Urodzony w Grabowie koło Kolna, jako syn Bernarda i Agaty z Gutowskich. Brat Jakuba Ignacego Wagi. Edukację rozpoczął u warszawskich pijarów i w Liceum warszawskim, gdzie kształcił się do roku 1817. Przez ponad 30 lat (1818–1849) pracował w warszawskich (wojewódzkich) szkołach średnich pijarskich jako nauczyciel języka polskiego, przyrody i historii naturalnej, ucząc m.in. Norwida. W latach 1820–1823 uzyskał stypendium rządowe na uniwersytecie w Berlinie (nauki przyrodnicze), w Muzeum Zoologicznym, Lipsku i Królewcu. Specjalizował się tam również w ornitologii. Po powrocie do kraju (1823) podjął studia na Królewskim Uniwersytecie Warszawskim (wydział filozoficzny). Trzy lata później (1826) był już profesorem Liceum Warszawskiego, a następnie Instytutu Pedagogicznego (1829) oraz Gimnazjum Warszawskiego na Lesznie (1832). W tym okresie często bywał w warszawskich salonach literackich.
Po przejściu na emeryturę poświęcił się prowadzeniu badań ornitologicznych i entomologicznych. Przedmiotem swoich badań i obserwacji uczynił polską faunę, w szczególności owady, pająki i wije. Był pierwszym entomologiem w Polsce, który wprowadzał metody walki biologicznej ze szkodnikami roślin. W zakresie swojej pracy naukowej zajmował się rybactwem, ornitologią oraz teriologią.
Twórczość
Atlas historyi naturalnej 1860Historya naturalna 1859Nazwiska monet u różnych narodów i w różnych wiekach używane 1850O błędach przeciwko naukom przyrodzonym w dziełach rymotwórców naszych 1845Pochwała Konstantego hrabi Tyzenhauza 1862Rosprawa o naukach przyrodzonych, a w szczególności o historyi naturalney 1819Rzecz o piórze pod względem jego budowy różnic y użytku 1825Teorya gospodarowania wewnętrznego, czyli Zbiór wiadomości potrzebnych gospodyniom, dla użytku instytutów żeńskich. Cz. 1 1837Ukaziciel polskich nazwisk na rodzaje królestwa roślinnego 1849Wiadomości z nauk przyrodzonych: dla użytku szkoły guwernantek. T. 1, Obeymuiący wiadomości z astronomii, fizyki, chimii i mineralogii z figurami 1826
Był autorem wielu publikacji naukowych i popularyzatorskich. Przez niemal pół wieku (1841–1890) był członkiem redakcji i redaktorem działu nauk przyrodniczych w miesięczniku Biblioteka Warszawska. Oprócz wielu rozpraw i dzieł przyrodniczych (zwłaszcza entomologicznych) wydał m.in.: Rozprawa o naukach przyrodzonych, a w szczególności o historii naturalnej... (1819), O zwierzętach przez poetów i malarzy zmyślonych (1819), O błędach przeciwko naukom przyrodzonym w dziełach rymotwórców naszych (1836). Wydał i opracował Myślistwo ptasze...Mateusza Cygańskiego (1841). Publikował też utwory literackie tłumacząc VireyaHistoria obyczajów i zmysłowości zwierząt (2 tomy, 1844) i Henri Milne-EdwardsaZoologia. Położył duże zasługi w organizacji życia naukowego w Polsce, zwłaszcza w Warszawie.
Ważniejsze utwory i dzieła
Wielmożnemu IMci Księdzu Janowi Bystrzyckiemu... w dzień imienia 24 czerwca 1817 roku najobowiązańszy uczeń ofiaruje, brak miejsca wydania 1817 (wiersz)
Rozprawa o naukach przyrodzonych, a w szczególności o historii naturalnej..., Warszawa 1819[4]
O zwierzętach przez poetów i malarzy zmyślonych, „Pamiętnik Naukowy” 1819; „Pamiętnik Warszawski” t. 15 (1819), s. 3 i następne, 137 i następne, 281 i następne oraz odb. Warszawa 1820; przekł. rosyjski (1819)
Podróż z Berlina do Lipska, Lipsk 1821 (wiersz do H. Brezy)
Do pana Karola Lipińskiego po danym koncercie w Lipsku dnia 25 sierpnia 1821 r. przytomni rodacy z pożegnaniem, Lipsk 1821 (wiersz)
Rzecz o piórze pod względem jego budowy, różnic i użytku, „Popis publiczny uczniów Szkoły Wojewódzkiej Warszawskiej Ks. Ks. Pijarów”, Warszawa 1825[5] i odb.
Wiadomości z nauk przyrodzonych dla użytku Szkoły Guwernantek t. 1, Warszawa 1826[6]; także pt. Wiadomości z astronomii, fizyki, chimii(!) i mineralogii, Warszawa 1826
Książka dla dobrego chłopca ułożona... Dzieło wyłącznie przeznaczone do wprawienia małych dzieci w czytanie pism rozmaitych, Warszawa 1826
O nowym szczególnym gatunku pszczołowatego owadu, Warszawa 1826
Pobyt w ojczyźnie, Warszawa 1827 (wiersz adresowany do K. Milewskiego)
Historyczno-naturalne opisanie znaczniejszych zwierząt, menażerią Van Dinter z Amsterdamu składających, Warszawa 1827
Teoria gospodarowania wewnętrznego, czyli zbiór wiadomości potrzebnych gospodyniom, dla użytku instytutów żeńskich cz. 1, Warszawa 1828[7]; wyd. następne Warszawa 1837
O błędach przeciwko naukom przyrodzonym w dziełach rymotworców naszych, „Akt uroczysty zakończenia rocznego biegu nauk w Gimnazjum Warszawskim przy ulicy Leszno”, Warszawa 1836; wyd. następne „Biblioteka Warszawska” 1845 t. 3[8]
Wstęp do nauki gospodarowania, „Kalendarz powszechny na rok 1836”, Warszawa brak roku wydania i odb.
Description de quelques myriapodes en Pologne, Paryż 1839 (druk nienotowany przez Estreichera)
O turach i żubrach z okoliczności znalezienia niedawno czaszki wołu kopalnego w Pruszkowie w Płockiem, wyd. następne „Biblioteka Warszawska” 1845 t. 3
Rozprawa o ptakach, które wyginęły z okręgu ziemskiego, Warszawa 1845
Nazwiska monet u różnych narodów i w różnych wiekach używane, abecadłowo spisane i objaśnione przybliżonym porównaniem z dzisiejszymi pieniędzmi polskimi, Warszawa 1850[9]
Sprawozdanie z podróży naturalistów odbytej w r. 1854 do Ojcowa[10], 1855
Historia naturalna. Dzieło wskazujące pomoc do nauczenia się tej umiejętności, uważanej w głównych stanowiskach jej wzrostu t. 1, zeszyt 1, Warszawa 1859[11]
Atlas do nauki historii naturalnej... objaśniony nomenklaturą polską, łacińską i francuską..., Warszawa 1860
Pochwała hr. Konstantego Tyzenhauza w: Oologia ptaków polskich, Warszawa 1862 i odb. Warszawa 1862
Nouvelle espèce de salamandride, „Revue et Magazin de Zoologie... Recueil manuel”, Paryż 1876; fragmenty wyd. osobno, Fontainebleau 1876.
Liczne artykuły, rozprawy naukowe i popularyzatorskie, korespondencji i wspomnienia Wagi ogłaszano w czasopismach i wydawnictwach zbiorowych: „Encyklopedia obrazowa systematyczna” t. 1, Warszawa 1838; „Biblioteka Warszawska” (1841–1890, tu m.in.: Wzmianka o życiu i działach naturalisty naszego ks. Krzysztofa Kluka, 1843 t. 3; Pomnik Klukowi w Ciechanowcu, 1847 t. 4); „Magazyn Powszechny” (1838); „Pamiętnik Fizycznych, Matematycznych i Statystycznych Umiejętności” (1830); „Pamiętnik Naukowy” (1819); „Pamiętnik Warszawski” (1819); „Przegląd Naukowych Rozmaitości” (1844); „Przyjaciel Ludu” (1843); „Przyroda i Przemysł” (1879/1880); „Sylwan” (1823); „Tygodnik ilustrowany” (1865). Ponadto pisywał także do gazetki rękopiśmiennej panien Łuszczewskich „Pszczółka” (1848–1849), artykuły jego pióra do numeru z grudnia roku 1848 ogł. J. W. Gomulicki w przypisie do edycji Pamiętnika Deotymy (Warszawa 1968, s. 224–226).
Zbiór jego wierszy, pt. Sielanki, zachowany w rękopisie Lw. Państw. Nauk. Biblioteki (Zbiory Baworowskich sygn. 948/I – collectanea A. Grabowskiego).
Przekłady
J. J. Virey: Historia obyczajów i zmyślności zwierząt t. 1–2, Warszawa 1844[12][13]
M. Cygański: Myślistwo ptasze, dzieło z XVI wieku, obejmujące wykład wszystkiego, co wówczas do ptasznictwa w Polszcze należało, a obok tego wymieniające rodzaje i gatunki ptaków krajowych. Teraz na nowo przedrukowane, z dodaniem przedmowy, objaśnień i przypisów A. Wagi, Warszawa 1842.
Listy
Do M. Wiszniewskiego z 22 listopada 1842, z rękopisów Biblioteki Poturzyckiej ogł. „Kronika Rodzinna” 1886, s. 552
Do J. I. Kraszewskiego z roku 1852, rękopis: Biblioteka Jagiellońska sygn. 6483 IV, k. 41–42
Do K. W. Wójcickiego z roku 1858, rękopis: Biblioteka Jagiellońska sygn. 7833 IV, k. 126–127
Do H. Rzewuskiego 3 listy z lat 1859–1864, rękopis: Ossolineum sygn. 12044/III, poz. 1
Do księżnej... z 27 sierpnia 1862, rękopis: Ossolineum sygn. 9871/II, k. 75
Do Ambrożego Grabowskiego z roku 1866, rękopis: Ossolineum sygn. 12153/II, poz. 2, k. 31–34
Do W. Zawadzkiego z roku 1866, rękopis: Ossolineum sygn. 3456/II
Listy do A. Wagi, Konstantego Branickiego i Benedykta Dybowskiego, oprac. K. Kowalska, A. Mroczkowska, B. Zielińska, Wrocław 1964.
Jego notatniki i różne papiery zachowano w Instytucie Zoologicznym PAN, Oddział w Krakowie.
Opracowania dot. twórczości Wagi
J. Bartoszewicz: Z notatnika pamiętniczego... 1842–1848, ogł. K. Bartoszewicz, „Przegląd Historyczny” t. 14 (1912)
F. S. Dmochowski: Wspomnienia od 1806 do 1830 r., Warszawa 1858; wyd. następne oprac. Z. Libera (Warszawa) 1959 „Biblioteka Pamiętnikarzy Polskich i Obcych”
F. M. Sobieszczański: „Encyklopedia powszechna” Orgelbranda, t. 25 (1867)
(Nekrologi): „Biblioteka Warszawska” 1890 t. 4; „Tygodnik Ilustrowany” 1890 t. 2, nr 48, s. 346; „Szkoła” 1890, s. 575
Życiorys, rękopis: Biblioteka PAN Kraków sygn. 1354
Deotyma-J.Łuszczewska: Pamiętnik 1834–1897, oprac. J. W. Gomulicki (Warszawa 1968)
W. Ogrodziński: Polskie przekłady Horacego, „Commentationes Horatianae” t. 2, Kraków 1935 i odb. (s. 154)
G. Brzęk: Złoty wiek ornitologii polskiej, Wrocław 1959
M. Straszewska: Czasopisma literackie w Królestwie Polskim w l. 1832–1848 cz. 2 (1840–1848), Wrocław 1959 „Instytut Badań Literackich. Studia Historyczno-Literackie” nr 23
T. Kozłowski: Polonica w czasopiśmie rosyjskim Wiestnik Jewropy, „Prace Polon.” seria XXIII (1967).
Przypisy
↑T. 6, cz. 1: Oświecenie. W: Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1970, s. 391.
Antoni Antoni Chlondowski Antoni Padewski Antoni Wielki Antoni D’Ocon Antoni de Bourbon Antoni Nowakowski Błogosławiony Antoni Święty Antoni Antoni Zieliński Antoni Woykowski Antoni Kamiński Antoni Jan Goetz Antoni (Zubko) Antoni Porowski Antoni Orleański (książę Montpensier) Antoni Cwojdziński Antoni Dobry Antoni Górski Antoni Jabłoński Antoni Zygmund Antoni Malczewski Antoni Böttcher Antoni Weinert Antoni Angełłowicz Antoni Milwid Antoni Zimniak Antoni Waszkiewicz Antoni Kopaczewski (żołnierz) Antoni Dziatkowiak Antoni Słonimski Antoni Gutiérrez Antoni Brzozowski (ujed…
noznacznienie) Antoni Zwatschke Antoni Małłek Antoni Marian Stefański Antoni Długosz Antoni Nguyễn Đích Antoni Władysław Gluziński Antoni Edward Odyniec Antoni Gonzalez Antoni Manastyrski Antoni Józef Błażowski Antoni Bradé Antoni Śliwiński Antoni Orleański (książę Galliery) Antoni Kamiński (socjolog) Antoni I Brabancki Antoni Owsianik Antoni Tàpies Antoni Süss Antoni Frączkiewicz Antoni Dziemianko Antoni Grabowski (1937–2023) Antoni Ławrynowicz (ksiądz) Józef Antoni Beaupré Antoni Mikołaj Matakiewicz Antoni (Scharba) Antoni I Grimaldi Antoni Kim Sŏng-u Antoni (imię) Antoni Gąsiorowski (ur. 1932) Antoni (Krotewycz) Antoni Mars Antoni Julian Motz Antoni Ostrowski (1822–1861) Antoni (Buluchia) Szymon Antoni Sapalski Antoni Lambert Sałustowicz Antoni Kłobukowski Antoni Maria Zaccaria Sant Antoni (stacja metra) Antoni Dydycz Antoni Tarczyński Antoni Stroiwąs Antoni Baranowski (1901–1986) Antoni Józef Szabrański Antoni Gryzina-Lasek Antoni Stryjewski Antoni Berger Antoni Śmieszek Antoni Ulryk (książę Brunszwiku-Wolfenbüttel) Antoni Rojowski Antoni Zieliński (chemik) Antoni Rozwadowski (duchowny) Antoni Kopaczewski (samorządowiec) Anton
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)