W 1925 roku przy 8 pułku ułanów sformowany został 5 szwadron samochodów pancernych.
W 1926 roku ze składu brygady wyłączony został 2 pułk Szwoleżerów Rokitniańskich, który dyslokowany został do Starogardu i podporządkowany dowódcy 8 Samodzielnej Brygady Kawalerii.
W 1930 roku ze składu brygady wyłączono 5 szwadron samochodów pancernych i podporządkowano dowódcy 2 dywizjonu samochodów pancernych.
6 października 1933 roku trzy pułki Brygady wzięły udział w rewii polskiej kawalerii, nazywanej „Świętem Kawalerii Polskiej”, która odbyła się na krakowskich błoniach w 250. rocznicę bitwy pod Wiedniem[2].
Minister spraw wojskowych rozkazem Dep. Dow. Og. 1820. Org. Tj. nadał z dniem 1 kwietnia 1937 roku dotychczasowej 5 SBK nazwę „Krakowska Brygada Kawalerii”[3].
Organizacja pokojowa Krakowskiej BK w 1937 roku:
dowództwo Krakowskiej Brygady Kawalerii w Krakowie
W sierpniu 1939 roku Ministerstwo Spraw Wojskowych wprowadziło „nowe składy osobowe kawalerii”. Pułki kawalerii na stopie pokojowej zostały podzielone na dwie grupy różniące się stanem osobowym i koni. Dwa pułki należące do Krakowskiej BK (8 ułanów i 5 strzelców konnych) zostały zaliczone do grupy II, a trzeci pułk (3 ułanów) do grupy I[4]. Juliusz S. Tym skonstatował, że rozkaz z sierpnia wprowadzający zmiany w etacie pokojowym, w sytuacji gdy pułki kawalerii od czterech miesięcy prowadziły przygotowania wojenne nie został w pełni wykonany[5].
1 września 3 pułk Ułanów Śląskich bronił Koszęcina i Kalet przed niemiecką 2 Dywizją Lekką gen. por. Georga Stumme. Tego dnia Niemcom udało się zepchnąć pułk na pozycję pod Woźnikami. 2 września rano ponowiła natarcie niemiecka 2 Dywizja Lekka, wdzierając się w obronę Brygady na Floriańskiej Górze bronionej przez szwadron 3 pułku ułanów. Tu kontratakiem zdołano odzyskać pozycję, ale pod Ligotą Woźnicką Niemcom udało się przełamać obronę 8 pułku ułanów. Pod naporem wroga Brygada rozpoczęła odwrót pod Zawiercie nad Wartą. 3 września 8 pułk ułanów oddzielił się od Brygady i walczył następnie pod Szczekocinami, a potem w ramach Armii „Lublin”. 4 września Brygada otrzymała rozkaz odwrotu nad Nidę w kierunku Pińczowa i Miechowa. Cofająca się Brygada była często atakowana przez niemiecką 2 Dywizję Lekką. W dniach 5 – 6 września walczyła pod Pińczowem, po czym wycofała się ku Wiślicy. 7 września osłaniała w Nowym Korczynie sztab Armii. 10 września przeprawiła się prawy brzeg Wisły pod Baranowem Sandomierskim. Następnie wzięła udział w I bitwie pod Tomaszowem Lubelskim. 14 – 15 września jednostki Armii „Kraków” i „Lublin” toczyły ciężkie walki w Puszczy Solskiej. 16 września Armia „Kraków” kontynuowała bitwę pod Biłgorajem. W walkach tych brała udział Brygada, broniąc rejonu silnie atakowanych przepraw na rzece Tanew pod Budziarzami i Księżpolem. 15 września o świcie na przeprawę przez Tanew pod Księżopolem wyszło silne uderzenie niemieckie. Po trzygodzinnej walce Niemcy zostali odrzuceni pod Tarnogród. Brygada zaatakowała Tarnogród, wdzierając się na północny skraj miasta i do rynku, ale przeciwuderzenie Niemców odrzuciło ją ponownie na linię Tanwi.
16 września walczyła pod Dereźnią Solską i Dereźnią Majdańską oraz Starym Majdanem i Nowym Majdanem. Nie udało się jej przebić z okrążenia w kierunku południowym. Skapitulowała wraz z resztą Armii.
Organizacja wojenna Krakowskiej BK we wrześniu 1939
Organizacja wojenna Krakowskiej BK we wrześniu 1939[6]
szef służby intendentury – kpt. int. z wsw Piotr II Borkowski[d]
naczelny lekarz – mjr lek. Jerzy Marceli Paweł Kluczyński †3 IX 1939 Woźniki
naczelny lekarz weterynarii – ppłk lek. wet. Zygmunt Zawierucha (starszy lekarz weterynarii 8 puł)
szef służby sprawiedliwości i szef Sądu Polowego Nr 45 – kpt. aud. Mieczysław Alfons Kaczorowski (sędzia śledczy w WSO Nr V)
szef służby duszpasterstwa katolickiego – ks. kpl. Zygmunt Pastuszko (administrator parafii Częstochowa)
komendant Kwatery Głównej – rtm. w st. spocz. Franciszek Jakubowski
dowódca Szwadronu Sztabowego – por. rez. Kazimierz Chwirut
Odtworzenie brygady w ramach Armii Krajowej
Pod koniec lipca 1944 roku, na terenie Okręgu Krakowskiego AK, zgodnie z planem Odtwarzania Sił Zbrojnych, sformowana została Krakowska Brygada Kawalerii Zmotoryzowanej AK krypt. „Bank”, „B”, „CC”.
Organizacja i obsada personalna Krakowskiej BK Zmot. AK według stanu z 20 października 1944 roku
Dowództwo i sztab brygady (13 oficerów, 8 podoficerów i 42 szeregowców)
Brygada posiadała także różnorodne jednostki specjalne, zaliczane do stanów liczbowych obwodów lub macierzystych oddziałów bojowych. Razem z 6 Dywizja Piechoty AK i 106 Dywizją Piechoty AK wchodziła w skład Grupy Operacyjnej „Garda” (nazywanej także „Kraków”) pod dowództwem płk. Edwarda Godlewskiego ps. „Garda”.
↑Rtm. Jan Plosso vel Jan Płosa ur. 19 maja 1904 w Piotrkowie, w rodzinie Stanisława i Józefy z Kozłowskich[7]. Był młodszym bratem Stanisława (ur. 1898), kapitana artylerii[8]. Członek POW. Był odznaczony Medalem Niepodległości (27 czerwca 1938) i Złotym Krzyżem Zasługi[9].
↑por. łącz. Bohdan Chełmoński ur. 19 marca 1911 w m. Lemnica, w ówczesnym powiecie mohylewskim, w rodzinie Kazimierza i Elżbiety. W marcu 1939 na stanowisku adiutanta 5 btlgr w Krakowie[10]. Do 1 maja 1945 przebywał w niemieckiej niewoli, kolejno w Stalagu XIII A, Oflagu VII C (od 25 stycznia 940), Oflagu II B Arnswalde (od 29 maja 1940) i Oflagu II D Gross-Born (od 15 maja 1942). Zmarł 10 września 1986[11].
↑Rtm. inż. Władysław Zakrzeński ur. 30 maja 1901 w Polance Hallera, w rodzinie Juliana i Elżbiety z Hallerów de Hallenburg, siostry generała Stanisława Hallera. 13 października 1926 został mianowany podporucznikiem ze starszeństwem z 1 lipca 1925 i 537. lokatą w korpusie oficerów rezerwy kawalerii, i wcielony do 20 pułku ułanów. Po 1934 został przeniesiony w rezerwie do 5 pułku strzelców konnych. Na stopień porucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1936 i 10. lokatą w korpusie oficerów rezerwy kawalerii[12]. W trzeciej dekadzie sierpnia 1939 zmobilizowany do 5 psk i wyznaczony na stanowisko dowódcy samodzielnego plutonu karabinów maszynowych nr 5. 1 września został lekko ranny w nogę, a następnie ciężko ranny w prawą rękę. W czasie okupacji niemieckiej był oficerem sztabu Inspektoratu Miechów Armii Krajowej i szefem miejscowej akcji „Uprawa”–„Tarcza”. 1 lipca 1946 został mianowany rotmistrzem. Był odznaczony m.in. Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami[13].
↑kpt. int. z wsw Piotr Borkowski ur. 27 kwietnia 1899 w Łodzi, w rodzinie Ludwika. 20 sierpnia 1941 przybył do obozu koncentracyjnego Auschwitz. 17 października 1941 został zamordowany zastrzykiem fenolu[11]. Był odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi[16].
↑Podpułkownik dyplomowany kawalerii Wacław Kamionko ur. 18 marca 1901 roku. W 1939 roku pełnił służbę w Departamencie Dowodzenia Ogólnego Ministerstwa Spraw Wojskowych na stanowisku kierownika referatu. W czasie kampanii wrześniowej 1939 roku szef sztabu Grupy „Stryj”. W czasie kampanii norweskiej 1940 roku szef sztabu Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich. Odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari, trzykrotnie Krzyżem Walecznych, Krzyżem Zasługi Wojsk Litwy Środkowej i Srebrnym Krzyżem Zasługi (19 marca 1937). M.P. z 1937 r. nr 64, poz. 97. Rocznik Oficerski 1932, s. 153, 494.
↑Major audytor Jan Bolesław Marian Zieliński urodził się 7 lipca 1894 roku. 3 maja 1922 roku został zatwierdzony w stopniu rotmistrza ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku. W 1928 roku został przeniesiony do 19 Pułku Ułanów Wołyńskich w Ostrogu, a później do korpusu oficerów sądowych. W 1932 roku pełnił służbę w Wojskowym Sądzie Okręgowym Nr V w Krakowie. Później został kierownikiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Krakowie. W czasie kampanii wrześniowej 1939 roku był szefem służby sprawiedliwości 21 Dywizji Piechoty Górskiej i szefem Sądu Polowego Nr 21. Według Tadeusza Łaszczewskiego był odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari. Lubelszczyzna – 1939 r. nazwiska osób na literę T – Ż. stankiewicze.pl, 2017-09-30. Rocznik Oficerski 1928, s. 330, 345. Rocznik Oficerski 1932, s. 310, 880.
↑Rtm. Władysław Lucjan Michał Żurowski był oficerem 5 Pułku Strzelców Konnych. Odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari i czterokrotnie Krzyżem Walecznych. Rocznik Oficerski 1924 s. 590, 605.
↑Mjr kaw. Stanisław Wołoszyn-Broczyński (ur. 27 maja 1898 w Stanisławowie, zm. 1940 w Charkowie. Odznaczony Krzyżem Niepodległości i czterokrotnie Krzyżem Walecznych.
↑Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[28].
Ludwik Głowacki: Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939. Wyd. 2. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1986. ISBN 83-222-0377-2.
Tadeusz Jurga: Wojsko Polskie : krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 7, Regularne jednostki Wojska Polskiego w 1939: organizacja, działania bojowe, uzbrojenie, metryki związków operacyjnych, dywizji i brygad. Warszawa : Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1975.
Kazimierz Banaszek; Krystyna Wanda Roman; Zdzisław Sawicki: Kawalerowie Orderu Virtuti Militari w mogiłach katyńskich. Kapituła Orderu Wojennego Virtuti Militari, 2000. ISBN 83-87893-79-X.
Eugeniusz Kozłowski: Wojsko Polskie 1936-1939. Próby modernizacji i rozbudowy. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1964.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2003. ISBN 83-7188-691-8.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
