru i dewocji zakonu św. Jana z Jerozolimy (maltańczycy), kawalerem wielkiego krzyża po sprawiedliwości zakonu św. Łazarza z Jerozolimy (lazaryci).

Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Polonia Restituta i papieskim krzyżem komandorskim z gwiazdą Orderu Grobu Świętego (1931)^[5].

Zmarł w swym warszawskim pałacu 18 grudnia 1935. Został pochowany na zamku w Nieświeżu. Na mocy testamentu sporządzonego w 1928 roku ostatnim ordynatem nieświeskim i kleckim został jego brat Leon Władysław Radziwiłł (1888–1959)^[6].

Przypisy

1. ad, jb, Zmarła Elżbieta Radziwiłł. Jej domem był zamek w Nieświeżu [online], belsat.eu, 21 lipca 2021 [dostęp 2023-08-23]  (pol.).
2. Памерла Эльжбэта Радзівіл. Для яе апошняй Нясвіжскі палац быў домам [online], nashaniva.com, 25 lipca 2021 [dostęp 2021-08-10]  (biał.).
3. Wojciech Roszkowski, Lista największych właścicieli ziemskich w Polsce w 1922 r., w: Przegląd Historyczny, 1983, Tom 74 , Numer 2, s. 283
4. Władysław Roszkowski, Radziwiłł Antoni Albrecht Wilhelm (1885–1935) [w:] Polski Słownik Biograficzny, Kraków 1987, T. XXX. z. 1, s. 134.
5. Dziennik Personalny MSWojsk Nr 8/1931, s. 381
6. Władysław Roszkowski, op. cit., s. 135.

Literatura

• Władysław Roszkowski, Radziwiłł Antoni Albrecht Wilhelm (1885–1935) [w:] Polski Słownik Biograficzny, Kraków 1987, T. XXX. z. 1, s. 134–135.

Encyklopedie internetowe (osoba):

• PWN: 3965621