Związek Bojowników o Wolność i Demokrację

Związek Bojowników o Wolność i Demokrację
Ilustracja
Odznaka Związku Bojowników o Wolność i Demokrację
Państwo

 Polska

Siedziba

Aleje Ujazdowskie 6a, Warszawa

Data założenia

2 września 1949

Zakończenie działalności

1990

Rodzaj stowarzyszenia

Stowarzyszenie kombatanckie

brak współrzędnych
Multimedia w Wikimedia Commons
Odznaka „Za Zasługi dla ZBoWiD”
Legitymacja członka Związku Bojowników o Wolność i Demokrację

Związek Bojowników o Wolność i Demokrację (ZBoWiD) – organizacja kombatancka utworzona 2 września 1949, w wyniku narzuconego zjednoczenia 11 istniejących w tym czasie, działających od 1945, organizacji kombatantów i więźniów obozów hitlerowskich. Do 1989 politycznie i organizacyjnie podporządkowany Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej[1]. Siedziba Zarządu Głównego Związku Bojowników o Wolność i Demokrację mieściła się w pałacu Aleksandra Rembielińskiego w Warszawie[2].

Organizacja kombatancka

Kongres połączeniowy odbył się w dniach 1–2 września 1949 w Warszawie i w jego wyniku 30 września 1949 zespolono 11 organizacji kombatanckich[3]: Związek Bojowników o Wolność i Demokrację stworzono z następujących organizacji kombatanckich:

2 czerwca 1950 Związek Bojowników o Wolność i Demokrację został wpisany do rejestru stowarzyszeń i związków przez Prezydium Rady Narodowej miasta stołecznego Warszawy z mocą obowiązującą na cały kraj[4]. Od początku istnienia obowiązywał statut Związku[5], a w 1960 został wydany nowy statut[6]. Zmian w statucie dokonano na III Kongresie organizacji we wrześniu 1964[7]. IV Kongres odbył się w dniach 19–20 września 1969, a w jego trakcie dokonano zmian w statucie[8]. V Kongres odbył się w dniach 8–9 maja 1974[9]. Podczas tej imprezy udekorowano sztandar Związku Orderem Budowniczych Polski Ludowej (ZBoWiD odznaczono tym orderem jako pierwsze stowarzyszenie wyższej użyteczności)[10]. VI Kongres miał miejsce w dniach 7–8 maja 1979[11].

Związek Bojowników o Wolność i Demokrację zrzeszał część byłych żołnierzy z regularnych polskich formacji wojskowych, organizacji zbrojnych walczących o niepodległość Polski w okresie przed 11 listopada 1918, organizacji konspiracyjnych walczących w okresie II wojny światowej, więźniów obozów hitlerowskich, żołnierzy Wojska Polskiego oraz członków różnych ugrupowań komunistycznych, funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa, Milicji Obywatelskiej[1], ORMO[6]. Jeszcze w połowie lat 60. XX w. statut Związku nie umożliwiał członkostwa uczestnikom polskiej wojny obronnej z 1939 ani jeńcom wojennym[12]. Związek Bojowników o Wolność i Demokrację zrzeszał także wdowy i sieroty, będące członkami rodzin pomordowanych lub poległych obywateli polskich. ZBoWiD był członkiem Międzynarodowej Federacji Bojowników Ruchu Oporu (FIR)[13].

ZBoWiD odmawiał jednak członkostwa wielu kombatantom, głównie z powodów politycznych, m.in. części żołnierzy Armii Krajowej[1]. Miało to miejsce zwłaszcza do roku 1956, w okresie największego nasilenia stalinizmu w powojennej Polsce. W 1964 odbył się III Krajowy Kongres ZBoWiD, zwany „kongresem pojednania” środowiska kombatanckiego. Przyjęta wówczas formuła bazowała na założeniu, że w ocenie kombatantów nie ma znaczenia przeszłość ale przyszłość i akceptacja budowy ustroju socjalistycznego w Polsce. W 1965 roku w ZBoWiD zrzeszonych było ok. 60 tys. byłych żołnierzy AK[14].

W 1966 roku delegacja ZBoWiD na czele z Zygmuntem Berlingiem i Marianem Sołtysiakiem złożyła wieńce na grobie generała Władysława Sikorskiego w Newark[15].

Struktura organizacyjna

Organizacja wewnętrzna Związku Bojowników o Wolność i Demokrację obejmowała Kongres, Zarząd Główny i Radę Naczelną na szczeblu centralnym. Na szczeblu Okręgu (obejmującego obszar województwa) władze stanowiły Zjazd Okręgu, Zarząd Okręgu i Prezydium Zarządu Okręgu, na szczeblu Oddziału (obejmującego obszar powiatu) Zjazd Powiatowy, Zarząd Oddziału Powiatowego i Prezydium Zarządu Oddziału Powiatowego. Na najniższym szczeblu organizacyjnym znajdowały się koła: terenowe (w latach 1950–1972 gromadzkie, od 1973 gminne), miejskie i zakładowe (te ostatnie zakładano na terenie większych zakładów pracy bądź instytucji takich jak spółdzielnie, zjednoczenia, Komendy Powiatowe Milicji Obywatelskiej).

Na każdym szczeblu organizacyjnym istniały ponadto Komisja Rewizyjna i Sąd Koleżeński, komisje problemowe (odznaczeniowa, weryfikacyjna, socjalno-bytowa, zdrowia, historyczna itp.) i kluby środowiskowe (skupiające kombatantów określonego środowiska np. Klub Woldenberczyków – byłych więźniów niemieckiego obozu jenieckiego Oflag II C Woldenberg, Klub b. Więźniów Dachau, Stowarzyszenie byłych Więźniów Politycznych Zamku Lubelskiego i „Pod Zegarem” w Lublinie).

W okresie od grudnia 1949 do 1956 r. w strukturze ZBoWiD działali tzw. „księża patrioci”, którzy m.in. w Warszawie utworzyli liczącą kilkanaście osób Komisję Księży. W grudniu 1950 grupa 32 księży powołała do życia Główną Komisję Księży przy ZBoWiD, na czele której stał ks. kan. Edmund Konarski. Ich organem, od lutego 1950 był dwutygodnik „Głos Kapłana” kierowany przez ks. płk. Stanisława Zawadzkiego (członkiem utajnionej w obawie przed restrykcjami polskiej hierarchii kościelnej, redakcji był najprawdopodobniej m.in. znany międzywojenny działacz chrześcijańsko-narodowy ks. Czesław Oraczewski[16]). Komisja skupiała lojalnych względem władzy księży. Jej głównym celem działalności była likwidacja organizacji kościelnej „Caritas”[17].

Na czele ZBoWiD stanął Franciszek Jóźwiak. Od 1964 prezesem Zarządu Głównego był Mieczysław Moczar, od 1972 Stanisław Wroński, od 1980 Włodzimierz Sokorski, a od 1983 do 1990 gen. broni Józef Kamiński. Prezesami Rady Naczelnej byli kolejno: Józef Cyrankiewicz (1949–1972), Piotr Jaroszewicz (1972–1980), Mieczysław Moczar (1980–1983), prof. Henryk Jabłoński (1983–1990).

W skład centralnych władz Związku Bojowników o Wolność i Demokrację (szczególnie w skład fasadowej, obradującej jedynie raz do roku Rady Naczelnej) wybieranych na kolejnych kongresach związku (1959, 1964, 1969, 1974, 1979 oraz 1985) wchodzili zawsze przedstawiciele najwyższych władz Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, włącznie z I sekretarzem Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, premierem, przewodniczącym Rady Państwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, członkowie rządu i Rady Państwa, prezesi Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego, generalicja, członkowie kierownictwa Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, a także znani kombatanci i weterani, głównie z lewicowego ruchu oporu (Armia Ludowa), ale także byli żołnierze Armii Krajowej. Wieloletnimi członkami władz Związku Bojowników o Wolność i Demokrację byli m.in.: Marszałek Polski Michał Rola-Żymierski (od 1974 honorowy prezes Zarządu Głównego, od 1985 honorowy prezes Rady Naczelnej), Edward Gierek, Władysław Gomułka (członek Rady Naczelnej aż do śmierci w 1982), Marszałek Polski Marian Spychalski (członek Rady Naczelnej aż do śmierci w 1980), gen. armii Wojciech Jaruzelski (wiceprezes Rady Naczelnej 1972–1990, gen. broni Zygmunt Berling (wiceprezes Rady Naczelnej 1974–1980), gen. dyw. Mieczysław Grudzień (wiceprezes Rady Naczelnej 1974–1990) i inni.

Rada Naczelna liczyła zazwyczaj ok. 350–500 członków, a Zarząd Główny ok. 60–100 członków.

Władze naczelne Związku Bojowników o Wolność i Demokrację

Władze naczelne wybrane podczas V Kongresu Związku Bojowników o Wolność i Demokrację na kadencję w latach 1974–1979:

Działalność

Do głównych zadań Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, należało potwierdzanie i weryfikowanie uprawnień kombatanckich oraz uprawnionych do nich członków rodzin. Związek realizował te cele na podstawie uprawnień przyznanych przez władze państwowe. Udzielano także wsparcia materialnego lub realizowano różnego rodzaju formy opieki nad kombatantami i ich rodzinami, oraz rodzinami pomordowanych lub poległych. Związek Bojowników o Wolność i Demokrację prowadził także działalność w zakresie gromadzenia archiwaliów dotyczących walk z Niemcami w okresie okupacji niemieckiej (1939–1945) i likwidacji struktur powojennego podziemia antykomunistycznego w Polsce[1] (w zakresie wytycznych wyznaczonych przez władze komunistyczne). Cyklicznie był organizatorem obchodów ważnych rocznic oraz uczestniczył w budowie pomników upamiętniających działalność kombatancką i martyrologię. Organem prasowym Związku Bojowników o Wolność i Demokrację był tygodnik pt. „Za Wolność i Lud”.

Zmiany organizacyjne po 1990

W 1990 Związek Bojowników o Wolność i Demokrację przekształcono w Związek Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych. Pierwszym prezesem związku był (do 1999) gen. broni Józef Kamiński, następnie gen. dyw. Wacław Szklarski. Na czele związku stoi Zarząd Główny.

Członkowie

 Z tym tematem związana jest kategoria: Członkowie ZBoWiD.

Przypisy

  1. ↑ a b c d Nowa Encyklopedia Powszechna PWN. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2004, s. 861 (tom 8). ISBN 83-0114-179-4.
  2. ↑ Tadeusz S. Jaroszewski: Księga pałaców Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1985, s. 75. ISBN 83-223-2047-7.
  3. ↑ ZBoWiD 1986 ↓, s. 35–36.
  4. ↑ ZBoWiD 1986 ↓, s. 38.
  5. ↑ ZBoWiD 1986 ↓, s. 38–39.
  6. ↑ a b ZBoWiD 1986 ↓, s. 55.
  7. ↑ ZBoWiD 1986 ↓, s. 77–78.
  8. ↑ ZBoWiD 1986 ↓, s. 118, 128–133.
  9. ↑ ZBoWiD 1986 ↓, s. 185.
  10. ↑ ZBoWiD 1986 ↓, s. 187.
  11. ↑ ZBoWiD 1986 ↓, s. 253.
  12. ↑ ZBoWiD 1986 ↓, s. 83.
  13. ↑ Encyklopedia Powszechna PWN, t. 4, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1976, s. 805.
  14. ↑ „Nie tylko partia? Organizacje społeczne w Polsce Ludowej” – rozdział „Bojownicy czy kombatanci? ZBoWiD w latach 1949–1989” autorstwa Doroty Gałaszewskiej-Chilczuk, IPN 2017 ISBN 978-83-8098-370-0, str. 80 i 81
  15. ↑ Dorota Gałaszewska-Chilczuk, Bojownicy czy kombatanci? ZBoWiD w latach 1949–1989, [w:] Tadeusz Ruzikowski (red.), Nie tylko partia? Organizacje społeczne w Polsce Ludowej 1944–1989: Geneza, funkcjonowanie, znaczenie, Warszawa: IPN, 2017, s. 81, ISBN 978-83-8098-370-0.
  16. ↑ Czesław Oraczewski [online], ipsb.nina.gov.pl [dostęp 2024-04-26] (pol.).
  17. ↑ Komisja Księży przy ZBoWiD – e-ncyklopedia [online], edu.pl [dostęp 2024-04-26] (pol.).

Bibliografia

  • Arnold Andrunik: Rozwój i działalność Związku Bojowników o Wolność i Demokrację na Ziemi Sanockiej w latach 1949–1984. Sanok: 1986, s. 1–335.
  • Joanna Wawrzyniak, ZBoWiD i pamięć drugiej wojny światowej 1949–1969, Warszawa: Wyd. TRIO, 2009, ISBN 978-83-7436-185-9, OCLC 750813974.
  • Nowa Encyklopedia Powszechna PWN, Bartłomiej Kaczorowski (red.), Wojciech Baturo (red.), t. 8, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, ISBN 83-01-14179-4, OCLC 830615777.
  • August Grabski, Żydowski ruch kombatancki w Polsce w latach 1944–1949, Warszawa: „Trio”, 2002, ISBN 83-88542-17-6, OCLC 830396961.
  • V Kongres ZBoWiD Warszawa 8–9 maja 1974, Wyd. KiW, Warszawa 1976
  • VII Kongres ZBoWiD, Warszawa 1985

Read other articles:

Chiesa di Santa Cecilia (Ala)

Chiesa di Santa CeciliaStato Italia RegioneTrentino-Alto Adige LocalitàChizzola (Ala) Coordinate45°49′28.05″N 10°59′52.89″E / 45.824459°N 10.998024°E45.824459; 10.998024Coordinate: 45°49′28.05″N 10°59′52.89″E / 45.824459°N 10.998024°E45.824459; 10.998024 Religionecattolica di rito romano TitolareSanta Cecilia Arcidiocesi Trento Inizio costruzioneXII o XIII secolo Modifica dati su Wikidata · Manuale La chiesa di Santa Cecilia ...

 

Area archeologica di Notarchirico

Questa voce o sezione sull'argomento siti archeologici d'Italia non cita le fonti necessarie o quelle presenti sono insufficienti. Puoi migliorare questa voce aggiungendo citazioni da fonti attendibili secondo le linee guida sull'uso delle fonti. Questa voce sull'argomento siti archeologici d'Italia è solo un abbozzo. Contribuisci a migliorarla secondo le convenzioni di Wikipedia. Area archeologica di NotarchiricoCiviltàHomo erectus Epocada 600 000 a 300 000 LocalizzazioneStato...

 

Greensand

Sand or sandstone which has a greenish color For other uses, see Greensand (disambiguation). Greensand (glauconitic sandstone) Occurrence of glauconitic siltstone in the Serra da Saudade ridge, in the Alto Paranaíba region, Minas Gerais, Brazil. Greensand or green sand is a sand or sandstone which has a greenish color. This term is specifically applied to shallow marine sediment that contains noticeable quantities of rounded greenish grains. These grains are called glauconies and consist of ...

2012–13 UCI Track Cycling World Cup

2012–2013 UCI Track Cycling World CupTwenty-first edition of the UCI Track Cycling World CupDetailsDates11 October 2012 – 19 January 2013LocationColombia, United Kingdom and MexicoRaces3← 2011–2012 2013–2014 → The 2012–2013 UCI Track Cycling World Cup (also known as the 2012–2013 UCI Track Cycling World Cup, presented by Samsung for sponsorship reasons.[1]) is a multi race tournament over a track cycling. It was the twenty-first series of the UCI Trac...

 

Marie (mère de Jésus)

Cet article traite de Marie (mère de Jésus) dans les textes religieux. Pour Marie dans les dogmes chrétiens, voir Mariologie et Théotokos. Pour les pratiques de vénération, voir Culte marial. Pour un angle de vue spécifiquement musulman, voir Maryam (mère de Îsâ). Ne doit pas être confondu avec Myriam. Pour les articles homonymes, voir Marie. Marie Sainte chrétienne Agiosoritissa du VIe siècle, conservée dans l'église Madonna del Rosario à Rome Mère de Dieu, Notre-Dame Naissa...

 

Rockwell Mound

Archaeological site in Illinois, United States United States historic placeRockwell MoundU.S. National Register of Historic Places Looking toward the mound from the southShow map of IllinoisShow map of the United StatesLocationHavana, Mason County, IllinoisCoordinates40°18′17.19″N 90°3′49.13″W / 40.3047750°N 90.0636472°W / 40.3047750; -90.0636472Area3 acres (1.2 ha)BuiltAD 200NRHP reference No.87000679[1]Added to NRHPDecember 10, 1987...

福建省地图出版社

福建省地图出版社有限责任公司公司類型国有独资公司机构代码91350000699031774L （查）總部福建省福州市华林路205号测绘大厦产业新闻和出版业所有權者福建省测绘地理信息局主要子公司福建海峡资源报社有限责任公司网站www.fjcph.cn 中华人民共和国交通中华人民共和国交通 中央政府机构 國務院 交通运输部 公路司、路运司、水运局 中国海事局 中国民航局 国家铁路局 国家邮...

 

ピーター・グラント (音楽プロデューサー)

ピーター・グラントPeter Grant 1970年代時期のフォト基本情報出生名 Peter James Grant生誕 1935年4月5日出身地 イングランド・ロンドン死没 (1995-11-21) 1995年11月21日（60歳没）サセックス州 イーストボーンジャンル ポピュラー音楽職業 ミュージックマネージャー、エグゼクティブ・プロデューサー活動期間 1963年 - 1983年レーベル 「スワン・ソング」代表共同作業者 （マネジメン...

 

メトロ・ゴールドウィン・メイヤー

この記事は英語版の対応するページを翻訳することにより充実させることができます。（2022年8月）翻訳前に重要な指示を読むには右にある[表示]をクリックしてください。 英語版記事を日本語へ機械翻訳したバージョン（Google翻訳）。 万が一翻訳の手がかりとして機械翻訳を用いた場合、翻訳者は必ず翻訳元原文を参照して機械翻訳の誤りを訂正し、正確な翻訳にし...

Law of California

Overview of the law of the U.S. state of California Title page of the original copy of the Constitution of California. California lawGreat Seal of California Constitution Propositions (list) Offices Codes Civil Civil Procedure Evidence Health and Safety Insurance Labor Penal Vehicle Note: There are 29 California codes. Courts of record Supreme Court Courts of Appeal Superior courts Areas Adoption Bicycles Criminal law Capital punishment Cannabis Drugs Taxation Gambling Gun law Civil procedura...

 

Asisten Personel Kepala Staf Angkatan Darat

Artikel ini sebatang kara, artinya tidak ada artikel lain yang memiliki pranala balik ke halaman ini.Bantulah menambah pranala ke artikel ini dari artikel yang berhubungan atau coba peralatan pencari pranala.Tag ini diberikan pada Oktober 2022. Asisten Personel Kepala Staf TNI Angkatan DaratLambang TNI Angkatan DaratBendera Jabatan Asisten Operasi Kepala Staf Angkatan DaratPetahanaMayor Jenderal TNI Agus Prangarsosejak 24 April 2023Situs webwww.tniad.mil.id Asisten Personel Kepala Staf A...

 

Reynaldo Rey

American actor and comedian (1940-2015) Reynaldo ReyRey in House Party 3BornHarry Reynolds(1940-01-27)January 27, 1940Sequoyah County, Oklahoma, U.S.DiedMay 28, 2015(2015-05-28) (aged 75)Los Angeles, California, U.S.Resting placeForest Lawn Memorial Park (Hollywood Hills)NationalityAmericanOccupation(s)Actor, comedian, television personalityYears active1973–2012 Reynaldo Rey (born Harry Reynolds; January 27, 1940 – May 28, 2015) was an American actor, comedian, and television pe...

Зенітна гармата

130-мм зенітна гармата КС-130. СРСР Радянська 57-мм зенітна гармата С-60. Зені́тна гарма́та — артилерійська гармата, призначена для стрільби по повітряних цілях. Застосовується також для ураження наземних і надводних цілей. Зенітні гармати класифікуються за калібром (мало...

 

Douy-la-Ramée

Peta infrastruktur dan tata guna lahan di Komune Douy-la-Ramée.  = Kawasan perkotaan  = Lahan subur  = Padang rumput  = Lahan pertanaman campuran  = Hutan  = Vegetasi perdu  = Lahan basah  = Anak sungaiDouy-la-RaméeNegaraPrancisArondisemenMeauxKantonLizy-sur-OurcqAntarkomuneCommunauté de communes du Pays de l'OurcqPemerintahan • Wali kota (2008-2014) Nadine Caron • Populasi1234Kode INSEE/pos77163 / 2 Population sans doubl...

 

Región

Para otros usos de este término, véase Región (desambiguación). Regiones de Asia. El término región puede referirse a una «porción de territorio»[1]​ con ciertas características comunes como el clima, la topografía o la administración.[1]​ Así mismo, puede referirse a las «características geográficas, históricas, culturales y sociales»[1]​ de una nación. Puede tratarse de un área o extensión determinada de tierra más grande que las subregiones o subdivi...

Ваннер (значення)

Ваннер, Ванне́р (фр. Vannaire) — муніципалітет у Франції, у регіоні Бургундія-Франш-Конте, департамент Кот-д'Ор. Ваннер Кетрін — антрополог, релігієзнавець, історик. Дійсний член НТШ Америки. Ваннер — термін, який має кілька значень. Ця сторінка значень містить посилання ...

 

Canonisation of John Henry Newman

Declaration of Sainthood Statue outside the Church of the Immaculate Heart of Mary, popularly known as Brompton Oratory, in London John Henry Newman (21 February 1801 – 11 August 1890) was a Roman Catholic theologian, philosopher and cardinal who converted to Roman Catholicism from Anglicanism in October 1845. In early life, he was a major figure in the Oxford Movement to bring the Church of England back to its roots. Eventually his studies in history persuaded him to become a Roman Catholi...

 

Rooster Town

Former Métis community Rooster Town was a Métis community in Manitoba, Canada, located in modern-day Winnipeg. Copper kettle sculpture in north Fort Garry marking the former Rooster Town community. This Métis settlement existed from the early 1900s to the late 1950s. The difficulty of procuring affordable housing close to other members of the Métis community had led families to the decision to build their own housing on the land.[1] The peak population of Rooster Town was from abo...

Beyond Tomorrow (TV series)

This article has multiple issues. Please help improve it or discuss these issues on the talk page. (Learn how and when to remove these template messages) This article's lead section may not adequately summarize its contents. Please help improve the lead by writing an accessible overview. (March 2020) This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources:&...

 

Talha Chahour

Pakistani actor Talha ChahourBorn (1997-12-10) December 10, 1997 (age 25)Rahim Yar Khan, Punjab, PakistanNationalityPakistaniAlma materGovernment College University, LahoreOccupationsTelevision actorTheatre actorYears active2017–presentNotable workJo Bichar Gaye Talha Chahour is a Pakistani actor known for his work in theatre and television. He rose to prominence for his portrayal of Capt. Z. I. Farrukh in the political thriller Jo Bichar Gaye (2021–22), for which he receiv...

 

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!