oficer łącznikowy dowódca plutonu pionierów oficer żywnościowy dowódca plutonu strzeleckiego dowódca kompanii strzeleckiej komendant powiatowy PW dowódca kompanii KOP adiutant batalionu KOP adiutant pułku dowódca kompanii ppanc. dowódca batalionu
Urodzony w miejscowości Orłowa, syn Jana (sztygara górniczego) i Marii z domu Klimsza, miał troje rodzeństwa. Ukończył pięć klas szkoły powszechnej, a dalszą naukę pobierał w Polskim Gimnazjum Realnym im. Juliusza Słowackiego w Orłowej. Podczas nauki w ósmej klasie, w dniu 1 sierpnia 1916 r., został powołany do armii austro-węgierskiej i wcielony w szeregi 20 pułku piechoty jako jednoroczny ochotnik[a]. W grudniu 1916 roku (podczas urlopu) zdał egzamin dojrzałości uzyskując tzw. maturę wojenną. Uczestniczył w walkach na froncie włoskim, gdzie 20 sierpnia 1917 r. dostał się do niewoli. Przetrzymywany był w obozie Santa Maria Capua Vetere. W dniu 1 maja 1918 roku[b] wstąpił ochotniczo do polskiego oddziału sformowanego przy armii włoskiej (Pierwszy Oddział Ochotników Polaków we Włoszech). 1 grudnia 1918 r. przydzielony został do 12 Pułku Strzelców Polskich wchodzącego w skład „Błękitnej Armii” gen. Józefa Hallera. Jeszcze w tym samym miesiącu skierowano go do szkoły podchorążych w La Madria di Chivasso, którą ukończył w styczniu 1919 r. W połowie maja 1919 r. wraz z pułkiem (przemianowanym wkrótce na 54 Pułk Strzelców Kresowych) przybył do Polski. Pułk stacjonował wówczas w Różanie i Aleksandrowie Łódzkim, a Antoni Berger służył przy jego dowództwie jako tłumacz języka francuskiego. Pod koniec czerwca tego roku znalazł się na froncie ukraińskim - przy sztabie XXIII Brygady Piechoty. Zdemobilizowany w dniu 20 stycznia 1920 roku i skierowany do prac plebiscytowych na Śląsku Cieszyńskim - był tłumaczem przy francuskim batalionie wchodzącym w skład sił rozjemczych[1].
Dekretem Naczelnika Państwa i Wodza Naczelnego z dnia 3 maja 1922 r. (dekret L. 19400/O.V.) został zweryfikowany w stopniupodporucznika, ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 299. lokatą w korpusie oficerów piechoty. Służbę pełnił wówczas ponownie na etacie 54 pułku piechoty[4], pozostając od września 1921 r. oficerem łącznikowym Batalionów Celnych przy starostwie w Borszczowie, a od marca 1923 r. służąc w Komendzie Batalionów Celnych w Tarnopolu[e]. Następnie został awansowany do rangiporucznika, ze starszeństwem z dniem 1 listopada 1920 r. Od maja 1923 roku (po zlikwidowaniu Batalionów Celnych) znowu służył bezpośrednio w swej macierzystej jednostce (54 pp). W 1923 roku zajmował 7. lokatę wśród poruczników piechoty w swoim starszeństwie[5]. W tym czasie odznaczony był już Krzyżem Walecznych[6]. W 54 pułku piechoty z Tarnopola służył do połowy 1932 roku[7][8] zajmując w 1924 r. – 5. lokatę wśród poruczników ze swojego starszeństwa[9], a w roku 1928 – 4. lokatę w swoim starszeństwie[10]. W roku 1930 była to 641. lokata łączną wśród wszystkich poruczników korpusu piechoty (a jednocześnie 4. lokata w starszeństwie)[11]. Zajmował kolejno stanowiska dowódcy plutonu pionierów (wcześniej ukończył kurs pionierski w Przemyślu), oficera żywnościowego, dowódcy plutonu strzeleckiego i dowódcy kompanii strzeleckiej. We wrześniu 1930 roku rozpoczął służbę na stanowisku powiatowego komendanta Przysposobienia Wojskowego w Buczaczu.
Rozkazem z dnia 18 maja 1932 r.[g] kpt. Berger został przeniesiony (w korpusie oficerów piechoty) z 54 pułku piechoty do Korpusu Ochrony Pogranicza, co zostało ogłoszone w Dzienniku Personalnym Ministerstwa Spraw Wojskowych z dnia 9 grudnia 1932 roku[15][16]. Ponownie został wówczas wyznaczony na stanowisko komendanta PW w Buczaczu, które zajmował marca 1934 roku[h]. Rozkazem Ministerstwa Spraw Wewnętrznych – Korpusu Ochrony Pogranicza Nr 22 z dnia 17 kwietnia 1934 r. potwierdzono przeniesienie kapitana Bergera do batalionu KOP „Iwieniec”. Kolejne lata służby kpt. Bergera w Korpusie Ochrony Pogranicza to, między innymi, czas dowodzenia kompanią graniczną „Raków”[i] (czyli 4 kompanią graniczną batalionu KOP „Iwieniec”) i pełnienie funkcji adiutanta batalionu KOP „Iwieniec”[j]. W dniu 3 maja 1935 roku przejął, po przeniesionym na stanowisko komendanta powiatowego PW w Dziśniepor. Andrzeju Krzaczkowskim, pluton gospodarczy batalionu „Iwieniec”[k]. Z kolei w okresie od 4 do 11 października 1935 r. zastępował na stanowisku dowódcę tegoż batalionu[l]. Podczas swej służby w KOP-ie zajmował na dzień 1 lipca 1933 r. – 1938. lokatę wśród wszystkich kapitanów piechoty (była to zarazem 33. lokata w swoim starszeństwie)[17], a na dzień 5 czerwca 1935 r. – 1662. lokatę łączną pośród kapitanów korpusu piechoty (była to jednocześnie 32. lokata w starszeństwie)[18]. Z dniem 16 listopada 1935 roku odszedł do 14 pułku piechoty z Włocławka, po uprzednim zdaniu obowiązków adiutanta batalionu[m]. Przeniesienie do włocławskiej jednostki nastąpiło na podstawie rozkazu Biura Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych z dnia 30 października 1935 roku (sygn. L.2285/Tjn.II-3). Pod koniec listopada 1935 roku, na podstawie rozkazu dowództwa KOP, został wyróżniony odznaką pamiątkowa Korpusu Ochrony Pogranicza „Za Służbę Graniczną”.
W początkowym okresie swej służby w 14 pułku piechoty zajmował stanowisko dowódcy kompanii strzeleckiej (we wrześniu 1936 roku dowodził 1 kompanią strzelecką w I batalionie)[19]. Od maja 1937 roku piastował już stanowisko adiutanta pułku[20]. W maju 1938 r. został wybrany członkiem komisji rewizyjnej Wojskowego Klubu Sportowego działającego przy 14 pp[21]. Podczas akcji zajmowania Zaolzia włocławski pułk wystawił zbiorczy batalion, wchodzący w skład zbiorczej 4 Dywizji Piechoty (pod dowództwem płk. dypl. Mikołaja Bołtucia). Adiutant 14 pp – kpt. Antoni Berger – został wyróżniony za tę akcję (na czas jej trwania był on oddelegowany do Sztabu Głównego)[22]. Na rok 1939 kpt. Berger został zatwierdzony jako przewodniczący Sądu Honorowego 14 pułku piechoty[23]. Na dzień 23 marca 1939 r. nadal piastował stanowisko adiutanta (szefa sztabu) 14 pułku piechoty[24], zajmując w tym czasie już 16. lokatę wśród kapitanów piechoty ze swojego starszeństwa[25]. W roku 1939 odbył kurs taktyczno-strzelecki (czerwiec - lipiec) i kurs dowódców batalionów (lipiec - sierpień) w rembertowskimCentrum Wyszkolenia Piechoty[1].
Kampania wrześniowa
Z chwilą wybuchu wojny (zgodnie z przydziałem mobilizacyjnym) objął stanowisko dowódcy kompanii przeciwpancernej 14 pp. Na jej czele uczestniczył w kampanii wrześniowej – podczas walk w korytarzu pomorskim i w bitwie nad Bzurą. W dniu 13 września (w trakcie starć pod miejscowością Sobota) przejął dowodzenie nad II batalionem 14 pp, którego dotychczasowy dowódca – mjr Jan Łobza – jako najstarszy rangą oficer objął dowództwo nad pułkiem[26]. W toku ciężkich walk, wskutek przygniatającej przewagi wroga, pododdziały 14 pułku piechoty zostały zdziesiątkowane. W wytworzonym kotle bitewnym kapitan Berger został odłączony od resztek pułku. W dniu 18 września 1939 r. dostał się do niemieckiej niewoli, której pierwsze dwa tygodnie spędził w obozie w Łodzi. Następnie w bawarskich oflagach VII B Eichstätt i VII A Murnau[27][28]. W niewoli ukończył kursy buchalterii i samochodowy.
Okres powojenny
Po zakończeniu wojny powrócił w dniu 1 września 1945 roku do Polski i 6 września tr. zarejestrował się w Rejonowej Komendzie Uzupełnień we Włocławku, gdzie uzyskał pozytywną opinię (dopuszczającą go do dalszej służby wojskowej). Następnie zamieszkał w Krakowie, gdzie przez wiele lat pracował w tamtejszej PSS „Społem". Był zasłużonym działaczem społecznym (uhonorowanym Złotą Odznaką „za Pracę Społeczną dla Miasta Krakowa”) i członkiem Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. Zmarł po krótkiej i ciężkiej chorobie w dniu 21 listopada 1971 r. w Krakowie i spoczął na cmentarzu Rakowickim (kwatera: L, rząd: 7, miejsce: 6). Pozostając w stanie spoczynku został awansowany do stopniapodpułkownika[n].
Rodzina
Antoni Berger był żonaty z Marią z domu Frankiewicz (ur. 4 września 1908 w Wiktorowie, zm. 8 sierpnia 1975 w Krakowie), z którą miał dwie córki. Starszą z nich była Halina - lekarz medycyny (ur. 7 grudnia 1931 w Buczaczu, zm. 19 października 1957 w Krakowie)[o].
↑Zapisy we wniosku odznaczeniowym Virtuti Militari Antoniego Bergera (sygn. I.482.108-11648) wskazują, że nastąpiło to w dniu 4 kwietnia 1918 r.
↑Był to dekret marszałka Józefa Piłsudskiego o sygnaturze L. 3231.
↑Opis czynu, który przyniósł pchor. Bergerowi Order Virtuti Militari 5 klasy: „W walkach podchorąży Berger Antoni korzysta z ciemnej nocy podczas huraganowego ognia artylerii nieprzyjacielskiej, a rzucaniem granatów ręcznych wypędza wroga z własnej pozycji i sam przynosi k.m.”[1]
↑Z zapisów w jego wniosku odznaczeniowym Virtuti Militari (sygn. I.482.108-11648) wynika, że w kwietniu 1922 r. służył w 53 pułku piechoty Strzelców Kresowych.
↑Zarządzenie o sygnaturze B.P.L. 14901-I-Piech. 16500-31.
↑Rozkaz Biura Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 3110-105/Piech.281.32 (dane pochodzą z Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie).
↑Wyznaczenie to nastąpiło na podstawie Rozkazu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych – Korpusu Ochrony Pogranicza Nr 22 z dnia 15 czerwca 1932 roku (dane pochodzą z Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie).
↑Kompanią tą kapitan Antoni Berger dowodził od kwietnia do maja 1934 roku.
↑Rozkaz Dzienny Batalionu KOP „Iwieniec” Nr 11/35 z dnia 19 lutego 1935 roku (dane pochodzą z Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie).
↑Rozkaz Dzienny Batalionu KOP „Iwieniec” Nr 30/35 z dnia 7 maja 1935 roku (dane pochodzą z Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie).
↑Rozkaz Dzienny Batalionu KOP „Iwieniec” Nr 69/35 z dnia 4 października 1935 roku (dane pochodzą z Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie).
↑Rozkaz Dzienny Batalionu KOP „Iwieniec” Nr 78/35 z dnia 16 listopada 1935 roku (dane pochodzą z Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie).
Antoni Antoni Chlondowski Antoni Padewski Antoni Wielki Antoni D’Ocon Antoni de Bourbon Antoni Nowakowski Błogosławiony Antoni Święty Antoni Antoni Zieliński Antoni Woykowski Antoni Kamiński Antoni Jan Goetz Antoni (Zubko) Antoni Porowski Antoni Orleański (książę Montpensier) Antoni Cwojdziński Antoni Dobry Antoni Górski Antoni Jabłoński Antoni Zygmund Antoni Malczewski Antoni Böttcher Antoni Weinert Antoni Angełłowicz Antoni Milwid Antoni Zimniak Antoni Waszkiewicz Antoni Kopaczewski (żołnierz) Antoni Dziatkowiak Antoni Gutiérrez Antoni Słonimski Antoni Brzozowski (ujed…
noznacznienie) Antoni Nguyễn Đích Antoni Zwatschke Antoni Bradé Antoni Małłek Antoni Marian Stefański Antoni Długosz Antoni Józef Błażowski Antoni Manastyrski Antoni Władysław Gluziński Antoni Edward Odyniec Antoni Gonzalez Antoni Śliwiński Antoni Orleański (książę Galliery) Antoni Owsianik Antoni Kamiński (socjolog) Antoni I Brabancki Antoni Tàpies Antoni Süss Antoni Frączkiewicz Antoni Ławrynowicz (ksiądz) Antoni Dziemianko Antoni Grabowski (1937–2023) Antoni Mikołaj Matakiewicz Józef Antoni Beaupré Antoni (Scharba) Antoni Kim Sŏng-u Antoni I Grimaldi Antoni (imię) Antoni Gąsiorowski (ur. 1932) Antoni Kłobukowski Antoni Mars Antoni (Krotewycz) Antoni Julian Motz Szymon Antoni Sapalski Antoni Ostrowski (1822–1861) Antoni (Buluchia) Antoni Lambert Sałustowicz Antoni Maria Zaccaria Sant Antoni (stacja metra) Antoni Dydycz Antoni Tarczyński Antoni Stroiwąs Antoni Józef Szabrański Antoni Baranowski (1901–1986) Antoni Gryzina-Lasek Antoni Stryjewski Antoni Berger Antoni Śmieszek Antoni Ulryk (książę Brunszwiku-Wolfenbüttel) Antoni Rojowski Antoni Zieliński (chemik) Antoni Rozwadowski (duchowny) Antoni Kopaczewski (samorządowiec) Anton