91 882 (2000)
Қытай
булан тілі
анимизм, буддизм
Булан (қыт. 布朗族, пиньинь Bùlǎng Zú) — Қытайдың оңтүстік-батысындағы Юньнань провинциясында тұратын халық. Саны - 91 882 адам (2000 жылғы халық санағы бойынша).[1]
Буландар - ежелгі ұлттардың бірі, аңыздарға сәйкес, олар ежелгі пудың ұрпақтары. Тан әулеті кезінде оларды «пуцзымань», Юань, Мин және Цин – «пумань» деп атаған. Олардың бір бөлігі өздерін «булан» деп атаса, екінші бөлігі өздерін "ава", "ива", "вэнгун" және т.б. атаған. Қытайлар мен Дайлар оларды "пумань" деп атады. ҚХР құрылғаннан кейін оларға буландардың өтініші бойынша - бұландар деген жалпы атау берілді.[2]
Олар булан (планг) тілінде сөйлейді.[3] Екі диалектісі бар: Булан және Арва. Буландардың кейбіреулері дай, ва немесе қытай тілдерінде де сөйлейді. Олардың өз жазуы жоқ, қытай таңбаларын немесе дай халқының жазуын пайдаланады.
Көптеген буландар анимизмді ұстанады. Олар сондай-ақ өздерінің ежелгі сенімдерін тхеравада буддизмімен біріктіреді.[4]
Буландар ежелгі халықтардың бірі, аңыздар бойынша олар ежелгі пудың ұрпақтары. Тан әулеті кезінде олар «пуцзымань», Юань, Мин және Цин дәуірінде «пуман» деп аталды. Олардың кейбіреулері өздерін " булан "деп атады, ал екінші бөлігі өздерін" ава","ива"," вэнгун" және т.б. қытайлар мен дайлар оларды "пуман" деп атады. ҚХР құрылғаннан кейін, буландардың өтініші бойынша оларға буландар деген жалпы атау берілді. Қытай азат етілгенге дейін тауды мекендеген буландарда алғашқы қауымдық жүйенің қалдықтары көп болды. Жазықтар мен өзендерде өмір сүрген буландардың бір бөлігі ханьдардың, сондай-ақ дайлардың әсерінен феодалдық жүйенің даму кезеңінде болды.[5]
Буландар мекендеген аймақтардың климаты жұмсақ, топырағы құнарлы. XX-ғасырдың ортасында буландар Ланьцанцзянда егіншілікпен (негізінен таро), аңшылықпен және балық аулаумен айналысты.[6] Булан халқы Қытайдағы Юньнанда ертеден шай өсірумен айналысады, оның ішінде емдік қасиеттерімен бүкіл әлемге танымал пуэр шайы да бар.[7]
Тауды мекендеген буландарда ананың атын балаға беру дәстүрі бар. Туылғаннан кейін үш күннен соң балаға ат қойылады, оның соңында анасының аты қосылады. Қара тістер бұландар үшін дәстүрлі сұлулық стандарты болып табылады, негізінен жаңғақ жапырағын шайнау арқылы қол жеткізіледі. Буландар дәстүрлі түрде бірнеше шағын руларға бөлінеді, әр рудың өз жері бар. Буландардың әр қаласында зираттар бар, олар да белгілі руларға жататын бөліктерге бөлінген.[8]
Буландардың дәстүрлі тұрғын үйлері қадаларда бамбуктан салынған. Бұл кішігірім үйлер, олардың төменгі қабаты мал мен шаруашылық бөлмелері үшін, ал жоғарғы қабаты қонақ бөлмелері мен тамақ дайындауға арналған ошағы бар ас үй. Үйлерін көбінесе бүкіл ауыл болып салып, жұмыс 2-3 күнде аяқталады.[9]
Ерлер ортасында бекітілген түймелі (дуйцзинь) қысқа, дөңгелек мойын және ұзын жеңді жемпір және кең қара шалбар, басына қара немесе ақ матадан жасалған сәлде киеді. Ерлер әдетте кеудеге және ішке татуировка жасайды. Әйелдер жағасы жоқ қысқа қысқа жемпір, қызыл, жасыл немесе қара түсті ұзын түзу белдемше киеді.[10]
Буландардыі негізі тағамдары - күріш, жүгері, қарақұмық, бұршақ дақылдары.[11]
Абунгтер • Айндар • Алас • Алоро-Пантар халықтары • Алорлар • Алтайлықтар • Алундар • Алюторлар • Амбелаундар • Амбон-Тимор халықтары • Амбондықтар • Андамандықтар • Апайо • Апатани • Арабтар • Армяндар • Ассамдықтар • Ассириялықтар • Асуралар • Ауғандықтар • Афридилер • Ачандар • Ачех • Аэталар • Әзербайжандар • Багоболар • Бадагалар • Баджолар • Бадуйлар • Бай • Байга • Балантак • Балиліктер • Балти • Банар • Банджарлар • Баоань • Бартангтар • Батақтар • Батиндер • Батуаса • Бахрейндіктер • Бахтиарлар • Белудждер • Бенгалдықтар • Бесая • Биак • Бикол • Билаан • Бима-Сумбан халықтары • Бирхорлар • Бихарлықтар • Болаанг-монгондоу • Бонток • Брагуи • Бру • Бугистер • Буи • Буид • Букиднон • Булан • Бунак • Бунгку • Буриш • Буруандар • Бутунг • Буряттар • Бхилдер • Бхумидж • Ва • Вандамен • Варопен • Ватубелдер • Вахандар • Веддалар • Вемал • Ветарлар • Висайя • Вьетнамдықтар • Вьеттер • Гадаба • Гаддандар • Гайо • Галела • Галештер • Гаошань • Гаро • Гилзай • Гиляндар • Гондтар • Горонтало • Грузиндер • Гуджар • Гуджараттар • Гурунг • Гэлао • Дархаттар • Даур • Дафла • Даяктар • Дербеттер • Джакун • Джат • Джарава • Джемшид • Джуанг • Догра • Долғандар • Донголар • Друкпа • Дулун • Дұң ұлты • Дүнгендер • Дунсян • Еврейлер • Жапондар • Захчиндер • Зярай • Ибандар • Иватандар • Инибалои • Иорданиялықтар • Ирактықтар • Ирула • Ителмендер • Ифугао • Ицзу • Ишкашымдықтар • Йемендіктер • Кадазан • Кайелдер • Калинга • Канканай • Каннара • Капауку • Карендер • Катарлықтар • Катулар • Качарлар • Качиндер • Кашмирліктер • Каялар • Каян • Кей • Келабиттер • Кемактар • Керинчилер • Кеттер • Клемантан • Кодагу • Конкандар • Корейлер • Корку • Коряктар • Кота • Кубу • Куи • Куки • Күрдтер • Курумба • Кусунда • Кхамти • Кханг • Кхасилер • Кхмерлер • Кхму • Кхолар • Кхондалар • Қажарлар • Қазақтар • Қалмақтар • Қарақалпақтар • Қытайлар • Қырғыздар • Ладактар • Лактар • Ламахолоттар • Ламеттер • Лао • Лати • Лахалар • Лаху • Лепча • Летийлер • Ли • Лимбу • Лио • Лису • Лоба • Лоинанг • Лубу • Лурлар • Лы • Ма • Мааньян • Магарлар • Магинданао • Мадурлар • Макасар • Малайлар • Малаялилер • Малер • Мазендерандар • Мальдивтер • Мамак • Манг • Манггараи • Мангиан • Мандайя • Мандар • Манипури • Манобо • Мансилер • Манусела • Маньчжурлар • Маонань • Маранао • Маратхи • Марокколықтар • Маринд-Аним • Маронене • Меланау • Ментавайлар • Месхет түріктері • Мизо • Микирлер • Минангкабау • Минахас • Мнонг • Моғолдар • Моңғолдар • Монгорлар • Мондар • Мори • Моро • Мулао • Муна • Мунда • Мунжандар • Мыонг • Мэньба • Мяо • Нага • Наге • Нанайлар • Наси • Нгада • Нгаджу • Нганасандар • Ндау • Неварлар • Негидалдар • Ненецтер • Непалдықтар • Ниастар • Нивхтар • Никобарлар • Ну • Нунг • Нұрыстандықтар • Ойраттар • Омандықтар • Ониндер • Ораондар • Ориялар • Ороктар • Орочтар • Орочондар • Отданум • Өзбектер • Палавеньо • Палаунг • Плестиналықтар • Памир халқы • Пампанган • Пангасинандар • Пенджабдықтар • Парсылар • Пасемах • Пахарилер • Пашаи • Пуми • Пунандар • Реюньондар • Ротилар • Савара • Саларлар • Самаль • Самбал • Сангирлер • Санзиу • Санталдар • Сантяй • Сарыұйғырлар • Сасактар • Саудиялықтар • Сахалар • Сахурлар • Солтүстік Халмахер халықтары • Седанг • Селькуптар • Семангтар • Сеноилар • Сибо • Сикка • Сикхи • Симуле • Сингалдар • Синдхтар • Синьмун • Сириялықтар • Срэ • Стиенг • Суай • Субанон • Суи • Сула • Сулу • Сумбавтар • Сумбандар • Сунварлар • Сундтар • Тагакаоло • Тагалдар • Тагбануа • Тәжіктер • Тай • Таймандар • Талыштар • Тамангтар • Тамилдер • Таойлар • Таттар • Теймури • Теленгиттер • Телеуіттер • Телугулер • Тенггерлер • Тернатандар • Тетумдер • Тёро • Тибеттіктер • Тидорлықтар • Тингиан • Трипура • Тобело • Тогутил • Тода • Томини • Тораджа • Торғұттар • Тофалар • Тулу • Тубалар • Туцзя • Түріктер • Түрікмендер • Тхай • Тхакали • Тхару • Тхо • Тывалар • Тьыт • Тям • Удиндер • Үзімшіндер • Урали • Ұйғырлар • Үдегейлер • Филиппиндіктер • Фирузкухтер • Хаву • Хазарейлер • Хакастар • Халха • Хамнигандар • Хани • Ханттар • Хелонг • Хиндустандықтар • Хо • Хотогойттар • Хошуттар • Хрэ • Хуэй • Хиналугтар • Цзино • Цзяжун • Цян • Чакма • Чантель • Чараймактар • Чахарлар • Чепанг • Чжуан • Чин • Чувандар • Чукчалар • Чурулар • Шалқандар • Шан • Шахсевендер • Шерпалар • Шина • Шорлар • Шугнандар • Шуй • Шұлымдар • Шэ • Эвенкілер • Эвендер • Эде • Эйну • Энггандар • Энде • Энец • Юан • Юкагирлер • Явалықтар • Ягнобилер • Язгулямдар • Яо