Straż pożarna, dawniej straż ogniowa – służba mundurowa przeznaczona do zwalczania i zapobiegania pożarom, a także innym zagrożeniom dla zdrowia i życia ludzkiego, dobytku oraz środowiska naturalnego (z wyłączeniem przestępczości). Do zadań straży pożarnej należy także podejmowanie interwencji wobec zagrożeń miejscowych, klęsk żywiołowych i katastrof.
Zakres działań
Do zadań specjalnych wykonywanych przez straż pożarną należy ratownictwo:
biologiczne (sprowadzające się do neutralizacji czynników zakaźnych oraz ochrony ludności i zwierząt gospodarskich w czasie ataków terrorystycznych z użyciem broni biologicznej),
chemiczne (sprowadzające się do neutralizacji czynników chemicznych oraz ochrony ludności, zwierząt gospodarskich i środowiska przyrodniczego w czasie ataków terrorystycznych z użyciem broni chemicznej, katastrof chemicznych i niektórych katastrof drogowych),
medyczne (sprowadzające się do udzielania kwalifikowanej pierwszej pomocy przed przybyciem fachowych służb medycznych lub w miejscach, gdzie służby te dotrzeć nie mogą),
radiologiczne (sprowadzające się do ochrony ludności, zwierząt gospodarskich i środowiska przyrodniczego przed promieniowaniem),
techniczne (wyciąganie, podnoszenie, zabezpieczanie podnoszenia środków transportu, uszczelnianie zbiorników i cystern, pompowanie substancji chemicznych),
wodne (sprowadzające się do wykonywania wszystkich niezbędnych działań na wodzie, jak i pod jej powierzchnią na obszarze wszystkich wód śródlądowych oraz rewirach jednostek portowych),
wysokościowe (ratowanie zagrożonego życia ludzkiego i mienia z wysokości).
Pierwotnie strażą pożarną (ogniową) nazywano oddział specjalizujący się głównie w walce z pożarami. Wraz z rozwojem tej formacji następowało rozszerzenie jej obowiązków o zmaganie się z innymi klęskami żywiołowymi.
Najstarszym ze znanych oddziałów wyspecjalizowanych w gaszeniu pożarów byli rzymscy Vigiles, zorganizowani w 6 r. n.e. przez cesarza Oktawiana Augusta.
Moduł GFFFV[1] działający w ramach Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności[2]
Grupa USAR[3] specjalistyczna grupa poszukiwawczo – ratownicza przeznaczona do działań na terenach zurbanizowanych poza granicami Polski.
Polska
W Polsce straż pożarna jest organizowana przez Krajowy system ratowniczo-gaśniczy dzieli się głównie na dwie grupy – zawodowe formacje Państwowej Straży Pożarnej (PSP) oraz ochotnicze jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej (OSP). Jednostki PSP działają w oparciu o strukturę powiatową (Komendy Powiatowe/Miejskie PSP). W każdym mieście na prawach powiatu lub powiecie znajduje się jedna lub kilka Jednostek Ratowniczo-Gaśniczych (JRG), w których strażacy PSP pełnią dyżury 24h na dobę przez wszystkie dni w roku, w gotowości do natychmiastowego wyjazdu. Jednostki OSP również są dysponowane przez Miejskie/Powiatowe stanowiska kierowania PSP, które to w większości przypadków są jako pierwsze przy działaniach ratowniczo-gaśniczych. Ponadto jednostki OSP udzielają wsparcia w ludziach i sprzęcie PSP. PSP używa hełmów koloru czerwonego, a OSP używają przeważnie hełmów koloru białego.