2 Pułk Strzelców Konnych (II RP)

2 Pułk Strzelców Konnych

Odznaka pamiątkowa 2 psk
Historia
Państwo	Polska
Rozformowanie	1939
Tradycje
Święto	14 lipca[a] (wcześniej 28 czerwca)
Nadanie sztandaru	1918 i 1925
Dowódcy
Pierwszy	płk Bohdan Rudolpf
Ostatni	ppłk Józef Mularczyk
Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja	Hrubieszów
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	kawaleria
Podległość	XVII BK (1924–1937) Woł. BK (1937–1939)
Odznaczenia

Wołyńska BK w 1938

2 Pułk Strzelców Konnych (2 psk) – oddział kawalerii Wojska Polskiego II RP.

Pułk w okresie pokoju

Reorganizacja i podporzadkowanie

„Pokojowy” 2 pułk strzelców konnych powstał na mocy rozkazu Ministerstwa Spraw Wojskowych z 6 października 1920 na bazie II dywizjonu „wojennego” 1 pułku strzelców konnych oraz I dywizjon wojennego 4 pułku strzelców konnych – kontynuatora tradycji I dywizjonu 1 pułku szwoleżerów Armii Polskiej we Francji^[2]. W skład hrubieszowskiego 2 pułku strzelców konnych miał również wejść też IV dywizjon wojennego 1 psk, powstały z nadwyżek rozformowanego 3 Siedleckiego pułku ułanów Brygady Jazdy Ochotniczej mjr. Feliksa Jaworskiego, jednakże dywizjon ten pozostał do jesieni 1921 na służbie na linii demarkacyjnej, a następnie wszedł w skład 9 pułku strzelców konnych^[3].

Pułk spełniał rolę jazdy dywizyjnej, a jego dowódca podlegał bezpośredni dowódcy Okręgu Korpusu Nr II. W zakresie szkolenia pułk w tym czasie podlegał inspektorowi jazdy nr I^[4]. Już w 1922 został podporządkowany pod względem wyszkolenia dowódcy II Brygady Jazdy. W tym okresie w jego skład wchodziły trzy szwadrony strzelców konnych, oddział szkolny karabinów maszynowych, pułkowa szkoła podoficerska i kadra szwadronu zapasowego^[5]. Zgodnie z pokojowym etatem pułk miał liczyć 30 oficerów, 115 podoficerów i 491 szeregowców oraz 621 koni, a w wyposażeniu miał posiadać 2 ciężkie karabiny maszynowe, 24 ręczne karabiny maszynowe, 561 karabinków kawaleryjskich, 57 pistoletów i 558 szabel^[6]. Jego podstawowym zadaniem mobilizacyjnym było wystawić dwuszwadronowe dywizjony jazdy organicznej dla 3., 13. i 27 Dywizji Piechoty^[7].

Wraz ze zmianą terminu „jazda" na „kawaleria", pułki strzelców konnych zostały przeformowane w 1924 w pułki jazdy samodzielnej. Reorganizacja polegała na sformowaniu 4 szwadronu oraz przeformowaniu oddziału karabinów maszynowych w szwadron ciężkich karabinów maszynowych. Ponadto w pułku utworzono pluton łączności i sekcję pionierów^[8]. Jednocześnie 2 psk wyszedł z bezpośredniego podporządkowania dowódcy Okręgu Korpusu nr II i wszedł w skład XVII Brygady Kawalerii. W marcu 1930 rozformowano 4 Dywizję Kawalerii, a XVII BK stała się samodzielną. Wiosną 1937 brygada została rozformowana, a 2 pułk strzelców konnych włączono w skład Wołyńskiej Brygady Kawalerii^[9].

Zakwaterowanie

Miejscem formowania nowego 2 pułku strzelców konnych były hrubieszowskie koszary kawaleryjskie^[2], a przeznaczone do jego składu pododdziały napływały z frontu od lipca do października 1921^[10].

Konie

Konie starano się grupować według maści w poszczególnych pododdziałach. Dominujące w pułku były konie gniade. Jedynie szwadron ciężkich karabinów maszynowych miał konie karę, a pluton łączności i pluton trębaczy konie siwe^[11].

Plan mobilizacyjny „S”

Pułk w planie mobilizacyjnym „S”[12]
Nazwa pododdziału	Termin	Miejsce mobilizacji
dowódca pułku z drużyną	alarm	Hrubieszów
pluton łączności
1÷4 szwadrony
szwadron karabinów maszynowych
dowódca brygady kawalerii nr 17[b]
Kwatera Główna nr 117 (I eszelon)
szwadron kawalerii nr 57	8
pluton ckm nr 57
szwadron kawalerii nr 87	10
pluton ckm nr 87
kolumna taborowa nr 263	9
kolumna taborowa nr 281	11
kolumna taborowa nr 282	12
kolumna taborowa nr 283	15
Kwatera Główna nr 117 (II eszelon)	4
poczta polowa nr 40
sąd polowy nr 117
uzupełnienie do czasu „W”[c]	6
PKU Hrubieszów	2
szwadron marszowy 1/2 psk	18
pluton marszowy nr 1/57	30
pluton marszowy nr 1/87
szwadron zapasowy	do 15

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939[13][d][e]
dowódca pułku	płk Romuald Niementowski
I zastępca dowódcy	ppłk Władysław Feliks Bereza
adiutant	rtm. Roman Adam Sulimir
lekarz medycyny	kpt. dr Marian Lisowski
lekarz weterynarii	por. Bolesław Kędzierski
komendant rejonu PW Konnego	rtm. Tomasz Wdziękoński (*)
II zastępca dowódcy (kwatermistrz)	mjr Władysław II Walczyński
oficer mobilizacyjny	rtm. adm. (kaw) Michał Radzimiński
zastępca oficera mobilizacyjnego	rtm. adm. (kaw.) Żelisław Zawadzki
oficer administracyjno-materiałowy	rtm. adm. (kaw.) Piotr Wielgosz
dowódca szwadronu gospodarczego	p.o. ppor. Józef Kotwica (*)
oficer gospodarczy	kpt. int. Jan Antoni Łyzoń
oficer żywnościowy	vacat
dowódca plutonu łączności	por. Kazimierz Józef Manikowski
dowódca plutonu kolarzy	ppor. Józef Kotwica (*)
dowódca plutonu ppanc.	por. Józef Gajewski
dowódca 1 szwadronu	rtm. Stanisław Glasser
dowódca plutonu	ppor. Wiktor Lorenz
dowódca 2 szwadronu	rtm. Bohdan Dobrzański
dowódca plutonu	ppor. Mieczysław Ciesiul
dowódca 3 szwadronu	rtm. Tomasz Wdziękoński (*)
dowódca plutonu	ppor. Ryszard Szydłowski
dowódca 4 szwadronu	p.o. ppor. Ludwik Bronisław Szafarski
dowódca plutonu	ppor. Stefan Konstanty Suchodolski
dowódca szwadronu km	por. Tadeusz Izydor Gierasieński
dowódca plutonu	ppor. Tadeusz Kostarski
dowódca szwadronu zapasowego	mjr Janusz Kapuściński
zastępca dowódcy	vacat
dowódca plutonu	por. adm. (kaw.) Teodor Karwowski
odkomenderowany	rtm. Tadeusz Czesław Kohaut
na kursie	rtm. Leon Jurkowski
na kursie	por Alfons Józef Braun
na kursie	por. Ryszard Ignacy Kwiatkowski

Mobilizacja 1939

2 pułk strzelców konnych został zmobilizowany w ramach mobilizacji alarmowej w grupie czerwonej w czasie od A+24 do A+42. Mobilizację pułku rozpoczęto 14 sierpnia o godz. 0.01 w garnizonie Hrubieszów. Dodatkowo zmobilizowano w 2 psk jako jednostki brygadowe:

• szwadron kolarzy nr 4
• samodzielny pluton km nr 4,
• kolumnę taborową kawaleryjską typ II nr 244,
• warsztat taborowy nr 241.

W I rzucie mobilizacji powszechnej na bazie 2 psk zmobilizowano:

• szwadron marszowy Wołyńskiej BK nr 3 (2 psk),
• uzupełnienie marszowe 4 szwadronu kolarzy,
• Ośrodek Zapasowy Kawalerii „Hrubieszów” Wołyńskiej Brygady Kawalerii^[16].

17 sierpnia strzelcy konni zostali załadowani do transportów kolejowych i odjechali w kierunku granicy zachodniej. Pułk był transportowany przez Włodzimierz, Kowel, Lwów, Kraków, Katowice, Radomsko. Po wyładowaniu pułk dotarł do miejsca koncentracji Wołyńskiej BK w dniu 20 sierpnia, na północ od Częstochowy do miejscowości Strzelce Wielkie^[17]. 28 sierpnia nastąpiła zmiana dowódcy pułku, płk Romuald Niementowski został odwołany ze stanowiska, a jego funkcję objął ppłk Józef Mularczyk. Zastępcą dowódcy pułku został mjr Włodzimierz Łączyński. W ramach planu „Z” Wołyńska Brygada Kawalerii weszła w skład Armii „Łódź” i znajdowała się na jej lewym skrzydle, na styku z Armią „Kraków”, w rejonie Kłobucka. Nocą 30/31 sierpnia 2 psk zatrzymał się w lesie pod Kołaczkowicami^[18].

2 psk w kampanii wrześniowej

Pułk walczył w składzie Wołyńskiej BK

Działania bojowe

Przed wybuchem wojny Wołyńska BK podlegała bezpośrednio dowódcy Grupy Operacyjnej „Piotrków“ gen. bryg. Wiktorowi Thommée. Zadaniem brygady było odpieranie ataków silnie skoncentrowanych tutaj niemieckich wojsk pancernych i opóźnianie ich marszu w głąb kraju. 2 pułk strzelców konnych znalazł się w odwodzie brygady.

Bój pod Mokrą

1 września 1939 Wołyńska BK wzięła udział w bitwie pod Mokrą. 2 pułk strzelców konnych, stanowił jej odwód. W godzinach porannych I linię obrony Wołyńskiej BK stanowiły 19 pułk ułanów, 21 pułk ułanów oraz 2 dywizjon artylerii konnej. Z uwagi na pilną potrzebę utworzenia II linii obrony w oparciu o linię kolejową Kłobuck-Działoszyn obsadzono ją siłami 12 pułku ułanów. Celem wzmocnienia obrony 12 puł wzmocniono go o godz. 9.30 dwoma armatami przeciwpancernymi z 2 pułku, pod dowództwem wachmistrza Jana Bonieckiego. W trakcie dwugodzinnej walki oba działony zniszczyły 12 czołgów niemieckich, 6 strzelców odniosło rany, a 1 zaginął, uszkodzeniu uległa jedna armata. Ze względu na przełamanie obrony 21 i 12 pułków ułanów w rejonie toru kolejowego, do walki wszedł spieszony 2 psk ok. godz. 16:00, biorąc udział w kontrataku przeciwko atakującej polskie pozycje niemieckiej 4 Dywizji Pancernej. Strzelcy konni wsparci zostali przez 21 dywizjon pancerny. W trakcie walki 2 psk obsadził linię toru kolejowego na południe od 12 puł^[19]. Po zakończeniu bitwy pod Mokrą, Brygada wycofała się z rejonu nadgranicznego.

Walki o lasy Łobodno i wypad na Kamieńsk

2 września 2 psk wraz z baterią 2 dak zajął odcinek obrony od wsi Ostrowy do wsi Kocin Stary, jako I rzut obrony wraz z 19 puł. i 11 batalionem strzelców. Ze stanowisk pułku widoczne były przemieszczające się niemieckie kolumny pancerne i zmotoryzowane. Ok. godz. 11.00 pułk utracił łączność z pozostałą częścią brygady. Z uwagi na co, ppłk Józef Mularczyk wycofał 2 psk na wschód od wsi Ostrowy. W rejonie tym natknięto się na czołgi niemieckiej 4 DPanc. okrążające lasy Łobodno. Odwodowy 12 puł. wraz z 21 dpanc. związał walką niemieckie oddziały. 2 psk przebił się przez okrążenie niemieckie, czołowy 1 szwadron poniósł duże straty, w walce leśnej poległ por. Antoni Czernyszewicz, a rtm. Tadeusz Kohaut został ranny^[20]. Po walce pułk podjął marsz z Kocimia Zasmole w kierunku rzeki Warty do Brzeźnicy. Następnie na rozkaz dowódcy Wołyńskiej BK, pomaszerował do Koźniewic na północny wschód od Kamieńska. Od rana 3 września pułk wypoczywał. Na rozkaz płk. dypl. Juliana Filipowicza przygotowano w pułku oddział do wypadu na Kamieńsk. Oddział wypadowy w sile 56 strzelców ochotników z 1, 2 i 3 szwadronów pod dowództwem mjr. Włodzimierza Łączyńskiego, był ubezpieczany przez 4 szwadron. Wypad wykonano nocą 3/4 września na będące w Kamieńsku zgrupowanie taktyczne 1 Brygady Strzelców niemieckiej 1 DPanc. Straty niemieckie nie są znane, z relacji wynika, że przy pomocy butelek z naftą i benzyną spalono pojazdy cysterny, granatami zadano straty w pojazdach pancernych i sile żywej. Własne straty to, 4 żołnierzy zaginionych i 1 ranny. Po wypadzie niemieccy żołnierze zamordowali ok. 30 osób cywilnych w Kamieńsku i okolicach^[21].

W odwrocie i pod Cyrusową Wolą

2 psk przemieścił się do rejonu ześrodkowania Wołyńskiej BK w lesie na północny wschód od Drużbic, gdzie pozostał przez resztę 4 września i 5 września jako odwód Grupy Operacyjnej „Piotrków“. Następnie nocą 5/6 września pomaszerował do Wadlewa, w tym rejonie doszło do potyczek z niemieckimi patrolami pancerno-motorowymi. Następną nocą również wykonano odwrót osiągając rano rejon Andrespola. Celem osłony wojsk Grupy Operacyjnej „Piotrków“ od zachodu i północy 2 psk wraz z brygadą pomaszerował nocą 7/8 września do lasów w rejonie Skoszewy, Cyrusowa Wola. Tam po zajęciu obrony prowadziły pułki Wołyńskiej BK bój z podchodzącymi elementami niemieckiej 10 DP. Pułk obsadził las w widłach szos Stryków-Głowno i Stryków-Brzeziny, w I rzucie Brygady wraz z 21 p uł. Od godz. 9.00 8 września na pozycje 2 psk i 21 puł. oraz 2 dak wyszło natarcie niemieckiej piechoty z 10 DP, wspartej silnym ostrzałem artyleryjskim^[22]. Pozycje obronne Wołyńskiej BK były atakowane przez bombowce nurkujące. Natarcie niemieckie zostało odparte ze stratą kilku pojazdów pancernych. Ponowne niemieckie natarcie o godz. 12.00 również nie przyniosło powodzenia. Podczas kolejnego natarcia niemieckiego po godz. 13.00 niemiecka piechota uzyskała przełamanie w obronie 21 pułku ułanów, okrążając częściowo ułanów. Pomimo kontrataków 12 i 19 pułków ułanów, piechoty niemieckiej nie udało się wyprzeć z lasu. Ze względu na zagrożenie skrzydeł obrony strzelców konnych, 2 pułk został zmuszony do wycofania się w kierunku północnym. Podejmowano kontrataki, w trakcie jednego z nich, ranny został dowódca szwadronu ckm ppor. Kostarski. Na rozkaz dowódcy Wołyńskiej BK 2 psk prowadził odwrót za rzekę Mrogę. W trakcie odwrotu w ciemnościach nocy, od pułku odłączył się 1 szwadron i mjr Włodzimierz Łączyński. Miejsce koncentracji w lasach w pobliżu Chlebowa 2 psk osiągnął rano 9 września^[23]. Po odpoczynku, na rozkaz płk. dypl. Juliana Filipowicza 2 psk w składzie pozostałości Wołyńskiej BK, pomaszerował do Puszczy Kampinoskiej. Rejon wsi Kampinos osiągnął 10 września rano. 10 września pułk odpoczywał i porządkował pododdziały. Następnie w nocy 10/11 września poprzez Puszczę Kampinoską, wyruszył w kierunku Modlina. Po przeprawie przez mosty na Wiśle w Modlinie, 2 psk dotarł do lasów w rejonie Chotomów-Jabłonna rano o godz. 9.00 11 września.

W Grupie Kawalerii gen. Andersa

Rano 12 września pułk wraz z niepełną Wołyńską BK pomaszerował poprzez Jabłonnę, Pragę, Kawęczyn, Anin do Miłosnej, gdzie wszedł w skład Grupy Operacyjnej Kawalerii gen. bryg. Władysława Andersa^[24]. 13 września 2 psk wraz z resztą Wołyńskiej BK, podjął natarcie poprzez Miłosną Starą na Mińsk Mazowiecki. 2 psk znalazł się w II rzucie natarcia brygady za jej siłami głównymi wspartymi dwoma batalionami piechoty. Natarcie początkowo odniosło sukces z uwagi na zaskoczenie będących częściowo w marszu oddziałów niemieckiej 11 DP. Zdobyto wsie Choszczówka i Rysie oraz Cyganka. Po godz. 12.00 na południowe skrzydło Wołyńskiej BK w rejonie Dębe Wielkie uderzyła kolumna z niemieckiej 11 DP. Do kontrataku wyznaczony został 2 psk wraz z podporządkowaną kompanią asystencyjną z Armii „Prusy”. Kontratak wzmocnionego 2 psk doprowadził do zatrzymania batalionu ze składu niemieckiej 11 DP na nasypie toru kolejowego do Mińska Mazowieckiego^[25]. Po godz. 18.00 na rozkaz gen. Władysława Andersa, Wołyńska BK, a w jej składzie 2 psk oderwała się od wojsk niemieckich i podjęła marsz w kierunku Garwolina. Nocnym marszem 13/14 września poprzez zatory drogowe, Wołyńska BK dotarła do rzeki Świder w miejscowości Rudka. Część brygady wraz z 19 puł. i 2 psk i elementami 2 dak przeprawiła się przez rzekę, reszta brygady została odcięta i w większości nie dołączyła do macierzystej brygady. Strzelcy konni tocząc drobne potyczki z patrolami niemieckimi poprzez Garwolin dotarli do lasów na północ od Łaskarzewa w godzinach popołudniowych 14 września. Podjęto nocą 14/15 września marsz poprzez Łaskarzew, przeprawę na rzece Wieprz w Łysobokach, aż do Michowa. Z napotkanych magazynów lotniczych w Sobieszynie uzupełniono wyposażenie, amunicję i paliwo. W trakcie kolejnego nocnego marszu pułk dotarł w okolice Lublina 16 września rano. Następnej nocy 16/17 września pułk dojechał w okolice Lubartowa. 17 i 18 września strzelcy konni wraz z Wołyńską BK ubezpieczali całą GOKaw. od strony wschodniej, prowadzono rozpoznanie wschodniego brzegu rzeki Wieprz. 18 września 2 psk podjął marsz na południe i przekroczył w szykach Wołyńskiej BK szosę Lublin-Chełm Lubelski. Nocą 18/19 września hrubieszowscy strzelcy konni dojechali w lasy w okolicach Rejowca. 19 września 2 puk toczył potyczki z niemieckimi patrolami w rejonie postoju, a także zaopatrzył się w żywność z transportu kolejowego na stacji w Rejowcu^[26]. Podczas nocnego marszu 19/20 września brygada wraz z 2 pułkiem osiągnęła rejon lasów w pobliżu Komarowa.

Następnie poprzez Krasnystaw zajęto rejon Wojsławice, Grabowiec. Pułk wraz z brygadą odpoczywał, patrolując jednocześnie okolicę. Nocą 21/22 września brygada wraz z 2 psk wyszła na pozycje do ataku w kierunku południowym. 2 pułk miał prowadzić natarcie 22 września jako straż przednia Wołyńskiej BK, po trasie Józefów, Majdan Krynicki. Czołowy 3 szwadron został spieszony i zajął niebroniony odcinek szosy Tomaszów Lubelski-Zamość w rejonie Majdanu Krynickiego. Pozostałe szwadrony 2 psk obsadziły obie strony szosy umożliwiając dalszy przemarsz Wołyńskiej BK. W zabudowaniach Majdanu Krynickiego o świcie 23 września natknięto się na piechotę z samochodami z 4 Dywizji Lekkiej. Majdan Krynicki opanował 2 psk i 19 puł. ze wsparciem pozostałości 2 dak. Wzięto licznych jeńców, zdobyto ciężarówki. 2 pułk strzelców konnych wraz z pozostałą częścią brygady zebrał się po walce w Suchowoli. Z pułku pozostały tylko 2 i 3 szwadron i pół szwadronu ckm. Następnie 3 szwadron wykonał wypad w pobliżu przepraw na rzece Wieprz, w pobliżu miejscowości Jacnia-Kaczórki. Zniszczył tam kilka niemieckich samochodów. Następnie 2 psk brał udział w natarciu na przeprawy w Jacni i Kaczórkach. Natarcie odniosło początkowo sukces, dzięki wsparciu 15 baterii artylerii konnej i reszty 2 dak. Niemiecka artyleria ostrzelała zgrupowanie koniowodów, walczących spieszonych szwadronów Wołyńskiej BK i resztek Kresowej BK oraz dużą grupę taborów. Ostrzał spowodował wybuch paniki wśród taborów i spłoszenie koni walczących szwadronów. W wyniku dezorganizacji dowodzący natarciem płk. Adam Bogoria-Zakrzewski, nakazał odwrót pododdziałów do wsi Niemirówek i Dominikanówki. Ok. godz. 15.00 w rejonie Dominikanówki nastąpiła koncentracja pozostałości 2 psk. W trakcie karmienia koni pułk został zaskoczony i rozproszony przez pododdział niemieckich czołgów i piechoty zmotoryzowanej.

Większość rozproszonych strzelców konnych z 2 pułku, dołączyła we wsi Dembówka na wschód od Krasnobrodu, do resztek Wołyńskiej BK i resztek Brygady Kawalerii płk. Zakrzewskiego. Kawalerzyści podzieleni na grupy liczące 20-30 jeźdźców usiłowały przedrzeć się, w ślad za Nowogródzką BK w kierunku granicy węgierskiej. Po zmianie decyzji z uwagi na napływających kawalerzystów na bazie kadr i szeregowych 2 psk, 25 września płk dypl. Julian Filipowicz sformował zbiorczy pułk Wołyńskiej Brygady Kawalerii. W nocy 25/26 września zbiorczy pułk Wołyńskiej BK przeprawił się przez Wieprz w Kaczórkach i uderzył pod osłoną mgły na wieś Majdan Wielki, którą zdobył. Wspomógł tym samym natarcie piechoty z Grupy gen. bryg. Przedrzymirskiego. 26 września zbiorczy pułk uderzył na niemiecką kolumnę na szosie zwierzynieckiej. Następnie nie podporządkował się decyzji o kapitulacji gen. Przedrzymirskiego i pomaszerował w kierunku granicy węgierskiej. Jednak z uwagi na otoczenie przez wojska niemieckie i sowieckie, 27 września płk Filipowicz rozwiązał zbiorczy pułk Wołyńskiej BK, którego ponad 50% stanu osobowego stanowili strzelcy konni 2 psk. Strzelcy konno i w oporządzaniu mieli po wypłaceniu żołdu, pojedynczo i grupkami przedostać się do swoich domów w pobliżu Hrubieszowa, gdzie w większości mieszkali^[27]. W czasie działań wojennych poległo 85 żołnierzy i 4 oficerów jednostki.

Szwadron marszowy i Oddział Zbierania Nadwyżek 2 psk

Nadwyżki osobowe zebrane w szwadronie zapasowym po zmobilizowaniu pułku pod dowództwem mjr. Janusza Kapuścińskiego oraz inne zbierane pododdziały z kadr pułku, w tym szwadron krakusów i kolumny taborowe pod dowództwem mjr. Władysława Walczyńskiego pozwoliły sformować szwadron marszowy 2 psk. Został on sformowany w Hrubieszowie w ramach mobilizacji powszechnej. Wszystkie uzupełnienia marszowe, szwadron zapasowy i nadwyżki liczyły 1 września ok. 70 oficerów, 70 podchorążych i 600 szeregowych i 750 koni. W dalszym ciągu napływali do koszar 2 psk rezerwiści i zmobilizowane konie. Zasoby te wraz z napływającymi nadwyżkami 19 i 21 pułków ułanów utworzyły Ośrodek Zapasowy Wołyńskiej Brygady Kawalerii^[28].

Za kampanię wrześniową 1939 pułk został odznaczony orderem Virtuti Militari^[29].

Obsada personalna we wrześniu 1939^{[30][31][32][33]}

Dowództwo

• dowódca – ppłk kaw. Józef Jerzy Mularczyk
• zastępca dowódcy – mjr kaw. Włodzimierz Łączyński † 27 IX 1944 Oflag VI B Dössel
• adiutant – rtm. Roman Adam Sulimir †1940 Charków^[34]
• oficer ordynansowy – ppor. rez. Jerzy Bańkowski
• kwatermistrz – rtm. Bohdan Bogumił Dobrzański †1940 Charków^[35]
• oficer żywnościowy – ppor. rez. kaw. Stanisław Piotrowski^[f]
• oficer broni i gazowy – ppor. Władysław Jankowski
• oficer oświatowy – ppor. rez. Jan Dobraczyński
• lekarz medycyny – kpt. lek. dr Marian Lisowski
• lekarz weterynarii – por. lek. wet. dr Bolesław Ignacy Kędzierski
• płatnik – ppor. Feliks Pietruczyniak
• kapelan – ks. kpl. Józef Śliwa †2 X 1942 Dachau
• dowódca szwadronu gospodarczego – ppor. rez. Stefan Grabski †1940 Charków^[37]
• szef szwadronu – st. wachm. Antoni Radzik
• dowódca 1 szwadronu – rtm. Stanisław Glasser
  • dowódca I plutonu - por. Alfons Józef Braun
  • dowódca II plutonu - ppor. rez. Józef Tuszowski
  • dowódca III plutonu - ppor. rez. Józef Tomaszewski
• dowódca 2 szwadronu – por. Kazimierz Rogatko
  • dowódca I plutonu - ppor. Mieczysław Cieśluk
  • dowódca II plutonu - ppor. rez. Bohdan Czerniawski
  • dowódca III plutonu - ppor. rez. Józef Wielowiejski
• dowódca 3 szwadronu – por. Tadeusz Gierasieński
  • dowódca I plutonu – por. Wiktor Lorenz †1940 Charków^[38]
  • dowódca II plutonu - ppor. rez. Henryk Dembinski
  • dowódca III plutonu - ppor. Zygmunt Piórkowski
• dowódca 4 szwadronu – por. Antoni Czernysiewicz (od 25 sierpnia, † 3 IX 1939), ppor. Ludwik Bronisław Szafarski
  • dowódca I plutonu – ppor. Ludwik Bronisław Szafarski †1940 Charków^[39]
  • dowódca II plutonu - ppor. rez. Stefan Lachman
  • dowódca III plutonu - ppor. rez. Stefan Anusik
• dowódca szwadronu ckm – rtm. Tadeusz Kohaut (do 2 IX 1939, niewola niemiecka), ppor. Tadeusz Kostarski
  • dowódca I plutonu – ppor. Tadeusz Kostarski (od 2 IX 1939 dowódca szwadronu ckm^[g])
  • dowódca II plutonu - ppor. rez. Tomasz Zamoyski
  • dowódca III plutonu - ppor. rez. Stanisław Nowca

pododdziały specjalne

• dowódca plutonu łączności – por. Józef Kazimierz Manikowski
• dowódca plutonu przeciwpancernego – por. Józef Ostoja–Gajewski
• zastępca dowódcy plutonu – st. wachm. Jan Boniecki
• dowódca plutonu kolarzy – ppor. Józef Kotwica † 30 VIII 1944

Symbole pułkowe

Sztandar

Do 1925 pułk używał starego sztandaru, pochodzącego jeszcze z armii gen. Hallera. Wręczył go pułkowi Prezydent Republiki Francuskiej Raymond Poincaré w czerwcu 1918.

24 grudnia 1924 Prezydent RP Stanisław Wojciechowski zatwierdził wzór lewej strony płachty sztandaru 2 psk^[41]. Sztandar ufundowało społeczeństwo ziemi hrubieszowskiej, a wręczono go pułkowi 14 lipca 1925^[42], czyli w dniu, w którym 2 psk obchodził swoje święto pułkowe, w rocznicę sformowania 1 szwadronu szwoleżerów w 1917 w Alenęon we Francji^[43].

Odznaka pamiątkowa

Odznaka zatwierdzona Dz. Rozk. MSWojsk. nr 9, poz. 135 z 28 lutego 1922. Posiada kształt proporczyka w barwach pułku – oliwkowo-amarantowy z chabrowym paskiem, na który nałożona jest odznaka Armii Polskiej we Francji. Dwuczęściowa – oficerska wykonana w tombaku srebrzonym. Wymiary: 51x24 mm. Projekt: Waldemar Tarnowski. Wykonanie: Stanisław Reising – Warszawa^[44][45][46].

Barwy

Od 1921 Pułk używał proporczyka barwy ciemnozielono-amarantowej z niebieskim paskiem. W latach 1922–1927 strzelcy konni mieli otoki barwy oliwkowej. Rozkazem Ministerstwa Spraw Wojskowych z 24 marca 1927 pułk otrzymał otok barwy amarantowej^[43].

Proporczyk	Opis[47][48]
	Proporczyk szmaragdowo-amarantowy z chabrowym paskiem
	proporczyk dowództwa w 1939
	proporczyk 1 szwadronu w 1939
	proporczyk 2 szwadronu w 1939
	proporczyk 3 szwadronu w 1939
	proporczyk 4 szwadronu w 1939
	proporczyk 5 szwadronu ckm w 1939
	proporczyk plutonu łączności w 1939
Inne	Opis
	Czapka rogatywka – otok amarantowy[49]
	Szasery ciemnogranatowe, lampasy amarantowe, wypustka amarantowa[50]

Żurawiejka

Na podstawie słów bezstronnych, górą nasz pułk strzelców konnych.	Dumna mina, pusta głowa, to są strzelcy z Hrubieszowa.
Po każdej zwrotce: Lance do boju, szable w dłoń, bolszewika goń, goń, goń!

Hrubieszowscy strzelcy konni

Dowódcy i zastępcy dowódcy pułku

Stopień, imię i nazwisko	Okres pełnienia służby	Kolejne stanowisko
Dowódcy pułku
płk Bohdan Rudolpf
ppłk kaw. Antoni Długoborski	II 1921 – I 1928	rejonowy inspektor koni w Płocku[51]
płk kaw. Romuald Niementowski	I 1928[51] – 29 VIII 1939	II zastępca komendanta SG
ppłk kaw. Józef Jerzy Mularczyk	29 VIII – IX 1939
Zastępcy dowódcy pułku
ppłk kaw. Jerzy Pytlewski	26 XI 1923 – 23 VI 1926
ppłk SG dr Stanisław Rostworowski	11 X 1926 – 23 V 1927	p.o. dowódcy 27 puł
mjr kaw. Aleksander Gulkowski	23 V 1927 – XI 1928[52]
mjr kaw. Bronisław Lechowski	XI 1928[53]) – 31 III 1930	zastępca dowódcy 9 psk
mjr dypl. kaw. Stanisław I Chmielowski	18 VI 1930 – 23 X 1931	główny inspektor wyszkolenia wojskowego CWKaw
mjr kaw. Stanisław Gąssowski	23 X 1931 – 30 IV 1934	praktyka u rejonowego inspektora koni w Płocku
mjr dypl. kaw. Witold Sawicki	od 1 V 1934
mjr kaw. Władysław Bereza	1937 – VII 1939	inspektor Południowej Grupy Szwadronów KOP
mjr kaw. Włodzimierz Łączyński	22 VIII – IX 1939

Żołnierze 2 pułku strzelców konnych – ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy zamordowanych oficerów znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego^[54]

Nazwisko i imię	stopień	zawód	miejsce pracy przed mobilizacją	zamordowany
Dobrzański Bohdan Bogumił	rotmistrz	żołnierz zawodowy		Charków
Grabski Stefan	podporucznik rezerwy	agronom		Charków
Holtzer Stefan	porucznik rezerwy	inżynier rolnik	wł. majątku Siemienice	Charków
Lorenz Wiktor[55]	podporucznik	żołnierz zawodowy		Charków
Sadrzak-Sakrzak Tadeusz	porucznik rezerwy	nauczyciel	szkoła powszechna w Lublinie	Charków
Sulimir Roman Adam[56]	rotmistrz	żołnierz zawodowy		Charków
Szafarski Ludwik Bronisław[57]	podporucznik	żołnierz zawodowy		Charków

Uwagi

1. W rocznicę utworzenia we Francji pierwszego oddział polskiej kawalerii^[1].
2. Skreślono rozkazem L. 1213/Og.Mob. Szt. Gł. z dnia 3 VIII 1930.
3. Skreślono rozkazem L. 2144/29.Og.Mob. Szt. Gł. z 19 VII 1929.
4. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939^[14].
5. Gwiazdką oznaczono oficera, który pełnił jednocześnie więcej niż jedną funkcję^[15].
6. Stanisław Piotrowski, autor wspomnień „W żołnierskim siodle” był absolwentem X promocji Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu (1935–1936). W 1938 został mianowany podporucznikiem rezerwy kawalerii^[36].
7. Członek ruchu oporu, po wojnie major LWP, zmarł w Warszawie^[40].

Przypisy

1. Filipow i Wróblewski 1992 ↓, s. 48.
2. Kucharski i Tym 2019 ↓, s. 11.
3. Kucharski i Tym 2019 ↓, s. 12.
4. Almanach oficerski 1923/24 ↓, s. 57–58.
5. Almanach oficerski 1923/24 ↓, s. 57.
6. Kucharski i Tym 2019 ↓, s. 14–15.
7. Kucharski i Tym 2019 ↓, s. 14.
8. Kucharski i Tym 2019 ↓, s. 15.
9. Kucharski i Tym 2019 ↓, s. 15–16.
10. Kucharski i Tym 2019 ↓, s. 29.
11. Kucharski i Tym 2019 ↓, s. 22.
12. Wojciechowski 2010 ↓, s. 34.
13. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 710–711.
14. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
15. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VIII.
16. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 217.
17. Gnat-Wieteska i Tym 2013 ↓, s. 50-51.
18. Wojciechowski 1998 ↓, s. 22.
19. Wojciechowski 1998 ↓, s. 21-23.
20. Bujan 2000 ↓, s. 111-112.
21. Gnat-Wieteska i Tym 2013 ↓, s. 65-75.
22. Wojciechowski 1998 ↓, s. 25.
23. Skrzesiński 2012 ↓, s. 213-216.
24. Skrzesiński 2012 ↓, s. 217-232.
25. Mitkiewicz 2013 ↓, s. 273-274.
26. Skrzesiński 2012 ↓, s. 233-245.
27. Skrzesiński 2012 ↓, s. 246-268.
28. Bujan 2000 ↓, s. 117-118.
29. Zarządzenie gen. W Andersa z 11 listopada 1966 r. Instytut Polski i Muzeum im. gen Sikorskiego w Londynie, sygn. A XII 77.
30. Piotrowski 1979 ↓, s. 449–451.
31. Bielski 1991 ↓, s. 350–351.
32. Wojciechowski 1998 ↓, s. 29–30.
33. Gnat-Wieteska i Tym 2013 ↓, s. 52-53.
34. Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 524.
35. Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 93.
36. Radomyski 1992 ↓, s. 73, 107.
37. Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 147.
38. Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 305.
39. Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 527.
40. Piotrowski 1979 ↓, s. 445, 447.
41. Dz. Rozk. MSWojsk. nr 2 z 22 I 1925, poz. 17.
42. Satora 1990 ↓, s. 249.
43. Kucharski i Tym 2019 ↓, s. 18.
44. Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 212.
45. Dz. Rozk. MSWojsk. nr 9 z 18 I 1929, poz. 81.
46. Kucharski i Tym 2019 ↓, s. 5.
47. Dz. Rozk. MSWojsk. nr 22 z 4 VIII 1927, poz.268
48. Smaczny 1989 ↓, s. 382.
49. Dz. Rozk. MSWojsk. nr 6 z 24 II 1928, poz.66
50. Smaczny 1989 ↓, s. 378.
51. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, nr 3 z 28 I 1928, s. 25.
52. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, nr 14 z 5 XI 1928, s. 366.
53. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, nr 14 z 5 XI 1928, s. 341.
54. Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
55. Księgi Cmentarne – wpis 6216.
56. Księgi Cmentarne – wpis 7510.
57. Księgi Cmentarne – wpis 7530.

Bibliografia

• Leonid Bujan: 2 Pułk Strzelców Konnych Ziemi Hrubieszowskiej. Warszawa: Wydawnictwo Comandor, 2000. ISBN 8388329112X.
• Mieczysław Bielski: Grupa Operacyjna „Piotrków” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1991. ISBN 83-11-07836-X.
• Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
• Krzysztof Filipow, Bohdan Wróblewski: Odznaki pamiątkowe Wojska Polskiego 1921–1939. Kawaleria. Warszawa: Feniks editions, 1992. ISBN 83-900217-3-0.
• Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
• Zbigniew Gnat-Wieteska, Juliusz S. Tym: 2 Pułk Strzelców Konnych. Wielka Księga Kawalerii Polskiej 1918-1939 tom 32. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2013. ISBN 978-83-7769-359-9.
• Ludwik Głowacki: Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1986. ISBN 83-222-0377-2. Brak numerów stron w książce
• Szymon Kucharski, Juliusz Tym: 2 pułk strzelców konnych. T. 23. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2019, seria: Wielka Księga Kawalerii Polskiej 1918–1939. Odznaki kawalerii. ISBN 978-83-8164-151-7.
• Stanisław Piotrowski: W żołnierskim siodle. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1979. ISBN 83-205-3080-6.
• Stanisław Radomyski: Zarys historii Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu 1926–1939. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1992. ISBN 83-85621-06-7.
• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
• Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Pantera Books, 2007. ISBN 83-204-3299-5.

• Jerzy S. Wojciechowski: 2 Pułk Strzelców Konnych. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej, zeszyt 107. ISBN 83-87103-53-5.
• Zdjęcia z ćwiczeń oficerów rezerwy, 1929 r.. archiwum.zam.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-13)]. – Archiwum Państwowe w Zamościu.
• Kazimierz Józef Skrzesiński: Wołyńska Brygada Kawalerii – „Żelazna Brygada”. Grajewo: KJS/EKO-DOM, 2012. ISBN 978-83-932030-1-7.

• Henryk Smaczny: Księga kawalerii polskiej 1914–1947: rodowody, barwa, broń. Warszawa: TESCO, 1989. ISBN 83-00-02555-3.
• Leon Mitkiewicz: Kawaleria samodzielna Rzeczypospolitej Polskiej w wojnie 1939 roku. Kraków: Wydawnictwo Arkadiusz Wingert, 2013. ISBN 978-83-60682-42-5.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
• Jerzy Wojciechowski: Kawaleria w planie mobilizacyjnym „S”. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 2010. ISBN 978-83-62046-24-9.
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].