12 Pułk Ułanów Podolskich

12 Pułk Ułanów Podolskich

odznaka 12 puł
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1919
Rozformowanie	1939
Tradycje
Święto	19 grudnia 7 maja[a]
Nadanie sztandaru	2 lutego 1923 11 listopada 1945
Kontynuacja	12 Batalion Rozpoznawczy 12 Batalion Dowodzenia
Dowódcy
Pierwszy	płk Józef Tokarzewski
Ostatni	ppłk Andrzej Kuczek
Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka bitwa pod Samhorodkiem (5 VI 1920) bitwa pod Kosmowem (12 września 1920) bitwa pod Międzyrzeczem (23 września 1920) kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja	Białokrynica
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	kawaleria
Podległość	1 Dywizja Jazdy (1920) II BJ (1921–1924) Kresowa BK (1937–1939) Wołyńska BK (1939)
Odznaczenia

Porucznik 12 Pułku Ułanów Podolskich; Antoni Zaremba, 1920 r.

12 Pułk Ułanów Podolskich (12 puł.) – oddział kawalerii Wojska Polskiego II RP.

Tradycje

Rodowód 12 pułku Ułanów Podolskich wywodzi się z epoki Księstwa Warszawskiego. 8 czerwca 1809 powstał 5 Pułk Jazdy Francusko-Galicyjskiej dowodzonej przez pułkownika Gabriela Rzyszczewskiego. Po włączeniu oddziałów francusko-galicyjskich do armii polskiej 5 pułk został przemianowany na 12 pułk ułanów używając na pamiątkę barw czerwono-biało-niebieskich.

Ponowne odtworzenie pułku nastąpiło w czasie powstania listopadowego. Oddziały partyzanckie połączone z wojskami regularnymi tworzyły w Czabiszkach 12 pułk ułanów. Na dowódcę 26 maja 1830 został wyznaczony major ks. Jan Giedroyć. W końcowej fazie walk powstańczych pułk wziął udział w bitwie pod Powendeniami i Nowym Miastem Żmudzkim, gdzie dowódca pułku otrzymał 3 rany postrzałowe w wyniku czego zmarł. Wkrótce oddziały zostały okrążone i rozbrojone.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Po raz trzeci w swojej historii pułk odrodził się w czasach II Rzeczypospolitej w lutym 1919. Zawiązkiem pułku był wydzielony 9 grudnia 1917 z 1 Pułku Kirasjerów Gwardii Rosyjskiej(inne języki) (tzw. „żółtych”) oddział jazdy. Dołączyły do niego inne oddziały jazdy dowodzone przez Polaków. Powstała 1 Chorągiew Kirasjerów Polskich z dowódcą podrotmistrzem Antonim Czudowskim (wraz z nimi inni podrotmistrze, m.in. Włodzimierz Kownacki), która po połączeniu z Polakami wydzielonymi z 11 Dywizji Kawalerii rosyjskiej została przemianowana na I dywizjon pułku kirasjerów polskich^[2]. Po całkowitym naborze jednostka została przemianowana na 2 pułk strzelców konnych 17 stycznia 1918^[3]. Następnie dokonano kolejnych zmian nazwy jednostki: 7 marca 1918 na 5 pułk ułanów, 20 kwietnia 1918 na 7 pułk ułanów, nowym dowódcą został wówczas płk Henryk Kuncman^[4]. W miejscu kwaterowania zaczęły pogarszać się stosunki z ludnością ukraińską. 14 kwietnia pod wsią Kanawą(inne języki) Ukraińcy zabili dowódcę pułku^[5].

10 czerwca 1918 nastąpiła powolna likwidacja pułku na żądanie austriackich wojsk okupacyjnych. Podczas walk o Lwów w 1918 Naczelny Wódz zarządził sformowanie oddziału ochotniczego jazdy. Z 7 pułku ułanów III Korpusu Polskiego sformował się oddział nazwany Szwadronem Jazdy Województwa Warszawskiego Odsieczy Lwowa, broniący później we Lwowie rogatki Żółkiewskiego i wsi Zboiska. W Warszawie powstał nowy szwadron, z którego po walce powstał dywizjon z rtm. Zygmuntem Rudnickim na czele. 19 lutego 1919 nadano nazwę 12 pułku Odsieczy Lwowa^[6] z nowym dowódcą płk. Józefem Tokarzewskim. 7 maja 1919 pułk dostał sztandar ufundowany przez państwo Władysławowstwo Belina-Brzozowskich, ziemian z Podola. Matką chrzestną sztandaru była Maria z Ostrowskich Władysławowa Brzozowska. Matką Pułku nazwano ks. Izabelę Radziwiłłową, która ufundowała dla pułku szable nazwane „Radziwiłłówkami”, orzełki z liczbą „12” i nowe ułanki.

Obsada personalna pułku w 1920[7]
Stanowisko	Stopień, imię i nazwisko
Dowódca pułku	mjr Zbigniew Brochwicz Lewiński (ranny 19 VIII)
	rtm. Tadeusz Komorowski (od 19 VIII)
	rtm. Tadeusz Dziewicki (od 31 VIII)
	rtm. Antoni Szuszkiewicz (36 IX)
	płk Mikołaj Koiszewski (od 6 IX)
Adiutant	por. Michał Grocholski
	ppor. Otton Węcławowicz
Zastępca dowódcy	mjr Włodzimierz Kownacki
	ppor. Stefan Humnicki
Lekarz	ppor. lek. Otton Piotrowski
Lekarz weterynarii	ppor. lek. wet. Adam Namaczyński
Dowódca I dywizjonu	rtm. Teodor Suchodolski
Dowódca II dywizjonu	rtm. Mieczysław Czudowski
Dowódca 1 szwadronu	por. Edward Karpiński
Dowódca plutonu	por. Czesław Nowacki
Dowódca plutonu	ppor. Stanisław Cichocki
Dowódca plutonu	ppor. Witold Jabłoński
Dowódca 2 szwadronu	por. Zygmunt Miłkowski
Dowódca plutonu	ppor. Tadeusz Głębocki
Dowódca plutonu	ppor. Mateusz Iżycki
Dowódca plutonu	ppor. Zygmunt Nadratowski
Dowódca plutonu	ppor. Mieczysław Techler
Dowódca plutonu	ppor. Jan Woyda
Dowódca 4 szwadronu	ppor. Jerzy Krzeczkowski
	por. Julian Zbrowski
Dowódca plutonu	ppor. Bolesław Szabłowski
Dowódca plutonu	pchor. Strauss
Dowódca szwadronu km	rtm. Karol Radziwiłł
Dowódca szwadronu technicznego	por. Włodzimierz Rutkowski
Dowódca plutonu	ppor. Jan Chojnacki
Dowódca plutonu	ppor. Halik
Oficer pułku	por. Włodzimierz Kalinowski († 19 VIII)
Oficer pułku	por. Adolf Medyna
Oficer pułku	por. Jerzy Pluta
Oficer pułku	ppor. Stefan Hahn
Oficer pułku	ppor. Zdzisław Tłustochowski
Oficer pułku	pchor. Marian Wasiutyński Lechno († 14 VIII)

Pułk w walce o granice

9 maja 1919 wyruszył na front Małopolski Wschodni wydzielony dywizjon złożony z dwóch szwadronów, którymi dowodził mjr Rudnicki. Dywizjon zdobył Borysław, Bolechów. Nastąpiła zamiana dowódcy dywizjonu – nowym dowódcą został rtm. Antoni Szuszkiewicz. Dywizjon wszedł w skład 3 Brygady Jazdy. Jako jednostka posuwająca się na czele zdobył Mokrą Wolę. Przy pomocy 2 pułku ułanów miejscowość Lachowce, a z pomocą baterii 3 dak zdobył miasto Zasław. Za oswobodzenie miasta mieszkańcy ufundowali „pułkowi” pamiątkowy proporzec, który przekazał dowódcy pułku płk. Józefowi Tokarzewskiemu gen. Jan Sawicki. 25 października 1919 pułk uzyskał oficjalny tytuł Ułanów Podolskich^[8], a od 27 października do 10 lutego wziął udział w zajmowaniu Pomorza oraz zaślubinach z morzem.

W kampanii przeciw Rosji Sowieckiej w 1920 pułk działał pod rozkazami gen. Sawickiego w 3 Brygadzie Jazdy. Pułk zdobył wsie: Fedorówkę, Slipczyce, Białą Cerkiew. W składzie 3 Brygady Jazdy wziął udział w bitwach pod Bereźną, Rohoźną, Samhorodkiem, Ozierną. W obronie Śnieżnej podczas krwawej szarży został ciężko ranny dowódca płk Józef Tokarzewski. Dowódcą został powtórnie mjr Rudnicki. Następne bitwy pułk stoczył pod Wernyhorodkiem, Białopolem, Czerwoną, Równem. Pułk walczył w ramach wielu brygad. Po reorganizacji pułku z powodu wyszczuplenia stanu do 100 szabel nastąpiła zmiana dowódcy. Nowym dowódcą został ppłk Stanisław Szantyr. Wkrótce po błędzie dowódczym został usunięty z funkcji, a obowiązki objął rtm. Szuszkiewicz. 12 sierpnia powstała zreorganizowana 1 Dywizja Jazdy, w której w składzie 6 BJ pod dowództwem płk. Konstantego Plisowskiego znalazł się 12 pułk Ułanów Podolskich wraz z doborowymi pułkami kawalerii – 1 pułkiem Ułanów Krechowieckich i 14 pułkiem Ułanów Jazłowieckich. W pierwszym dniu istnienia dywizja stoczyła bój pod Radziechowem, gdzie wyróżnił się pułk. Nastąpiła kolejna zmiana dowódcy. Funkcję objął mjr Zbigniew Brochwicz-Lewiński. Jednak w czasie zdobywania wzgórza nr 265 (Żółtańce) okupionego wieloma rannymi i zabitymi prowadząc pułk do szarży został ciężko ranny. Na miejsce rannego dowódcy wyznaczono rtm. 9 pułku ułanów, Tadeusza Bora-Komorowskiego. Pułk wziął udział w bitwie pod Komarowem. W walkach został ranny dowódca rtm. Komorowski. Dowodził pułkiem 9 dni. Na jego miejsce wyznaczony został rtm. Tadeusz Dziewicki, oficer 1 pułku ułanów. W pościgu za konną Armią Budionnego pułk zdobył miejscowość Łaszczów. W walce o Kmiczyn został ranny rtm. Dziewicki i ponownie obowiązki przejął Szuszkiewicz. Pułk zdobył Modryn. Dowództwo objął płk. Mikołaj Koiszewski. Pułk zdobył Wojmin. W bitwie pod Ołyką wziął udział 1, 2 i 4 szwadron.

Kawalerowie Virtuti Militari

Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari za wojnę 1918–1920[9][10][b]
płk Henryk Kuncman	płk Józef Tokarzewski	płk Mikołaj Antoni Koiszewski*
mjr Włodzimierz Kownacki*	rtm. SG Kazimierz Czerwiński	rtm. Antoni Szuszkiewicz
rtm. Tadeusz Komorowski	rtm. Jan Sobański	rtm. Julian Bolesław Zbrowski*
ś.p. rtm. Stefan Hahn*	rtm. Adolf Medyna	por. Witold Jabłoński
ś.p. por. Mateusz Szuszkiewicz*	por. Zygmunt II Miłkowski*	por. Jerzy Deskur*
por. Mateusz Iżycki*	ś.p. ppor. Stefan de Latour*	ppor. Michał Grocholski[12]*
ppor. Remigiusz Grocholski	ppor. Mieczysław Tachler*	ppor. Chryzant Dunin-Borkowski[c] *
ś.p. pchor. Marian Wasiutyński*	wachm. Jan Jastrzębski*	chor. Aleksander Jakubowicz
wachm. Stanisław Ładziński*	wachm. Jerzy Wojciechowski*	plut. Józef Pożak*
plut. Zygmunt Stefański*	plut. Adam Ciechoński*	plut. Józef Czerwiński*
kpr. Władysław Goworowski*	kpr. Jan Nowicki*	kpr. Józef Kurowicki*
kpr. Stanisław Czarnecki*	kpr. Kazimierz Maciejewski*	st. uł. Aleksandr Napieraj*
st. uł. Stanisław Konowrocki*	uł. Jan Kowalski*	uł. Jan Podgórski*

Pułk w okresie pokoju

Koszary 12 puł w roku 2009

W latach międzywojennych pułk stacjonował w Białokrynicy pod Krzemieńcem. W 1921 r. oddział został wyłączony ze składu VI Brygady Jazdy i podporządkowany dowódcy II Brygady Jazdy wraz z 19 pułkiem ułanów, 21 pułkiem ułanów i 2 dywizjonem artylerii konnej. W okresie II Rzeczypospolitej zmarli żołnierze pułku byli chowani w Krzemieńcu na Cmentarzu Kałantyr na przedmieściu Syczówka.

2 lutego 1923 r. nastąpiło wręczenie nowego sztandaru przez marszałka Józefa Piłsudskiego. Fundatorem był adiutant pułku, stary Podolak rtm. Michał Grocholski^[14]. Od 1923 wprowadzono innowacje. Zmieniono datę święta pułkowego z 19 grudnia na 7 maja, rocznicę wręczenia pierwszego sztandaru. Odszedł dowódca płk Koiszewski. Nowym dowódcą został najstarszy oficer płk Zygmunt Rudnicki nazwany później „Papą”. W 1924 II Brygada Jazdy została przemianowana na 2 Samodzielną Brygadę Kawalerii. 13 listopada 1926 dowództwo brygady objął płk dypl. Władysław Anders i sprawował je do wiosny 1937 r. W 1929 r. dowódcą pułku został podpułkownik Rudolf Rupp z 2 pułku Szwoleżerów Rokitniańskich. W 1931 r. nowym dowódcą został ppłk dypl. Bronisław Rakowski, legionista. W 1935 r. poczet sztandarowy wziął udział w pogrzebie marszałka Piłsudskiego. W 1936 r. nastąpiła zmiana na stanowisku dowódcy pułku. Został nim ppłk Andrzej Kuczek. 1 kwietnia 1937 r. 2 Samodzielna Brygada Kawalerii została przemianowana na Kresową Brygadę Kawalerii, a jej dowództwo objął płk Marian Przewłocki, który do czasu awansu na generała brygady występował w barwach pułku.

Pułk walczył w składzie Wołyńskiej BK

Pułk w planie mobilizacyjnym „S”[15]
Nazwa pododdziału	Miejsce mobilizacji	Termin
dowódca pułku z drużyną	Krzemieniec	alarm
pluton łączności
1÷4 szwadrony
szwadron karabinów maszynowych
szwadron kawalerii nr 33	Zamość	7
pluton ckm nr 33		7
kolumna taborowa nr 271		5
kolumna taborowa nr 274		8
kolumna taborowa nr 286		12
uzupełnienie do czasu „W”		5
szwadron marszowy 1/12 puł		18
szwadron zapasowy		do 15
PKU Krzemieniec	Krzemieniec	alarm

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939[16][d]
Stanowisko	Stopień, imię i nazwisko
dowódca pułku	ppłk Andrzej Kuczek
I zastępca dowódcy	mjr Józef Juniewicz
adiutant	rtm. Jan Kanty Zbroski[e]
naczelny lekarz medycyny	kpt. lek. Stefan Rettinger
lekarz weterynarii	kpt. lek. wet. Eugeniusz Hoffman
II zastępca dowódcy (kwatermistrz)	mjr Karol Rudnicki
oficer mobilizacyjny	mjr Lucjan Wygonowski
zastępca oficera mobilizacyjnego	por. adm. (kaw.) Stefan Smolski
oficer administracyjno-materiałowy	por. Stanisław Kazimierz Brzeziński
dowódca szwadronu gospodarczego	rtm. Jan Kanty Zbroski
oficer gospodarczy	por. int. Emil Ignacy Jahn
oficer żywnościowy	rtm. adm. (kaw.) Edward Lachowicz
dowódca plutonu łączności	por. Michał Szrek
dowódca plutonu kolarzy	vacat
dowódca plutonu ppanc.	por. Eugeniusz Michał Sierosławski[f]
dowódca 1 szwadronu	por. Leon Będkowski
dowódca plutonu	ppor. Włodzimierz Jerzy Tabaka
dowódca 2 szwadronu	p.o. por. adm. (kaw.) Romuald Michał Traichel
dowódca plutonu	ppor. Mirosław Dziekoński
dowódca 3 szwadronu	rtm. Jerzy Hollak
dowódca plutonu	ppor. Jerzy Dobrzeniecki
dowódca 4 szwadronu	rtm. Włodzimierz Cucjiew
dowódca plutonu	ppor. Józef Czulak
dowódca szwadronu km	p.o. por. Eugeniusz Michał Sierosławski
dowódca plutonu	ppor. Kazimierz Florkowski
dowódca szwadronu zapasowego	rtm. Jan Chojnacki
zastępca dowódcy	vacat
odkomenderowany	rtm. Olgierd Jan Suryn
na kursie	rtm. Antoni Kropielnicki
w więzieniu	por. Bolesław Rawa

II wojna światowa

Pułk w kampanii wrześniowej

Pułk został zmobilizowany w mobilizacji alarmowej 22 września, kilka dni wcześniej od macierzystej Kresowej Brygady Kawalerii, dlatego otrzymał rozkaz zmiany przynależności w ramach Armii „Łodź”^[18]. Został włączony w skład Wołyńskiej Brygady Kawalerii pod dowództwem płk. dypl. Juliana Filipowicza i 25 sierpnia przybył w rejon rozwinięcia brygady^[18].

W Wołyńskiej Brygadzie Kawalerii wziął udział we wrześniu 1939 w bitwach pod Mokrą, w lasach Łobodna, pod Cyrusową Wolą, Cyganką. Na rozkaz dowódcy pułku ppłk. Andrzeja Kuczka sztandar został wycofany z pierwszej linii frontu i przetransportowany do koszar w Białokrynicy. Po dotarciu wieści o napaści na Polskę wojsk sowieckich, rano 17 września 1939 r. postanowiono przemieścić sztandar do Rumunii, celem zabezpieczenia i przechowania. W dniu 19 września rano, pod Złoczowem, pojawiły się w zasięgu wzroku osób konwojujących konno sztandar, przemieszczające się patrole i oddziały sowieckie. Rtm. Jan Chojnacki, aby uniknąć odebrania, zbezczeszczenia i profanacji sztandaru przez bolszewików, podjął decyzję o spaleniu sztandaru, co uczynił w obecności wachm. Stanisława Brzozowskiego i plut. Pawła Romańczuka. Część pułku pod dowództwem mjr. Juniewicza wzięła udział w bitwie pod Łomiankami. W październiku resztki pułku skapitulowały. Nazwisko dowódcy ppłk. Kuczka wymieniono na liście zamordowanych w Starobielsku.

W Wołyńskiej Brygadzie Kawalerii walczył 1 szwadron pułku pod Komarowem i Krasnobrodem. Oddzielne oddziały rozproszonego pułku wzięły udział w obronie Warszawy.

Za kampanię wrześniową pułk został odznaczony orderem Virtuti Militari^[19].

Obsada personalna we wrześniu 1939[20]
Stanowisko etatowe	Stopień, imię i nazwisko	Uwagi
dowództwo
dowódca pułku	ppłk Andrzej Kuczek	†1940 Charków
zastępca dowódcy pułku	mjr kaw. Józef Juniewicz	†22 IX 1939 Łomianki
kwatermistrz	mjr Oskar Berenson	†14 IX 1939 Wiązowna
adiutant	rtm. Jan Kanty Zbroski	PSZ na Zachodzie
oficer ordynansowy	ppor. Jerzy Fudakowski	niemiecka niewola[21]
oficer informacyjny	por. Tadeusz Schmidt
oficer broni i pgaz.	por. Stanisław Kazimierz Brzeziński
dowódca szwadronu gospodarczego	por. Michał Turgieniew
szef kancelarii	plut. Jan Grabe
oficer żywnościowy	ppor. inż. Zygmunt Żaboklicki
płatnik	st. wachm. Władysław Oleksiewicz
lekarz	kpt. lek. Stefan Rettinger
lekarz weterynarii	kpt. lek. wet. Eugeniusz Hoffman
kapelan	ks. kpl. Jan Markul
1 szwadron
dowódca szwadronu	por. Stanisław Raczkowski
dowódca I plutonu	pchor. / ppor. Andrzej Pawluk
dowódca II plutonu	ppor. Stanisław Wysocki
dowódca III plutonu	ppor. Włodzimierz Tabaka
szef szwadronu	st. wachm. Jan Jakubczak
2 szwadron
dowódca szwadronu	rtm. Olgierd Jan Suryn
dowódca I plutonu	ppor. Mirosław Dziekoński
dowódca II plutonu	ppor. Adam Łoś
dowódca III plutonu	por. Zygmunt Żaboklicki
szef szwadronu	wachm. Jan Wajland
3 szwadron
dowódca szwadronu	rtm. Jerzy Hollak	†1 IX 1939 Mokra III[21]
dowódca I plutonu	ppor. rez. Zygfryd Dardas	PKB, powstanie warszawskie[22]
dowódca II plutonu	ppor. Jerzy Dobrzeniecki
dowódca III plutonu	pchor. / ppor. Zbigniew Kłopotowski
szef szwadronu	st. wachm. Tomasz Baczyński
4 szwadron
dowódca szwadronu	rtm. Feliks Pruszyński
dowódca I plutonu	ppor. Józef Czulak
dowódca II plutonu	pchor. / ppor. Jan Rostek
dowódca III plutonu	pchor. / ppor. Henryk Skrzypczak
szef szwadronu	st. wachm. Marian Korzeniowski
szwadron ciężkich karabinów maszynowych
dowódca szwadronu	rtm. Antoni Kropielnicki	niemiecka niewola[21]
dowódca I plutonu	ppor. Tadeusz Schmidt
dowódca II plutonu	ppor. rez. Władysław Henryk Dziewicki	†1 IX 1939 Mokra III[21]
dowódca III plutonu	ppor. Kazimierz Florkowski	†1 IX 1939 Mokra III[21]
szef szwadronu	st. wachm. Cezary Zawadzki
pododdziały specjalne
dowódca plutonu przeciwpancernego	ppor. Aleksander Zieńczyk	PSZ na Zachodzie, rtm dypl.
dowódca plutonu kolarzy	por. Eugeniusz Michał Sierosławski	AK, †1943 Warszawa[21]
dowódca plutonu łączności	por. Michał Szrek	dowódca I/4 pp Leg. AK
szef plutonu łączności	wachm. Stanisław Mazur

W Polskich Siłach Zbrojnych

Zalążkiem 12 pułku Ułanów Podolskich w 2 Korpusie był Szwadron Przyboczny Dowódcy PSZ^[23]. W ZSRR dowódcą został rtm. Czesław Florkowski. W styczniu 1942 szwadron wraz z armią wyjechał do Taszkentu. 13 kwietnia 1942 z uwagi na zwiększony stan przemianowany na dywizjon z tytułem „Oddział przyboczny PSZ”. W dniu 5 sierpnia rozkazem nr L.dz. 45/tjn./42 Dowódcy PSZ w ZSRR przemianowany został na Dywizjon Rozpoznawczy Dowództwa Armii. W dniu 17 października dywizjon zmienił nazwę na 12 pułk kawalerii pancernej. W maju 1943 r. pułk został przydzielony do 3 Dywizji Strzelców Karpackich i na mocy rozkazu dowódcy APW nr L.dz.1408/tjn/43 z dnia 4 maja 1943 roku otrzymał nazwę 12 Podolski Pułk Rozpoznawczy, a w grudniu nastąpiła ostateczna zmiana w nazwie na 12 pułk Ułanów Podolskich Z dniem 6 maja 1947 rozwiązany został 12 pułk Ułanów Podolskich. Na wielkim zjeździe 7 maja 1947 zostało powołane do życia Koło Żołnierzy 12 Pułku Ułanów Podolskich. 11 listopada 1966 roku nadano pułkowi Order Virtuti Militari^[24]

Symbole pułkowe

Sztandar pułku

Orzełek, odznaka i proporczyk

Sztandar

Pierwszy sztandar został spalony w 1939 roku^[25].

11 listopada 1945 roku w Cingali generał dywizji Władysław Anders, w imieniu prezydenta RP, wręczył pułkowi sztandar ufundowany przez Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii. Rodzicami chrzestnymi sztandaru byli: Janina Bielińska, żona podpułkownika Adama Bielińskiego, i generał brygady Mateusz Iżycki, którego na ceremonii reprezentował dowódca 318 Dywizjonu Myśliwsko-Rozpoznawczego Gdańskiego, kapitan pilot Zbigniew Moszyński^[26].

Na głównej stronie płata sztandaru umieszczono szachownice lotnicze, znak polowy pilota i odznakę oficera technicznego. Na odwrotnej, pośrodku motywu krzyża kawalerskiego, znalazł się wizerunek Matki Boskiej Ostrobramskiej^[27].

Obecnie sztandar eksponowany jest w Instytucie Polskim i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie^[28].

Odznaka pamiątkowa

28 lutego 1922 roku Minister Spraw Wojskowych generał porucznik Kazimierz Sosnkowski zatwierdził odznakę pamiątkową 12 Pułku Ułanów^[29]. Odznaka o wymiarach 39x39 mm ma kształt czarno emaliowanego krzyża maltańskiego nałożonego na złocone promieniste słońce nawiązujące do herbu Podola. Między ramionami krzyża umieszczono dwa proporczyki w barwach amarantowo granatowych z białym paskiem i 2 patki amarantowo granatowe. Odznaka dwuczęściowa, wykonana w srebrze, emaliowana^[30].

Barwy

Proporczyk	Opis[31][32][33]
	Proporczyk amarantowo-granatowy z białym wąskim paskiem pośrodku
	proporczyk dowództwa w 1939
	proporczyk 1 szwadronu w 1939
	proporczyk 2 szwadronu w 1939
	proporczyk 3 szwadronu w 1939
	proporczyk 4 szwadronu w 1939
	proporczyk 5 szwadronu ckm w 1939
	proporczyk plutonu łączności w 1939
Inne	Opis
	Na czapce rogatywce – otok amarantowy[34]
	Szasery ciemnogranatowe, lampasy amarantowe, wypustka amarantowa[35]
	„Łapka” (do 1921[g]) – karmazynowa[h]

Ułani Podolscy

Dowódcy i zastępcy dowódcy pułku

Stopień, imię i nazwisko	Okres pełnienia służby	Kolejne stanowisko
Dowódcy pułku
rtm. Włodzimierz Kownacki	1918
płk Henryk Kuncman	do †14 IV 1918
rtm. Hamilkar Szeliski	1918 – poległ
płk Józef Tokarzewski	5 IV 1919 – 1920 ranny
mjr Zygmunt Rudnicki	1920
ppłk Stanisław Szantyr	do 9 XI 1920[37]
rtm. Antoni Szuszkiewicz	1920
mjr Zbigniew Brochwicz-Lewiński	1920- ranny
rtm. Tadeusz Komorowski	1920-ranny
rtm. Tadeusz Dziewicki	1920
płk Mikołaj Antoni Koiszewski	1921 – 1 VI 1924	dowódca XIII BK[38]
płk Zygmunt Rudnicki	1 VI 1924[39] – 1929	rejonowy inspektor koni w Ciechanowie[40]
płk kaw. Rudolf Rupp	III 1929 – VIII 1931
ppłk dypl. Bronisław Rakowski	1931-1936
ppłk kaw. Andrzej Kuczek	1936 – IX 1939
Zastępcy dowódcy pułku
tyt. płk kaw. Jan Bronikowski	od 20 X 1923[41]
ppłk kaw. Włodzimierz Kownacki	do 1928
ppłk kaw. Józef Henryk Trzciński	26 IV 1928[42] – 1938	dyspozycja dowódcy OK VI
mjr kaw. Józef Juniewicz	1938 – 1939

Żołnierze 12 pułku ułanów - ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego^[43] oraz Muzeum Katyńskie^[44][i][j].

Nazwisko i imię	stopień	zawód	miejsce pracy przed mobilizacją	zamordowany
Babuchowski Marian	podporucznik rezerwy	nauczyciel	szkoła w Kruszewie	Katyń
Brzeziński Stanisław[47]	porucznik	żołnierz zawodowy		Charków
Hoffman Eugeniusz[48]	kapitan lek. wet.	żołnierz zawodowy		Charków
Mittelstaed Stanisław[49]	podporucznik rezerwy	inżynier rolnik		Charków

Dziedzictwo tradycji pułku

Tablica pamiątkowa

12 batalion rozpoznawczy Ułanów Podolskich ze Szczecina, przejął tradycje pułku i jego barwy. 7 maja 1997 dokonano wręczenia sztandaru batalionowi, a na jego płacie umieszczono Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari zdjęty z historycznego sztandaru 12 Pułku Ułanów.

W związku z rozformowaniem 12 batalionu rozpoznawczego Ułanów Podolskich, 21 grudnia 2010 r. batalion pożegnał swój sztandar, który został przekazany do Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. 22 lutego 2011 r. Decyzją Nr 51/MON z dnia 22 lutego, 12 batalion dowodzenia przyjął wyróżniającą nazwę „Ułanów Podolskich oraz przejął dziedzictwo tradycji m.in. 12 pułku Ułanów Podolskich i 12 batalionu rozpoznawczego Ułanów Podolskich

• W Częstochowie, w roku 1990, powstała 12 Częstochowska Drużyna Kawalerii Harcerskiej, która po nawiązaniu kontaktów z Kołem Krajowym i Kołem Londyńskim skupiających żołnierzy 12 pułku Ułanów Podolskich uzyskała zgodę do zdobywania imienia 12 pułku Ułanów Podolskich, które uzyskała w roku 1991.
• W Szczecinie 25 kwietnia 1997 powstało stowarzyszenie: Klub Kawaleryjski im. 12 pułku Ułanów Podolskich, którego pierwszym prezesem został Marek Magowski. Klub wniósł wielki wkład w organizację uroczystości przekazania 16 br barw i tradycji 12 pułku Ułanów Podolskich. Ojcem chrzestnym sztandaru wręczonego 12 batalionowi Ułanów Podolskich 7 maja 1997 został były żołnierz 16 br kpt. rez. Cezary Ćwil.

Odznaka pamiątkowa

• W Chicago, w roku 2000, powstał 12 pułk Ułanów Podolskich, który jest grupą rekonstrukcyjną, członkiem WWII Living History Regiment Society w USA. Nie jest organizacją paramilitarną, lecz grupą miłośników historii wojskowości, a zwłaszcza historii Polskich Sił Zbrojnych z okresu II wojny światowej.
• W Szczecinie, w roku 2001, 12 Szczeciński Wędrowniczy Krąg Kawaleryjski „Ułani”, noszący od 1990 do 2001 roku imię 8 pułku ułanów x. Józefa Poniatowskiego uzyskał imię 12 pułku Ułanów Podolskich.
• W Szczecinie od 2004 istnieje przy Kole Żołnierzy 12 pułku Ułanów Podolskich Sekcja Rekonstrukcji Historycznej.
• Od 2007 podjęły współpracę z Kołem Żołnierzy 12 pułku Ułanów Podolskich kolejna Drużyna Harcerska: – 19 Drużyna Harcerska „Modrzewie” z Telatyna i 25 Szczecińska Jeździecka Drużyna Harcerska „CELT” im. Białych Kurierów ze Szczecina.

Uwagi

1. W rocznicę wręczenia sztandaru^[1].
2. Gwiazdką przy nazwisku oznaczono żołnierzy odznaczonych dekretem Naczelnego Wodza L.dz. 3386^[11].
3. W kwietniu 1929 minister spraw wojskowych, na podstawie odpisu świadectwa urodzenia, sprostował nazwisko i imię rtm. Chryzanta Borkowskiego z 18 puł z „Chryzant Borkowski” na „Chryzant Rajmund Karol Dunin-Borkowski”^[13].
4. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939^[17].
5. rtm. Jan Kanty Zbroski pełnił jednocześnie funkcję dowódcy szwadronu gospodarczego.
6. por. Eugeniusz Michał Sierosławski pełnił jednocześnie funkcję dowódcy szwadronu km.
7. W 1921 roku przywrócono barwne proporczyki w broniach jezdnych.
8. Karmazynowe patki ułanów (zamiast proporczyków) nawiązywały do dawnych barw mundurów i wyłogów tych formacji od XVIII wieku po 1831^[36].
9. Jeśli nie zaznaczono inaczej, miejsce służby żołnierzy zawodowych przed mobilizacją podano za: Ryszard Rybka, Kamil Stepan; Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939^[45] .
10. Jeśli nie zaznaczono inaczej, informacje o żołnierzach znajdujących się na Białoruskiej Liście Katyńskiej pochodzą z książki: Maciej Wyrwa; Nieodnalezione ofiary Katynia? : lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940^[46] .

Przypisy

1. Filipow i Wróblewski 1992 ↓, s. 22.
2. Turkiewicz 1928 ↓, s. 5.
3. Turkiewicz 1928 ↓, s. 5–6.
4. Turkiewicz 1928 ↓, s. 6.
5. Bagiński 1921 ↓, s. 390.
6. Turkiewicz 1928 ↓, s. 12.
7. Tuliński 2020 ↓, s. 947.
8. Turkiewicz 1928 ↓, s. 13.
9. Turkiewicz 1928 ↓, s. 29.
10. Ułani Podolscy 1991 ↓, s. 376.
11. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 26 stycznia 1922 roku, s. 6.
12. Петров 2020 ↓, s. 169–175.
13. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 27 kwietnia 1929 roku, s. 153.
14. Петров 2020 ↓, s. 174.
15. Wojciechowski 2010 ↓, s. 17.
16. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 697.
17. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. VI.
18. Karol Rudy. Mokra. „Technika Wojskowa Historia”. Nr 5/2019, s. 8, wrzesień - październik 2019. Magnum X. 
19. Zarządzenie gen. W Andersa z 11 listopada 1966 r. Instytut Polski i Muzeum im. gen Sikorskiego w Londynie, sygn. A XII 77.
20. Wojciechowski 2003 ↓, s. 43–44.
21. Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2024-06-16].
22. Zygfryd Dardas. [w:] Kolekcja akt żołnierzy zarejestrowanych w rejonowych komendach uzupełnień, sygn. II.56.7051 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-06-16].
23. Smaczny 1989 ↓, s. 171–173.
24. Krzystek i Żak 1997 ↓, s. 168.
25. Satora 1990 ↓, s. 208–210.
26. Ułani Podolscy 1991 ↓, s. 305-310.
27. Murgrabia 1990 ↓, s. 45.
28. Murgrabia 1990 ↓, s. 123.
29. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 9 z 28 lutego 1922 roku, poz. 135.
30. Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 185.
31. Dz. Rozk. MSWojsk. nr 27 z 3 sierpnia 1920 roku, poz.636
32. Dz. Rozk. MSWojsk. nr 22 z 4 sierpnia 1927 roku, poz.268
33. Smaczny 1989 ↓, s. 382.
34. Dz. Rozk. MSWojsk. nr nr 6 z 24 lutego 1928 roku, poz.66
35. Smaczny 1989 ↓, s. 377.
36. Żygulski (jun.) i Wielecki 1988 ↓, s. 116.
37. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 50 z 29 grudnia 1920 roku, s. 1440.
38. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 53 z 5 czerwca 1924 roku, s. 310.
39. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 53 z 5 czerwca 1924 roku, s. 311.
40. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 12 marca 1929 roku, s. 91.
41. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 69 z 1 listopada 1923 roku, s. 731.
42. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 26 kwietnia 1928 roku, s. 174.
43. Katyń – miejsca pamięci. [dostęp 2022-01-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-12-19)].
44. Muzeum Katyńskie – Księgi Cmentarne.
45. Rybka i Stepan 2006 ↓.
46. Wyrwa 2015 ↓.
47. Księgi Cmentarne – wpis 4683.
48. Księgi Cmentarne – wpis 5383.
49. Księgi Cmentarne – wpis 6505.

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
• 12 Pułk Ułanów Podolskich. Krzysztof Mijakowski (red.). Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2012, seria: Wielka Księga Kawalerii Polskiej 1918–1939. ISBN 978-83-7769-342-1.
• Henryk Bagiński: Wojsko Polskie na Wschodzie 1914-1920. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1921.
• Ułani Podolscy : Dzieje Pułku Ułanów Podolskich 1809–1947. Kazimierz Grocholski (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991. ISBN 83-04-03664-9.
• Krzysztof Filipow, Bohdan Wróblewski: Odznaki pamiątkowe Wojska Polskiego 1921–1939. Kawaleria. Warszawa: Feniks edytion, 1992. ISBN 83-900217-3-0.
• „Księga jazdy polskiej”: pod protektoratem marsz. Edwarda Śmigłego–Rydza. Warszawa 1936. Reprint: Wydawnictwo Bellona Warszawa 1993
• Tadeusz Krzystek, Andrzej Żak: Z ziemi włoskiej do Polski. Warszawa: Wydawnictwo Marrow SA, 1997. ISBN 83-907396-5-8.
• Леонід Петров: 7-й полк уланів Військ Польських в Україні 1917-1918. Вінниця: ТОВ «ТВОРИ», 2020. ISBN 978-966-949-442-9. (ukr.).
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Jerzy Murgrabia: Symbole wojskowe Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Wydawnictwo Bellona, 1990. ISBN 83-11-07825-4.
• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
• Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945. Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-2043299-2.
• Henryk Smaczny: Księga kawalerii polskiej 1914-1947: rodowody, barwa, broń. Warszawa: TESCO, 1989. ISBN 83-00-02555-3.
• Arkadiusz Tuliński: 6 Armia Wojska Polskiego w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r. T. 1 i 2. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2020. ISBN 978-83-8229-062-2.
• Józef Turkiewicz: Zarys historji wojennej 12-go pułku ułanów podolskich. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Jerzy S. Wojciechowski: 12 Pułk Ułanów Podolskich. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 2003, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej.
• Jerzy Wojciechowski: Kawaleria w planie mobilizacyjnym „S”. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 2010. ISBN 978-83-62046-24-9.
• Maciej Wyrwa: Nieodnalezione ofiary Katynia? : lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940. Pruszków: Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia, 2015. ISBN 978-83-64486-31-9.
• Zdzisław Żygulski (jun.), Henryk Wielecki: Polski mundur wojskowy. Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1988. ISBN 83-03-01483-8.