Маратхи

Маратхи
маратха
Бүкіл халықтың саны

71,7 млн.

Ең көп таралған аймақтар

Үлгі:Байрақ/Маратхи

Тілдері

маратхи тілі

Діні

индуизм, джайнизм, ислам, христиандық

Маратхи (маратха) — Үндістанның Махараштра штатының негізгі халқы. Маратхидің біразы көрші штаттарда да тұрады.[1][2][3] Жалпы саны 71,7 миллион (2001, халық санағы).[4]

Тілі

Маратхи тілінде сөйлейді. Диалектілер аздап ерекшеленеді, конкани диалектісі көбірек ерекшеленеді, кейде ол дербес тіл ретінде қарастырылады. Жазуы деванагари алфавитіне негізделген.[5]

Діні

Маратхидің көпшілігі индуизм, басқалары джайнизм, ислам, христиан дінін ұстанады.[6]

Тарихы

Мангала Гаури мерекесіндегі Маратхи әйелдері

Маратхилар Үндістан тарихында маңызды рөл атқарды. Олар Үндістанға өз заманының ең ұлы жауынгері - Шиваджиді (1627-1680) берді, ол сонымен бірге өз халқын Моғол билігінен босатуды армандаған ірі мемлекет қайраткері болды. Алайда тәуелсіздік үшін нағыз күрес 1705 жылы басталды және XVIII-ғасырда маратхилар Махараштрада басым саяси және әскери күш болып қала берді. Ұлы Моғолстан ықпалының айқын әлсіреуі 1705 жылы маратхилердің Нарбад өзендерін басып өтіп, солтүстікке қарай ұмтылуынан басталды. Олар моғолдардың ұлылығын бірте-бірте жоққа шығарды, бірақ аз уақыттан кейін Пенджаб сикхтердің билігіне өтті. 1761 жылы Дели маңындағы әйгілі Панипат шайқасында елге басып кірген ауғандықтар маратхиларға соққы берді. Ағылшындармен алғашқы қақтығыс 1774 жылы болды, содан кейін тағы үш қанды соғыс болды. 1818 жылы Маратхи княздіктерінің қуатты конфедерациясы ақыры бұзылып, Оңтүстік Азияда британдық биліктің орнауына жол ашты. Үндістан тәуелсіздік алғаннан кейін (1947) 1960 жылы Махараштра ұлттық штаты құрылды.[7][8][9]

Кәсібі

Негізгі кәсібі – егіншілік (тары, жүгері, бидай, бұршақ дақылдары, суармалы күріш, қант қамысы, жержаңғақ, күнжіт, зығыр, мақта, темекі), бау-бақша (негізінен Бомбей аймағында).

Жағалауда кокос пальмасы, банан, сүтті мал өсіріледі. Қолөнерден - тоқу, ағаштан, тастан, піл сүйегінен және мүйізден ою, өрнектері бар мыс бұйымдарын жасау. Маратхилер арасында жаңа ауқатты шаруалардың, сондай-ақ жерсіз жұмысшылардың үлесі артып келеді. Маратхилердің үштен бір бөлігі қалаларда тұрады, негізінен ірі және кіші өнеркәсіпте, мемлекеттік және жеке кәсіпорындарда, саудада жұмыс істейді және армия бөлімшелерінде қызмет етеді.[10]

Өмір салты

Ауыл жиыны

Маратхилердің бес ең жоғары рулары - Джадхав, Мор, Мохите, Ширке және Павар. Маратхилер арасында немере туыстарының некесі қолданылады, көп әйелдік белгілі. Отбасылар негізінен патрилокальды. Мүлік ерлер арасында, брахмандық маратхилер арасында - ұлдар мен үйленбеген қыздар арасында бөлінеді. Касталар сақталған, олар экзогамиялық топтарға (кул) бөлінеді.[11]

Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары

Ауқаттылардың дәстүрлі ауылдық үйлері күйдірілген кірпіштен қаланған, әктелген, төбесі жабынқышпен жабылған, көбінесе екі қабатты, қоршауы бар, аз қамтылғандар бір-екі бөлмелі, саман және тастан салынған. Дәстүрлі қалалық тұрғын үйлері - бұл жартылай цилиндр пішінді жабынқыштан жасалған төбесі бар кірпіш үйлер.[12]

Дәстүрлі киімдері

Дәстүрлі ерлер киімі - тік жеңді көйлек, күрте, дхоти немесе тар шалбар, түрлі сәлделер. Әйелдер киімі — көбінесе шаровар түрінде болады (жоғары касталардың әйелдерінде ұзындығы 10 м-ге дейін, төменгі касталарда - қысқа және тар сарилер), солтүстіктегілдерде - кең белдемше мен кофта (көкірекше).[13]

Тағамдары

Дәстүрлі тағамдары

Маратхи асханасында ет (құс етін қоспағанда) өнімдері жоқ. Тағамдарының негізі - бидай, тары нандары - джовар, бажра. Күріш, жасымық, май, көкөністер, дәмдеуіштер пайдаланады. Алкогольді ішімдіктерді пайдалану сирек кездеседі, бірақ бұл туралы арнайы касталық тыйымдар жоқ.[14]

Фольклоры

Маратхи музыкасы ерекше назар аударуға лайық. Бес ғасырдан астам уақыт бұрын Махараштрада музыкалық өнердің ерекше түрі - «тамаша» (парсы тілінен аударғанда «ойын», «ойын-сауық») қалыптасты. Тамашаның негізі – дәстүрлі әуендерді орындайтын музыканттардың, сондай-ақ өзінше әуезді ырғақ жасайтын бишілердің тұтас бір ансамблінің болуы. Бұған білезіктерге байланған кішкентай қоңыраулар көмектеседі. Тамаша айтатын әңгімелер көбінесе құдайлар мен Әлемнің жаратылуы туралы мифтердің сюжетін қозғайды.

Маратхилар арасындағы негізгі индуизм мерекесі - культ орталығы Пуна қаласы болып табылатын Ганеша құдайының құрметіне арналған мереке, 10 күнге созылады, көптеген қажыларды тартады. Мереке шерулермен, театрландырылған қойылымдармен, салт-дәстүрлік билермен сүйемелденеді.[15]

Сілтеме

Дереккөздер

  1. Маратхи халқы. Тексерілді, 29 қыркүйек 2024.
  2. Үлкен Кеңестік Энциклопедия. Тексерілді, 29 қыркүйек 2024.
  3. Қазіргі заман энциклопедиясы. Тексерілді, 29 қыркүйек 2024.
  4. Үлкен Ресей энциклопедиясы. Тексерілді, 29 қыркүйек 2024.
  5. Маратхи. Тексерілді, 29 қыркүйек 2024.
  6. Маратхи. Тексерілді, 29 қыркүйек 2024.
  7. Collier энциклопедиясы. Тексерілді, 29 қыркүйек 2024.
  8. Маратхи. Тексерілді, 29 қыркүйек 2024.
  9. Маратхи. Тексерілді, 29 қыркүйек 2024.
  10. Маратхи. Тексерілді, 29 қыркүйек 2024.
  11. В.А.Тишков Дүние жүзіндегі халықтар мен діндер. Энциклопедия. — Москва: Үлкен Ресей энциклопедиясы, 1999. — Б. 329. — 930 б. — 100 000 таралым. — ISBN 5-85270-155-6.
  12. Гусева Н.Р. Маратхи.. Тексерілді, 29 қыркүйек 2024.
  13. Әлем халықтары/Маратхи. Тексерілді, 29 қыркүйек 2024.
  14. Маратхи - олар кім?. Тексерілді, 29 қыркүйек 2024.
  15. Мараталар-піл құдайына бағынбайтын қызметшілер. Тексерілді, 29 қыркүйек 2024.

Read other articles:

2003 live album by The MonkeesExtended VersionsLive album by The MonkeesReleasedNovember 28, 2003Length40:49LabelBMG Special MarketsThe Monkees chronology The Best of The Monkees(2003) Extended Versions(2003) The Monkees: Original Album Series(2009) Professional ratingsReview scoresSourceRatingAllmusic [1] Extended Versions is a 2003 live album by the Monkees recorded during their 35th Anniversary Tour in 2001. It features three of the original Monkees; Micky Dolenz, Davy Jone...

Benjamín Franklin Rawson Benjamín Franklin Rawson (1838), fotografía de su autorretrato al óleo.Información personalNacimiento 30 de marzo de 1820 San Juan, ArgentinaFallecimiento 14 de marzo de 1871 Buenos Aires, ArgentinaCausa de muerte Fiebre amarilla Sepultura Cementerio de la Recoleta FamiliaPadre Amán Rawson Información profesionalOcupación Pintor Género Retrato pictórico [editar datos en Wikidata] Benjamín Franklin Rawson (San Juan, Argentina, 29 de marzo de 1819 o...

Auf dieser Seite sind die Baudenkmäler in dem schwäbischen Markt Neuburg an der Kammel zusammengestellt. Diese Tabelle ist eine Teilliste der Liste der Baudenkmäler in Bayern. Grundlage ist die Bayerische Denkmalliste, die auf Basis des Bayerischen Denkmalschutzgesetzes vom 1. Oktober 1973 erstmals erstellt wurde und seither durch das Bayerische Landesamt für Denkmalpflege geführt wird. Die folgenden Angaben ersetzen nicht die rechtsverbindliche Auskunft der Denkmalschutzbehörde. &...

1965 studio album by Cliff Richard When in RomeStudio album by Cliff RichardReleasedAugust 1965GenrePopLabelColumbiaProducerNorrie ParamorCliff Richard chronology Cliff Richard(1965) When in Rome(1965) Love is Forever(1965) Professional ratingsReview scoresSourceRatingRecord Mirror[1] When in Rome is a foreign language studio album by Cliff Richard released in 1965. It is Richard's eighth studio album and fifteenth album overall. The album of mainly Italian songs was recorded in L...

15th World Festival of Youth and StudentsHost countryAlgeriaDateAugust 8, 2001 (2001-08-08)-August 16, 2001 (2001-08-16)MottoLet's globalize the struggle for Peace, Solidarity, Development, against ImperialismCitiesAlgiersParticipants11,000, from 110 countries The 15th World Festival of Youth and Students (WFYS)[1] was organized by the World Federation of Democratic Youth (WFDY) in Algiers, Algeria, from 8 to 16 August 2001 for nine days, under the slogan...

Architectural structure in City of Edinburgh, Scotland, UK John Knox HouseLocation within ScotlandLocationScottish Storytelling Centre, High St, Edinburgh EH1 1SR, United KingdomTypeHistoric houseWebsitehttps://www.scottishstorytellingcentre.com/john-knox-house/Details of the façade John Knox House, popularly known as John Knox's House, is a historic house in Edinburgh, Scotland, reputed to have been owned and lived in by Protestant reformer John Knox during the 16th century. Although his na...

Positions during sexual activity Not to be confused with Top, bottom, switch.This article has multiple issues. Please help improve it or discuss these issues on the talk page. (Learn how and when to remove these template messages) This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Gay sex roles – news · newspapers · books&...

Дансько-німецькі відносини Данія Німеччина Дансько-німецькі відносини (нім. Deutsch-dänischen Beziehungen) — міжнародні відносини Данії і Німеччини. Їхня історія сягає перших контактів данів із германцями (саксами) на півдні Ютландського півострова. Протягом середньовіччя і ранньо...

Species of bat This article uses bare URLs, which are uninformative and vulnerable to link rot. Please consider converting them to full citations to ensure the article remains verifiable and maintains a consistent citation style. Several templates and tools are available to assist in formatting, such as reFill (documentation) and Citation bot (documentation). (August 2022) (Learn how and when to remove this template message) Mauritian flying fox Male, Ferney Conservation status Endangered...

Research institute A non-profit genomics research institute. This article contains content that is written like an advertisement. Please help improve it by removing promotional content and inappropriate external links, and by adding encyclopedic content written from a neutral point of view. (March 2020) (Learn how and when to remove this template message) 33°27′10.68″N 112°4′1.83″W / 33.4529667°N 112.0671750°W / 33.4529667; -112.0671750 Translational Genomi...

Пам'ятний знак репресованим кобзарям, бандуристам, лірникам Пам'ятник знищеним кобзарям у Харкові Пам'ятник знищеним кобзарям у Харкові 50°00′01″ пн. ш. 36°13′56″ сх. д. / 50.00028° пн. ш. 36.23222° сх. д. / 50.00028; 36.23222Країна  УкраїнаРозташування Хар...

French novelist, playwright, and poet (1910–1986) Jean GenetJean Genet in 1983Born(1910-12-19)19 December 1910Paris, FranceDied15 April 1986(1986-04-15) (aged 75)Paris, FranceOccupation Novelist dramatist political activist poet philosopher GenreTheatre of Cruelty, erotic, theatre, absurdistSubjectCrime, homosexuality, sadomasochism, existentialismLiterary movementTheatre of the AbsurdNotable worksOur Lady of the Flowers (1943) The Thief's Journal (1949) The Maids (1947) The Balcony (1...

Russian chemist (1867–1896) In this name that follows Eastern Slavic naming conventions, the patronymic is Yevstafievna and the family name is Popova. Vera PopovaBorn(née Bogdanovskaya)(1867-09-17)17 September 1867[1]Saint PetersburgDied8 May 1896(1896-05-08) (aged 28)[1] (Gregorian calendar); 26 April (Julian Calendar).[2]Izhefskii ZavodCause of deathExplosionKnown forEarly Russian chemistSpouseGeneral Jacob Kozmich PopovParent(s)Yevstafy Ivanovi...

2014 film directed by Mohit Suri Hamari Adhuri KahaniTheatrical release posterDirected byMohit SuriWritten by Mahesh Bhatt Shagufta Rafiq (dialogue) Produced by Mahesh Bhatt Mukesh Bhatt Starring Emraan Hashmi Vidya Balan Rajkummar Rao Madhurima Tuli CinematographyVishnu RaoMusic by Songs: Mithoon Jeet Gannguli Ami Mishra Zubeen Garg Background Score: Raju Singh ProductioncompanyVishesh FilmsDistributed byFox Star StudiosRelease date 12 June 2015 (2015-06-12) Running time129 mi...

Eastern Catholic archeparchy in Kerala & Tamil Nadu, India Archeparchy of ChanganacherrySt Mary’s Metropolitan Cathedral ChanganacherryCoat of armsLocationCountry IndiaEcclesiastical provinceChanganasseryStatisticsArea24,595 km2 (9,496 sq mi)Population- Total- Catholics(as of 2009)9,430,000385,000 (4.1%)InformationRiteSyro-Malabar RiteCathedralSt Mary's Metropolitan Cathedral in ChanganasseryPatron saintSaint JosephCurrent leadershipPopeFrancisMajor Ar...

العلاقات الفنلندية النيبالية فنلندا نيبال   فنلندا   نيبال تعديل مصدري - تعديل   العلاقات الفنلندية النيبالية هي العلاقات الثنائية التي تجمع بين فنلندا ونيبال.[1][2][3][4][5] مقارنة بين البلدين هذه مقارنة عامة ومرجعية للدولتين: وجه المقارنة فنل...

American academic John H. PeckBornJohn Hudson Peck(1838-02-07)February 7, 1838Hudson, New YorkDiedMay 5, 1919(1919-05-05) (aged 81)Troy, New YorkEducationHamilton CollegeOccupationAcademicSpouse Mercy P. Mann ​(m. 1883)​ John Hudson Peck (February 7, 1838 – May 5, 1919) was the eighth president of Rensselaer Polytechnic Institute. Biography He was born on February 7, 1838, in Hudson, New York.[1] He was a descendant of William Peck, one of the origi...

В вычислительной математике алгоритм де Кастельжо, названный в честь его изобретателя Поля де Кастельжо — рекурсивный метод определения формы многочленов Бернштейна или кривых Безье. Алгоритм де Кастельжо также может быть использован для разделения кривой Безье на дв...

Sense Networks, Inc.Type of businessPrivate (venture backed)FoundedNew York City, New York, USAHeadquartersNew York City, New York, United StatesArea servedWorldwideFounder(s)Greg SkibiskiKey peopleAlex Pentland (CPO)Tony Jebara (Chief Scientist)Christine Lemke (COO) Mikki Nasch (EVP BD)URL[1]LaunchedFebruary 2006Current statusActive Sense Networks is a New York City based company with a focus on applications that analyze big data from mobile phones, carrier networks, and taxic...

Nigerian footballer Francisca Ordega Ordega with Piteå IF in 2014Personal informationFull name Francisca Ordega[1]Date of birth (1993-10-19) 19 October 1993 (age 30)[1]Place of birth Gboko, Benue State, NigeriaHeight 1.60 m (5 ft 3 in)Position(s) ForwardTeam informationCurrent team CSKA MoscowNumber 18Senior career*Years Team Apps (Gls)2008–2011 Bayelsa Queens 2011–2012 Rivers Angels 2012–2013 Rossiyanka 2013–2014 Piteå IF 34 (4)2015–2018 Washin...