10 Dywizjon Artylerii Konnej (II RP)

10 Dywizjon Artylerii Konnej

Odznaka pamiątkowa artylerii konnej
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	9 kwietnia 1922
Rozformowanie	kwiecień 1937
Tradycje
Święto	15 września
Dowódcy
Pierwszy	ppłk Witold Poray-Kuczewski
Ostatni	ppłk Jan Woźniakowski
Organizacja
Dyslokacja	garnizon Jarosław
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	artyleria
Podległość	4 DK (1924–1930) 10 Brygada Kawalerii

Artyleria konna Wojska Polskiego w 1939 przed wybuchem II wojny światowej

10 Dywizjon Artylerii Konnej (10 dak) – oddział artylerii konnej Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

Geneza

Dywizjon został sformowany po wojnie polsko-bolszewickiej i udziału w niej nie miał. Jednak poszczególne baterie, z których dywizjon powstał – posiadały już swoje tradycje bojowe w ramach dywizjonów artylerii konnej, do których należały przed przybyciem do Jarosławia.

1 kwietnia 1922 Minister Spraw Wojskowych rozkazał sformować na terenie Okręgu Korpusu Nr X^[1] w garnizonie Jarosław 10 dywizjon artylerii konnej^[2]. 11 kwietnia 1922 roku przybyło do Jarosławia 2 oficerów, 12 podoficerów, 97 kanonierów i 131 koni z 3 baterii 7 dywizjonu artylerii konnej. Trzy dni później kolejnych 3 oficerów, 8 podoficerów, 72 kanonierów i 90 koni z 3 baterii 1 dywizjonu artylerii konnej. 22 kwietnia w garnizonie stawiło się następnych 3 oficerów, 9 podoficerów, 87 szeregowych i 128 koni z 1 baterii 8 dywizjonu artylerii konnej. Pierwszym dowódcą i jednocześnie organizatorem był ppłk Witold Poray-Kuczewski, a adiutantem ppor. Władysław Grzębski. Dowódcami baterii zostali:

• 1 baterii (eks-3/7 dak)^[3] – kpt. Michał Śliwiński,
• 2 baterii (eks-3/1 dak)^[3] – por. Józef Szilagyi,
• 3 baterii (eks-1/8 dak)^[3] – kpt. Karol Jankowski.

3 lipca 1924 roku 3 bateria odeszła do Lwowa, wchodząc w skład nowo formowanego 13 dywizjonu artylerii konnej. Odeszli: d-ca 3 baterii – kpt. Władysław Brzozowski, oficerowie - por. A. Bensdorff, por. J. Dłużniewski, chor. I. Argasiński, 3 podoficerów, 83 szeregowych i 122 konie.

Skład dywizjonu

• dowództwo
  • sztab dowódcy dywizjonu
  • sekcja administracyjno-taborowa
• 3 baterie
  • dowództwo baterii
  • sekcja łączności
  • oddział zwiadowczy
  • 2 plutony ogniowe
  • sekcja administracyjno-taborowa
• kadra baterii zapasowej

Etat pokojowy z 1924 roku przewidywał 428 żołnierzy (w tym 17 oficerów). Dowódca dywizjonu artylerii konnej (na prawach dowódcy pułku), podlegał bezpośrednio dowódcy X Brygady Jazdy, do której organizacyjnie dywizjon należał (wraz z 20, 22 i 24 Pułkiem Ułanów). Dowódca kadry baterii zapasowej dywizjonu podlegał bezpośrednio szefowi artylerii Okręgu Korpusu nr X w Przemyślu. Zasady organizacji służby sanitarnej, weterynaryjnej i gospodarczej były analogiczne jak w pułkach jazdy i piechoty.

W październiku 1933 roku dywizjon przeniesiono do Rzeszowa, do koszar kawaleryjskich Poniatowskiego przy ul. Lwowskiej. W związku z kilkukrotną reorganizacją dużych jednostek kawalerii dokonywano różnych zmian w etacie dywizjonu. I tak w 1935 roku dywizjon otrzymał organizację typu I. Skład wyglądał następująco:

• dowództwo
• kwatermistrzostwo
• pluton łączności
• pluton gospodarczy
• 2 baterie (w składzie 10 BK pozostały 2 pułki kawalerii).

W wyniku kolejnej reorganizacji 10 Brygady Kawalerii, przeprowadzonej w kwietniu 1937 roku, dywizjon został rozformowany. 1 bateria przemianowana została na 4. baterię 13 dak i w maju 1938 roku przeniesiona do Brodów. 2 bateria została przemianowana na 4. baterię 11 dak i przeniesiona do Bydgoszczy.

Uzbrojenie

Działownia oddziałów artylerii

Dywizjon wyposażony był w rosyjskie armaty 75 mm wz. 02/26. Uzbrojenie strzeleckie stanowiły karabiny Mosin, w połowie lat trzydziestych zastąpione karabinami wz. 1898a. Wymieniono również ckm Hotchkiss wz. 1925 na Maxim wz. 1910/1928.

Symbole dywizjonu

Sztandar

W związku z rozformowaniem, dywizjon nie zdążył otrzymać sztandaru.

Święto

Święto dywizjonu obchodzone było w dniu 15 września^[4], począwszy od 1925, w rocznicę zwycięskich walk na froncie bolszewickim, zakończonych zdobyciem Sejn i Chodorowa wraz z 1 Brygadą Jazdy. Ponadto stan osobowy jednostki obchodził 3 sierpnia święto artylerii konnej^[5].

Odznaka pamiątkowa

Od 20 maja 1922 oficerom i żołnierzom mogły być nadawane odznaki pamiątkowe artylerii konnej, wspólne dla wszystkich dywizjonów. Odznaka miała kształt krzyża maltańskiego o ramionach pokrytych emalią białą z pozłacanymi datami 1809 i 1918. Na środek krzyża nałożony został orzeł srebrny, oksydowany, w koronie pozłacanej, trzymający w szponach pozłacane, skrzyżowane lufy armatnie z gorejącą bombą. Pod lufami proporczyk emaliowany artylerii konnej, czarno-amarantowy (od 1926 czarno-szkarłatny)^[6].

Barwy artylerzystów konnych

Grafika	Opis
	Łapka ciemnozielona, wypustka karmazynowa[7]
	Od 14 lipca 1920 proporczyk czarno-amarantowy[8][9]
	Od 4 sierpnia 1927 proporczyk czarno-szkarłatny[10][11]
	Otok na czapkach – czarny (oficerowie aksamitny, szeregowi sukienny)[12][13]
	Spodnie długie ciemnogranatowe, lampasy amarantowe, wypustka amarantowa
Naramiennik	numer porządkowy dywizjonu „10”

Żurawiejki

Ciężkie muszą być przeszkody	bowiem jestem bardzo młody
po każdej zwrotce: Lance do boju, szable w dłoń bolszewika goń, goń, goń!

Kadra dywizjonu

Dowódcy dywizjonu

• ppłk art. Witold Poray-Kuczewski (1922 – )
• ppłk / płk art. Henryk Kreiss (II 1924^[14] – IV 1925^[15])
• ppłk art. August Trzos (31 V 1925^[16][17] – 31 III 1929^[18])
• ppłk dypl. art. Tadeusz Leon Sheybal (III 1929^[19] – VII 1932^[20])
• ppłk art. Jan Woźniakowski (VII 1932^[20] – I 1937)

Zastępcy dowódcy dywizjonu

• kpt. art. Michał Śliwiński (od 20 I 1923^[21])

Oficerowie i żołnierze dywizjonu

Kawalerowie Virtuti Militari

Żołnierze 3 baterii 1 dywizjonu artylerii konnej odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari^[22]

Order Virtuti Militari

ppor. Józef Bogdański

ppor. Stanisław Dembiński

bomb. Bolesław Frelek

ogn. Roman Kozłowski

por. Kazimierz Leśniewski

mjr Czesław Makowski

kan. Stefan Ochorowicz

kan. Władysław Prosowski

kpr. Antoni Skrzynecki

ppor. Władysław Zawadzki

Żołnierze dywizjonu – ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego^[23]

Nazwisko i imię	stopień	zawód	miejsce pracy przed mobilizacją	zamordowany
Komplikowicz Bronisław[24]	porucznik rezerwy			Katyń
Kopecki Adam Edward[25]	podporucznik rezerwy		ziemianin	Charkow

Przypisy

1. Almanach oficerski 1923/24 ↓, s. 60.
2. Rozkaz L.dz. 1901/1020. Art. Org. Mob. Ministra Spraw Wojskowych z dnia 1 kwietnia 1922 r.
3. Giętkowski 2001 ↓, s. 66.
4. Galster 1975 ↓, s. 93.
5. Kołodkiewicz-Wołodkiewicz 1931 ↓, s. 18.
6. Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 291.
7. Przepis Ubioru Polowego Wojsk Polskich r. 1919
8. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 27 z 3 VIII 1920, poz. 636.
9. Dz. Rozk. 27/20 poz. 636
10. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 22 z 4 VIII 1927, poz. 268.
11. Galster 1975 ↓, s. 153.
12. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 6 z 24 II 1928, poz. 66.
13. Dz. Rozk. MSWojsk. nr 6 z 24 II 1928
14. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 14 lutego 1924 roku, s. 66.
15. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 46 z 24 kwietnia 1925 roku, s. 220.
16. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 59 z 31 maja 1925 roku, s. 294.
17. Kołodkiewicz-Wołodkiewicz 1931 ↓, s. 6, dowództwo objął 5 czerwca 1925 roku.
18. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 4 z 14 lutego 1929 roku, s. 81.
19. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 22 marca 1929 roku, s. 101.
20. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 9 grudnia 1932 roku, s. 422.
21. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 20 stycznia 1923 roku, s. 64.
22. Kołodkiewicz-Wołodkiewicz 1931 ↓, s. 20.
23. Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
24. Księgi Cmentarne – wpis 1641.
25. Księgi Cmentarne – wpis 5836.

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
• Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
• Korpus przemyski 1918-1928, Dowództwo Okręgu Korpusu nr X w Przemyślu, 1929.
• Karol Lucjan Galster: Księga Pamiątkowa Artylerii Polskiej 1914-1939. Londyn: Nakładem Koła Oficerów Artylerii Polskiej na Obczyźnie, 1975.
• Mirosław Giętkowski: Artyleria konna Wojska Polskiego 1918–1939. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2001. ISBN 83-7174-823-X.
• Piotr Kołodkiewicz-Wołodkiewicz: Zarys historii wojennej 10-go dywizjonu artylerii konnej. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1931, seria: Zarys historii wojennej formacji polskich 1918–1920.
• JerzyJ. Majka JerzyJ., Garnizon Rzeszów w latach 1918-1939, Rzeszów: Wydawnictwo LIBRA, 2005, ISBN 83-89183-17-X, ISBN 83-88085-21-2, OCLC 69449360 . Brak numerów stron w książce
• Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918–1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Pantera Books, 2007. ISBN 83-204-3299-5.