Grabowski m.in. przełożył na esperanto „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza, „Halkę”, wiele pieśni i arii, „Mazepę” Juliusza Słowackiego i dwie antologie poezji, m.in. „El parnaso de popoloj” („Z Parnasu narodów”), zawierająca przekłady z 30 języków.
Życiorys
Tablica ku czci Antoniego Grabowskiego we WrocławiuTablica upamiętniająca Antoniego Grabowskiego na ul. Hożej 42 w Warszawie
Szkołę początkową ukończył w Toruniu. Potem uczęszczał do Gimnazjum im. Mikołaja Kopernika. W latach 1879-1882 studiował chemię na Uniwersytecie Wrocławskim. Jako inżynier chemik pracował w Zawierciu oraz w Czechach i na Morawach. Ponieważ specjalizował się w farbiarstwie w 1887 roku, wyjechał do Iwanowo-Wozniesieńska w Rosji, gdzie przez 10 lat pracował w zakładach tekstylnych Paluszyna i Dierbienjewa. W 1898 roku wrócił do kraju i zamieszkał w Warszawie[1]. Jego wnukiem jest Zbigniew Antoni Kruszewski, powstaniec warszawski i politolog związany z University of Texas w El Paso.
Esperanto i twórczość literacka
Antoni Grabowski (w środku) w gronie polskich poetów esperanckich, 1921 r.
Zainteresowanie literaturą pojawiło się u Antoniego Grabowskiego już podczas studiów uniwersyteckich. W tym czasie został on aktywnym członkiem Towarzystwa Literacko-Słowiańskiego. Grabowski nie zajmował się jednak wyłącznie polszczyzną i jej dorobkiem literackim – krok po kroku przyswoił sobie także 9 języków na poziomie zaawansowanym, a kolejne 15 rozumiał.
Pierwszym sztucznym językiem, z którym zapoznał się Grabowski był Volapük. Podczas spotkania i rozmów z Johannem Martinem Schleyerem, autorem tego projektu językowego, okazało się, że nawet twórca Volapük nie włada nim biegle, z czego Grabowski wyciągnął wniosek, że język ten nie nadaje się do codziennej komunikacji.
W 1887 przestudiował wydaną w tym samym roku broszurę Dr Esperanto. Język międzynarodowy. Przedmowa i kompletny podręcznik autorstwa Ludwika Zamenhofa. Zamenhof przedstawił w niej swój projekt nowego języka międzynarodowego, który stał się znany jako „Esperanto”. Grabowskiego zafascynowała logiczna struktura esperanta oraz szybka do uzyskania łatwość wyrazu. Podróż do Warszawy i spotkanie z Zamenhofem doprowadziły do pierwszej rozmowy w tym języku.
Po spotkaniu z Zamenhofem Grabowski wyznaczył sobie jako cel przetłumaczenie ważniejszych dzieł literatury światowej na esperanto. W 1888 ukazało się jego tłumaczenie opowiadania Aleksandra Puszkina pt. Zamieć, w 1889 r. – Die Geschwister autorstwa Johanna Wolfganga von Goethego i inne.
Na początku lat 90. XIX stulecia Grabowski wyraził swe niezadowolenie zbyt powolnym rozprzestrzenianiem się esperanto. Powodem było jego zdaniem niedoskonałość tego języka. Nawoływał do wprowadzenia odpowiednich poprawek. Podczas głosowania nad reformą esperanto w 1894 odrzucił zgłoszone propozycje i trzymał się odtąd podstawowych zasad językowych zawartych w Fundamento de Esperanto.
Grabowski piastował stanowisko przewodniczącego w istniejącym od 1904 r. Warszawskim Związku Esperantystów, przekształconym w 1908 w Polski Związek Esperantystów. Od tego samego roku pełnił funkcję dyrektora sekcji gramatycznej w Akademii Esperanto.
W latach 1908-1914 Grabowski prowadził w kilku warszawskich szkołach kursy esperanto. W 1908 opublikował artykuł o szczególnym znaczeniu esperanto jako języka przygotowawczego (>propedeutyka) w nauce języków obcych. Na konkretnych przykładach pokazał, jak nauka tego języka poprzedzająca kursy francuskiego i łaciny przyspiesza naukę tych języków.
AntologiaZ Parnasu narodów z roku 1913 zawiera 116 wierszy i poematów, reprezentujących 30 języków i kultur – w sumie 6 wierszy autorstwa Grabowskiego stworzonych oryginalnie w języku esperanto i 110 tłumaczeń na ten język.
Po wybuchu pierwszej wojny światowej rodzina Grabowskiego wyemigrowała do Rosji. Sam Grabowski musiał z powodów zdrowotnych pozostać w Warszawie. Tam też przetłumaczył Pana Tadeusza.
W czasie wojny, chronicznie chory na serce i bez wystarczających środków finansowych nie był w stanie opłacić kosztów leczenia. Po wojnie, gdy do Warszawy powróciła jego rodzina, był niemal w stanie całkowitego wycieńczenia. Mimo wszystko kontynuował swą działalność na rzecz esperanto aż do śmierci na zawał serca w 1921. Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie[2] (kwatera Ł-5-25/26)[3].
Upamiętnienie
we Wrocławiu w 2003 roku na ul. Kuźniczej 44 (w XIX wieku Schmiedebrücke) została odsłonięta tablica ufundowana przez mieszkającego w USA profesora historii i politologii Zbigniewa Kruszewskiego. Antoni Grabowski mieszkał w kamienicy Pod Dwoma Polakami w latach 1879-1892[4].
Z okazji przypadającej setnej rocznicy wystawienia we Lwowie „Halki” Moniuszki w języku esperanto, wrocławscy esperantyści ogłosili na Dolnym Śląsku rok 2012 rokiem Antoniego Grabowskiego, autora przekładu[1].
Antoni Antoni Chlondowski Antoni Padewski Antoni D’Ocon Antoni Wielki Antoni de Bourbon Antoni Nowakowski Błogosławiony Antoni Święty Antoni Antoni Zieliński Antoni Woykowski Antoni Kamiński Antoni Jan Goetz Antoni Porowski Antoni (Zubko) Antoni Jabłoński Antoni Cwojdziński Antoni Orleański (książę Montpensier) Antoni Górski Antoni Zygmund Antoni Dobry Antoni Malczewski Antoni Angełłowicz Antoni Waszkiewicz Antoni Böttcher Antoni Kopaczewski (żołnierz) Antoni Brzozowski (ujednoznacznienie) Antoni Słonimski Antoni Milwid Antoni Weinert Antoni Zimniak Antoni Dziatkowiak Ant…
oni Gutiérrez Antoni Małłek Antoni Śliwiński Antoni Zwatschke Antoni Władysław Gluziński Antoni Długosz Antoni Nguyễn Đích Antoni Manastyrski Antoni Orleański (książę Galliery) Antoni Józef Błażowski Antoni Bradé Antoni Marian Stefański Antoni Kamiński (socjolog) Antoni Gonzalez Antoni Edward Odyniec Antoni Tàpies Antoni Frączkiewicz Antoni Grabowski (1937–2023) Antoni Owsianik Antoni Süss Antoni (Scharba) Antoni I Brabancki Antoni Ławrynowicz (ksiądz) Antoni Mikołaj Matakiewicz Antoni (imię) Antoni Dziemianko Antoni I Grimaldi Józef Antoni Beaupré Antoni Gąsiorowski (ur. 1932) Antoni Kim Sŏng-u Antoni Lambert Sałustowicz Sant Antoni (stacja metra) Antoni (Krotewycz) Antoni Mars Antoni Ostrowski (1822–1861) Antoni Baranowski (1901–1986) Szymon Antoni Sapalski Antoni Tarczyński Antoni Dydycz Antoni Kłobukowski Antoni Maria Zaccaria Antoni Julian Motz Antoni (Buluchia) Antoni Rojowski Antoni Śmieszek Antoni Stroiwąs Antoni Józef Szabrański Antoni Gryzina-Lasek Antoni Berger Antoni Stryjewski Antoni Ulryk (książę Brunszwiku-Wolfenbüttel) Antoni Zieliński (chemik) Antoni Kopaczewski (samorządowiec) Antoni Rozwadowski (duchowny) Anton