52 Dywizjon Artylerii Lekkiej

52 dywizjon artylerii lekkiej

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1939
Rozformowanie	1939
Tradycje
Rodowód	27 pułk artylerii lekkiej
Dowódcy
Pierwszy	mjr art. Kazimierz Sobolewski
Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych	Wojska lądowe
Rodzaj wojsk	artyleria
Podległość	przewidywana - 38 pułk artylerii lekkiej. Dowództwo Obrony Lwowa

52 dywizjon artylerii lekkiej (52 dal) – pododdział artylerii lekkiej Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

Dywizjon nie występował w pokojowej organizacji wojska. Został sformowany przez 27 pułk artylerii lekkiej z Włodzimierza Wołyńskiego.

52 dal w kampanii wrześniowej

Mobilizacja

Dywizjon został sformowany zgodnie z planem mobilizacyjnym „W”, w I rzucie mobilizacji powszechnej^[1]. Jednostką mobilizującą był 27 pułku artylerii lekkiej stacjonujący we Włodzimierzu Wołyńskim^[2]. Organizacja wojenna pododdziału zakładała, że w jego składzie znajdzie się dowództwo, trzy baterie armat i kolumna amunicyjna. Każda z baterii była uzbrojona w cztery 75 mm armaty wz. 1897^[a]. Dywizjon miał być jednostką artylerii odwodu Naczelnego Wodza. Pod koniec czerwca 1939 została podjęta decyzja na podstawie planu mobilizacyjnego "W 1" o włączeniu dywizjonu w skład rezerwowego 38 pułku artylerii lekkiej^[3] jako I dywizjon pułku. Dywizjon został zmobilizowany w dniach 31 sierpnia – 5 września 1939, we Włodzimierzu Wołyńskim. Mobilizowany dywizjon posiadał braki kadrowe i materiałowe. 4 września dalsze formowanie dywizjonu przeniesiono do pobliskiego Łobaczyna. Tam uzupełniano braki i kończono formowanie. Od 6 września prowadzono szkolenie oraz odbyto ostre strzelanie na poligonie na tzw. "Żydówce". 10 września 52 dal został załadowany do transportu kolejowego.

Działania bojowe

52 dal wyruszył transportem kolejowym w kierunku Niżankowic do miejsca koncentracji 38 Dywizji Piechoty Rezerwowej. Z uwagi, że nie dotarł tam nie został przemianowany na dywizjon I/38 pal. Poprzez Żydatycze został skierowany do Lwowa. W nocy z 12 na 13 września 1939 roku dyon został wyładowany w Dublanach i stanął na postoju w lesie, w rejonie Instytutu Rolniczego^[4]. W tym czasie 38 pal, w składzie 38 DP rez. znajdował się w lasach na wschód od Medyki^[5]. 13 września do Lwowa dotarła 1 bateria, a w nocy z 13 na 14 września reszta dywizjonu. Po przybyciu do Lwowa początkowo dywizjon został podzielony na baterie i plutony i wyznaczony do obrony przeciwpancernej w szykach piechoty i jako artyleria bezpośredniego wsparcia^[6]. 14 września zajmował stanowiska ogniowe: 1 bateria przy ul. Gródeckiej i Janowskiej, 2 bateria, plutonami przy ul. Zamarstynowskiej i Stryjskiej, 3 bateria obstawiała wyloty dróg w rejonie Podzamcza. Tego dnia baterie dywizjonu ostrzeliwały stwierdzone pojazdy pancerne i samochody w rejonie Sichowa i Wólki Sichowskiej oraz gniazda broni maszynowej w rejonie Kulparkowa. Nocą 13/14 września grupa kanonierów z ochotnikami studentami pod dowództwem 4 oficerów dywizjonu wykonała wypad celem odzyskania z przedpola jaszcza z amunicją i rozpoznania stanowisk nieprzyjaciela^[7]. Dowódca 52 dal mjr Sobolewski był dowódcą grupy artylerii odcinka południowego, oprócz 2 i 3 baterii dywizjonu w skład grupy wchodziły też bateria 5/33 pal oraz 2 i 3 baterie OZAL nr 6 (nazywane 2/5 pal i 3/5 pal) jako artyleria przeciwpancerna. 15 września obie baterie ostrzeliwały wykryte cele w postaci niemieckiej piechoty, pojazdy w rejonie Sokolniki, Sichowa i Kleparowa. Straty poniesione 14 i 15 września, to: 13 rannych kanonierów, w tym 4 ciężko i 1 oficer^[8]. W dniach 15 i 16 września bateria 2/52 dal ostrzeliwała Zboiska i Hołosko Wielkie i wzgórza 324 i Hołosko Małe, 1/52 dal Kortumową Górę, obsługa lkm 2 baterii zestrzeliła niemiecki samolot obserwacyjny. Straty dywizjonu, to 1 poległy i 5 rannych kanonierów i utracone 3 konie. 52 dal wspierał obronę również na odcinku zachodnim^[9].

W dniu 16 września dywizjon wspierał ogniem natarcie wojsk Frontu Południowego przebijającego się do Lwowa i kontrataki załogi lwowskiej na niemieckie jednostki oblegające Lwów. Z uwagi na to baterie dywizjonu ostrzeliwały cele na przedpolu odcinka północnego i zachodniego Kortumową Górę, Hołosko Wielkie, Sanatorium oraz wzg. 324, Klasztor w Zboiskach wzg.325^[10]. 17 i 18 września baterie dywizjonu ostrzeliwały te same cele otrzymując na to odpowiednie dotacje amunicji. Przy czym 18 września o godz. 13.50 dywizjon ostrzelał lotnisko w Skniłowie, gdzie zaobserwowano 9 bombowych (transportowych?) samolotów niemieckich z tego 2 unieruchomiono^[11]. 19 września ponownie ostrzeliwano cele na przedpolu grupy piechoty, pojazdy, w tym pancerne i samoloty na lotnisku w Skniłowie. Baterie 2 i 3 wspierały głównie odcinek południowy 1/52 dal głównie odcinek północny. Od 16 do 22 września 1 bateria armat na odcinku północnym wchodziła w skład kombinowanego dywizjonu artylerii lekkiej kpt. Stefana Płosso wraz z 1 i 2 baterią armat i 2 baterii haubic OZAL nr 6^[12]. W obronie Lwowa jednostka walczyła do 22 września 1939 roku, następnie wraz z całym garnizonem lwowskim skapitulował przed Armią Czerwoną.

Obsada personalna 52 dal

Dowództwo^[13]

• dowódca dywizjonu – mjr art. mgr Kazimierz Sobolewski
• adiutant – ppor. rez. Edward Malczewski
• oficer zwiadowczy – ppor. Władysław Filip Łuczyński
• oficer łączności – ppor. rez. Wincenty Marian Chabura
• oficer łącznikowy – ppor. rez. Ewaryst Hołdanowicz
• oficer obserwacyjny – por. rez. Jan Marcjan Wnekowski
• oficer płatnik - ppor. rez. Jan Wiśniewski
• lekarz weterynarii – ppor. rez. lek. wet. Tadeusz Józef Łada-Kłodziński

1 bateria

• dowódca baterii – kpt. rez. art. Edward Jan Nowak
• oficer zwiadowczy – ppor. rez. Piotr Płonek^[13]
• oficer ogniowy – ppor. rez. Jan Jaszczęć^[13]
• dowódca plutonu - ppor. rez. Ewaryst Hołdanowicz^[14]
• dowódca plutonu – ppor. rez. Julian Colonna-Walewski^[15]

2 bateria

• dowódca baterii – kpt. Józef Bilewski
• oficer zwiadowczy - ppor. Mieczysław Zawirski^[14]
• oficer baterii - ppor. rez. Karol Korba^[14]

• szef baterii – plut. Bronisław Mucha

3 bateria

• dowódca 3 baterii – ppor. Woźniak^[16], kpt. Wacław Kużas^[7][17]
• oficer baterii – por. rez. Tadeusz Skrowaczewski

Uwagi

1. Ryszard Rybka, Kamil Stepan, Najlepsza broń ... s. 303, natomiast Piotr Zarzycki, Plan mobilizacyjny "W" ... s. 82 podał, że 52 dal miał być sformowany w mobilizacji alarmowej, w grupie jednostek oznaczonych kolorem czerwonym oraz uzbrojony w 100 mm haubice wz. 1914/1919A i wyposażony w jaszcze wz. 1914/1919K.

Przypisy

1. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 303.
2. Zarzycki 1995 ↓, s. 82.
3. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. CXXXIX-CXL.
4. Zarzycki 2005 ↓, s. 81.
5. Dalecki 1989 ↓, s. 177.
6. Zarzycki 1999 ↓, s. 42-43.
7. Wesołowski (red.) i 1/2018 ↓, s. 241-242.
8. Wesołowski (red.) i 1/2018 ↓, s. 271-274.
9. Wesołowski (red.) i 1/2018 ↓, s. 307-308.
10. Wesołowski (red.) i 1/2018 ↓, s. 312-313.
11. Wesołowski (red.) i 2/2018 ↓, s. 118.
12. Wesołowski (red.) i 2/2018 ↓, s. 213-216.
13. Zarzycki 1999 ↓, s. 42.
14. Wesołowski (red.) i 1/2018 ↓, s. 311-312.
15. Był absolwentem III kursu SPRA z oceną bardzo dobrą, z 4 lokatą i w stopniu plutonowego podchorążego. Nigdzie jednak nie ma potwierdzenia jego awansu na podporucznika.
16. Zarzycki 2005 ↓, s. 98-99.
17. Wesołowski (red.) i 2/2018 ↓, s. 66,166, załącznik.

Bibliografia

• Ryszard Dalecki: Armia „Karpaty” w wojnie obronnej 1939 roku. wyd. 2. Rzeszów: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1989. ISBN 83-03-02830-8.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny "W" i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza "Adiutor", 2010. ISBN 978-83-86100-83-5. OCLC 674626774.
• Piotr Zarzycki. Artyleria w obronie Lwowa w roku 1939. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”, 2005. Warszawa. 
• Piotr Zarzycki: Plan mobilizacyjny „W”. Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny. Pruszków 1995: Oficyna Wydawnicza "Ajaks" i Zarząd XII Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, 1995. ISBN 83-85621-87-3.
• Piotr Zarzycki: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. 27 pułk artylerii lekkiej. Zeszyt 81. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 1999. ISBN 83-87103-93-4. OCLC 830291173.
• Andrzej Wesołowski (red.): Obrona Lwowa 1939 tom 1: Dokumenty 1-16 września. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon, 2018. ISBN 978-83-63374-64-8.
• Andrzej Wesołowski (red.): Obrona Lwowa 1939 tom 2: Dokumenty 17-22 września. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon, 2018. ISBN 978-83-63374-65-5.
• Przemysław Dymek: Wołyńska Dywizja. 27 Dywizja Piechoty w latach 1921-1939. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2015. ISBN 978-83-7889-083-6.