Sierżant

Sierżant

Wojska Lądowe

Aktualne oznaczenie stopnia

naramiennik

kurtka nieprzemakalna

Oznaczenie stopnia 1938–1939

naramiennik

Oznaczenie stopnia 1925–1938

naramiennik

Oznaczenie stopnia w 1919 sierżant (wachmistrz) linjowy[1]

naramiennik

Oznaczenie stopnia w II i III Brygadzie Legionów Polskich w latach 1914–1916

patka

Zobacz hasło sierżant w Wikisłowniku

Zobacz kolekcję cytatów na temat sierżanta w Wikicytatach

Sierżant – stopień wojskowy stosowany także w niektórych innych formacjach zmilitaryzowanych, np. w policji. W polskim wojsku zaliczany do wyższych stopni podoficerskich, następujący bezpośrednio po plutonowym^[a]. Następny, wyższy stopień nosi nazwę starszy sierżant.

Amerykański sergeant

Naszywka sierżanta brytyjskiego

Opis stopnia

Równorzędnym wobec sierżanta jest stopień bosmana w Marynarce Wojennej. Do lipca 1948 odpowiednikiem sierżanta w kawalerii był stopień wachmistrza, a do 5 lipca 1994^[2] – stopień ogniomistrza w artylerii.

Obecnie odpowiednikiem stopnia sierżanta w straży pożarnej jest stopień ogniomistrza^[3]. W policji i straży więziennej stopień ten nosi nazwę odpowiednio sierżanta policji i sierżanta służby więziennej, natomiast w Straży Ochrony Kolei – przodownika.

W armiach NATO stopnie sierżanta (ang. sergeant, niem. Feldwebel, fr. sergent, hiszp. sargento) mają oznaczenie kodowe OR-5, OR-6 lub OR-7 (w Wojsku Polskim – OR-5).

W Wojsku Polskim stopień sierżanta wprowadził pierwszy w XVIII w. Jan Henryk Dąbrowski w swoich Legionach we Włoszech. Powtórnie wprowadzony w 1919^[4].

W Siłach Zbrojnych II RP i w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie odpowiednikiem sierżanta były następujące stopnie wojskowe:

• wachmistrz^[5] w jeździe/kawalerii^[6] i żandarmerii, od 1933 – również w taborach^[7];
• ogniomistrz^[5] w artylerii;
• majster wojskowy w kategorii żołnierzy specjalistów służb technicznych od 1924^[8].

W Siłach Zbrojnych PRL należał do grupy podoficerów starszych^[9].

Oznaczenia

Oznaką sierżanta w Wojsku Polskim, jest tzw. „krokiewka”, czyli rzymska cyfra pięć (inaczej mówiąc – litera „V”). Oznaki w kolorze srebrnym: na naramiennikach i otoku czapki jedna krokiewka; naramiennik obszyty matowosrebrną taśmą^[4].

Podobnie wygląda to oznaczenie w Bundeswehrze, natomiast w innych armiach często oznacza się ten stopień trzema takimi „krokiewkami”, podczas gdy pojedyncza oznacza często żołnierza w stopniu równorzędnym do polskiego starszego szeregowego.

W myśl Przepisu Ubioru Polowego Wojsk Polskich r. 1919 na naramiennikach kurtki i płaszcza z tasiemki wełnianej karmazynowej szerokości 0,5 cm naszyte w poprzek naramiennika przeciętnie w połowie jego długości trzy paski w odległości 1 cm jeden od drugiego; oprócz tego cały naramiennik oszyty wzdłuż wolnej krawędzi takąż tasiemką^[10]. Oznaki stopnia zmieniano w dwudziestoleciu międzywojennym tak jak pokazują to grafiki^[11].

Zgodnie z przepisami ubiorczymi żołnierzy Wojska Polskiego z 1972 roku sierżant nosił na przodzie otoku czapki garnizonowej haftowaną bajorkiem oznakę w kształcie litery „V” skierowaną kątem w dół, o ramionach długości 3,3 cm i szerokości 5 mm. Naramiennik obszyty wokół taśmą szerokości 8 mm z wyjątkiem wszycia przy rękawie; na naramiennikach wewnątrz obszycia – znak w kształcie litery „V” (krokiewka). Rozwarcie ramion krokiewki w kierunku guzika naramiennika – pod kątem 60 st; odległość od wszycia rękawa do wierzchołka krokiewki 2 cm^[12].

W Armii Księstwa Warszawskiego oznaką stopnia był 1 galon złoty^[13].

W Legionach Polskich we Włoszech oznaką stopnia był 1 galon podszyty kolorem wyłogów^[14].

W Wojsku polskim w okresie Sejmu Wielkiego i w wojsku Kościuszki oznaką stopnia były 3 galony na mankietach i 2 galony na kołnierzu^[14].

Uwagi

1. Od 1997 do 2004 istniał jeszcze pomiędzy nimi stopień starszego plutonowego, ale ustawą pragmatyczną został zlikwidowany 1 lipca 2004.

Przypisy

1. Przepis Ubioru Polowego Wojsk Polskich 1919 ↓, s. Tablica X.
2. Decyzją nr 62/MON Ministra Obrony Narodowej z 5 lipca 1994 został wprowadzono do użytku w Siłach Zbrojnych RP Regulamin ogólny Sił Zbrojnych RP, sygn. Szt.Gen. 1426/94, w którym nie zamieszczono wykazu stopni wojskowych; obowiązywały tylko te stopnie wojskowe, które znajdowały się w ustawie z 21 listopada 1967 o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej, art. 74 Dz.U. z 2021 r. poz. 372.
3. Dz.U. z 2010 r. nr 27, poz. 135.
4. Laprus 1971 ↓, s. 395.
5. Przepisy i instrukcje. Umundurowanie polowe Wojsk Polskich, Warszawa 1917, s. 16.
6. Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych z 29 kwietnia 1924 o zmianie terminu „jazda” na: „kawalerja”, Dz.Rozk. MSWojsk. 1924, 29 kwietnia, nr 17, poz. 261, s. 306.
7. Rozporządzenie Ministra Spraw Wojskowych z 17 marca 1933 w sprawie wykonania rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z 7 października 1932 o służbie wojskowej podoficerów i szeregowców (Dz.U. z 1933 r. nr 20, poz. 132), s. 388.
8. Ustawa z 18 lipca 1924 o podstawowych obowiązkach i prawach szeregowych Wojska Polskiego (Dz.U. z 1924 r. nr 72, poz. 698), s. 1045. Wcześniej nazywano go majstrem wojskowym (Rozporządzenie Rady Obrony Państwa o majstrach wojskowych z 6 sierpnia 1920 (Dz.U. z 1920 r. nr 75, poz. 513), s. 1346), co później w przepisach wykonawczych doprecyzowano i wydzielono majstra wojskowego z dystynkcjami sierżanta (Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych z 28 grudnia 1920: Przepisy wykonawcze do rozporządzenia ROP o majstrach wojskowych z 6 sierpnia 1920, Dz.Rozk. MSWojsk 1920, 28 grudnia, nr 49, poz. 1009, s. 1358).
9. Podręcznik dowódcy drużyny 1971 ↓, s. 66.
10. Przepis Ubioru Polowego WP 1919 ↓, s. 20.
11. Konstankiewicz 2011 ↓, s. 189.
12. Przepisy ubiorcze WP 1972 ↓, s. 49–55.
13. Linder 1960 ↓, s. oznaki stopni.
14. Linder 1960 ↓, s. oznaki stopni podoficerów.

Bibliografia

• Przepis Ubioru Polowego Wojsk Polskich. Warszawa: Zakłady Graficzno-Wydawnicze „Książka”, 1919.
• Przepisy ubiorcze żołnierzy Sił Zbrojnych w czasie pokoju; sygn. Mund.–Tab. 3/52. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1952.
• Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.
• Marian Laprus (red.): Leksykon wiedzy wojskowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1979. ISBN 83-11-06229-3.
• Podręcznik dowódcy drużyny; Szkol. 378/69. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971.
• Przepisy ubiorcze żołnierzy Wojska Polskiego; sygn. Mund. 45/71/III. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1972.
• Andrzej Konstankiewicz: Umundurowanie i uzbrojenie polskiej Straży Granicznej (1928–1939). W: Zdzisław Żygulski, Michał Dziewulski: Studia do dziejów dawnego uzbrojenia i ubioru wojskowego – Cześć XIII. Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie i Stowarzyszenie miłośników dawnej broni i barwy, 2011. ISBN 978-83-7581-076-9.

Encyklopedie internetowe (stopień wojskowy):

• Britannica: topic/sergeant
• БРЭ: 3658573
• SNL: sersjant
• DSDE: sergent