Doktor (łac.doctor = nauczyciel, mistrz; w skrócie: dr) – stopień naukowy nadawany przez jednostki naukowe (uniwersytety lub ich wydziały, instytuty itp.) osobom, które obroniły swoje rozprawy doktorskie. W Polsce stopień doktora może być stopniem naukowym lub stopniem w zakresie sztuki.
W różnych krajach stosowane jest różne nazewnictwo tego stopnia, a także może mieć on różne znaczenia, co może prowadzić do nieporozumień. Różnice występują zwłaszcza pomiędzy Europą kontynentalną a Wielką Brytanią i USA.
Kraje anglosaskie
Ceremonia wręczenia dyplomów w Cardiff University. Dyplomy wręczane są przez senat uczelni (na scenie) zarówno studentom, jak i doktorantom (na widowni bezpośrednio przed sceną). Na balkonie widowni siedzą rodziny i znajomi absolwentów
Odpowiednikiem polskiego stopnia doktora jest w krajach anglosaskich (USA i Wielka Brytania) stopień Doctor of Philosophy skracany jako PhD, Ph.D. lub D.Phil.[a]
Dysertacja doktorska powinna stanowić oryginalne rozwiązanie problemu naukowego lub artystycznego oraz wykazywać ogólną wiedzę teoretyczną kandydata w danej dyscyplinie naukowej lub artystycznej, a także umiejętność samodzielnego prowadzenia pracy naukowej lub artystycznej. Rozprawa ta jest opracowywana i pisana pod kierunkiem promotora (łac. promoveo – „posuwać, przesuwać naprzód”), którym może być samodzielny pracownik nauki, wyznaczony przez uprawnione do tego gremium. Obrona dysertacji jest publiczna, tzn. termin jej jest ogłaszany i każdy ma prawo w niej uczestniczenia oraz zadawania pytań doktorantowi dotyczących tematu pracy doktorskiej. Formalnie nadanie stopnia doktora jest kończone przysięgą doktorską (w której treści zawarte jest przyrzeczenie poszukiwania prawdy i niesprzeniewierzania się zasadom etyki naukowej)[c].
Zasady przyznawania stopnia naukowego doktora (oraz doktora habilitowanego) w Polsce do 2018 r. określała ustawa z 2003 o stopniach i tytułach (naukowych i w zakresie sztuki)[1], uzupełniona rozporządzeniami Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego[4]. Od 2018 r. obowiązuje ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce[2]. Poprzednie polskie uregulowania nie wymagały bezwzględnie posiadania przez kandydata tytułu zawodowego magistra lub równorzędnego (choć zasada ta zazwyczaj była przestrzegana) i zdarzały się nadzwyczajne przypadki nadawania stopnia naukowego doktora osobom bez studiów wyższych (np. matematykowi lwowskiemu, późniejszemu profesorowi, Stefanowi Banachowi). W niektórych innych krajach również zazwyczaj do przyznania stopnia naukowego doktora potrzebny jest dyplom ukończenia uczelni wyższej.
↑Przepisy i tradycja amerykańska (w mniejszym stopniu brytyjska) dopuszczają kilkadziesiąt innych, równoważnych tytułów doktorskich dla poszczególnych dziedzin wiedzy i fakultetów. W Wielkiej Brytanii istnieje także „mały doktorat” – stopień MPhil przyznawany osobom, które rozpoczęły studia doktorskie, ale z jakichś względów ich osiągnięcia (np. oryginalność pracy) nie były wystarczające do przyznania stopnia PhD.
Ponadto – zwłaszcza w USA – w niektórych dziedzinach istnieje zwyczaj nadawania po zakończeniu studiów „zawodowego” stopnia doktora (ang.First–Degree Doctorate lub First–professional Doctorate), np. D.D.S. – Doctor of Dental Surgery, J.D. – Juris Doctor, M.D. / MD – Medical Doctor (UWAGA! jest odpowiednikiem lek., a nie doktora nauk medycznych), D.P.T. – Doctor of Physical Therapy, D.V.M. – Doctor of Veterinary Medicine, Psy.D. – Doctor of Psychology, Pharm.D. – Doctor of Pharmacy. Kandydaci na tego typu studia zawodowe muszą mieć już tytuł licencjata (Bachelor’s Degree) lub magistra (Master’s Degree).
Innym rodzajem doktoratów, przyznawanych w Wielkiej Brytanii (obecnie rzadko), są tzw. „wyższe doktoraty” (ang. Higher Doctorates lub Doctor of Science skracany do Sc.D.). Mają one głównie znaczenie prestiżowe i odpowiadają stopniowi doktora habilitowanego.
↑Wymóg ten nie dotyczy beneficjentów programu „Diamentowy Grant”[1][3].
↑
Wyższym stopniem naukowym w Polsce i niektórych innych krajach jest stopień doktora habilitowanego. Nadawany jest w drodze postępowania habilitacyjnego, do którego może być dopuszczona osoba, która ma stopień doktora i wniosła udokumentowany (publikacje naukowe) znaczny wkład naukowy lub artystyczny.
Przypisy
↑ abcdUstawa z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz.U. z 2017 r. poz. 1789 ze zm.).
↑Diamentowy grant. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. [dostęp 2020-02-01].
↑Ostatni akt prawny w tej sprawie to Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dn. 19 stycznia 2018 r. w sprawie szczegółowego trybu i warunków przeprowadzania czynności w przewodzie doktorskim, w postępowaniu habilitacyjnym oraz w postępowaniu o nadanie tytułu profesora (Dz.U. z 2018 r. poz. 261).
