Гурунг (ағыл. Gurung) — негізінен орталық және батыс Непалда (Катманду аңғарының батысында), сондай-ақ Бутан мен Үндістанда тұратын тибет-бирма халқы. Оның саны 600 мыңнан асады.[3]
Діні - буддизм және индуизм. 2001 жылғы Непал санағы бойынша гурунгтардың 69,03% буддистер, 28,75% индустар және 0,66% христиандар.[5]
Тарихы
Ежелгі уақытта Гурунг патшалығы Гималай тау бөктерінде болған көптеген шағын патшалықтар мен мемлекеттердің арасында пайда болған деген пікір бар. Бұл патшалық б.з.д. 15 ғасырда жаулап алынды, ал 16 ғасырда гурхалардың кеңейтілген иеліктерінің құрамына кірді. Гурундар қытайларға да, ағылшындарға да қарсы әскери жорықтарға қатысты. Британдықтар, керісінше, олардың жауынгерлік қасиеттеріне тәнті болғаны сонша, олар Шығыс Үндістан компаниясында қызмет ету үшін сарбаздарды тарта бастады.[6]
Кәсібі
Негізгі дәстүрлі кәсіптері егіншілік (жүгері, қарақұмық, тары, күріш, бидай, картоп, көкөніс) және мал шаруашылығы (қой, ешкі, буйвол, дзо - сиыр мен қодастың буданы). Солтүстікте тұз, жүн, май саудасы дамыған. Қолөнердің ішінде жүн өңдеу ерекше көзге түседі. Көбінесе гурунгтарды Гималай арқылы жүк тасушы немесе гид ретінде жалдайды.[7]
Өмір салты
Ешкі ұстаған Гурунг халқының өкілі, Непал
Олар өздерінің шағын қоғамында бөлек тұрады. Ауылдарда «родхалар» деп аталатын мәдениет үйлері бар, онда олар араласып, көңіл көтеру үшін жиналады - би билеп, ән айтады, әдетте бір-бірімен танысады және өздеріне жар іздейді.
Баланың дүниеге келуі қуанышты оқиға, бірақ туу үйден тыс жерде болуы керек. Ал босанғаннан кейін жеті күннен кейін анасы арам болып саналады және оның үйіне кіруге құқығы жоқ. Содан кейін ана мен балаға сиыр зәрін шашып, зұлым рухтарды қуып жіберетін «Навран» рәсімі жасалады. Осыдан кейін босанған әйел мен нәресте үйге оралады.
Әрбір туылған қыз баланың сол жақ танауын, ер баланың - сол жақ құлақшасын теседі.
Марқұмдарды да салт-дәстүрлермен шығарып салады. Оларды ағаш жәшікке немесе үлкен сазды ыдысқа отырғызып жерлейді. Бақсы «ге ту» рәсімін жасайды, өлгендердің басын күнге қарай бұрады.[8]
Дәстүрлі баспаналары
Елді мекендері үлкен (150-200-ден 700 үйге дейін). Оңтүстік Гурунг арасында төртбұрышты және сопақша екі қабатты үйлер бар: бірінші қабат тастан, екіншісі қаңқа-бағаналы. Солтүстікте тұрғын үйдің ежелгі түрі бар - дөңгелек бұрыштары, жабық галереясы және көң сазымен қапталған бамбук төбесі бар екі бөлмелі екі қабатты ғимараттар.
Тауда салынған үйлерге жақын жерде көкөніс бақшалары отырғызылған, тіпті беткейлерде егістіктерді егеді. Ауылдар Аннапурнаның күн жағында - террастармен салынуда.[9]
Дәстүрлі киімдері
Гурун ерлері алдынан байланған сыртқы кеудеше және белге оралып, белдікпен байланған ұзын мақта мата киеді. Әйелдер сары, көбінесе қара қызыл түсті сари белдемше киеді. Зергерлік бұйымдар Непал мәдениетіндегі байлықты білдіреді. Зергерлік бұйымдар көбінесе алтын немесе маржан. Олардың зергерлік бұйымдарына алқалар, білезіктер, сырғалар және мұрын сақиналары кіреді.[10]
Дәстүрлі тағамдары
Олар қарапайым тағамдарды жейді: ет, жарма, тіпті суық ауа-райында олар үйде дайындалған ыстық тары самогонымен жылынады.
Гурунгтар тауық, буйвол, ешкі, қой және балық етін жейді, бірақ ешқашан шошқа етін жемейді.
Алкогольді сусындар тек кейбір биік таулы тайпалар арасында танымал.[11]
Фольклоры
Гурунгтардың әдет-ғұрыптары мен қызықты мәдениеті өте бай. Олар Бон және Буддизм діні бойынша ғибадат, туу, өлім және некеге байланысты мерекелерін, фестивальдерін, рәсімдерін және әдет-ғұрыптарын атап өтеді.
Гурунг Гату биі.
Лошар - Батыс Тибеттің ежелгі күнтізбесі бойынша желтоқсан айының соңында Жаңа жыл ретінде тойланатын негізгі және ең үлкен Гурунг фестивалі.[12]
Олардың Гату, Соратхи, Кришначаритра сияқты басқа да көптеген дәстүрлі әндері, билері мен драмалары бар. Бұл 3 элемент Құдай, Патша және Ханшайым туралы әңгімеге қатысты. Олар әнді драма деп атайды, олар ән айтып, би билейді, сонымен қатар басқа билеуші мен құдай туралы драманы орындайды.
Тағы бір өте танымал және маңызды дәстүр - Родхи. Бұл қоғамдық үйге жиналу дегенді білдіреді. Әдетте ауылдық жерлерде жастардың көпшілігі күндіз егін шаруашылығымен айналысады.
Содан кейін кешке олар қауымдастық басқаратын белгілі бір үйде топқа жиналып, жас жігіт пен қыздың әнін (негізінен дуэт) орындайды, билейді.
Бұл мәдениет көңіл көтерудің және бір-бірін жақынырақ білудің өте жақсы тәсілі. Кейбір жастар сол жерден танысқаннан бастап бір-біріне үйленеді.[13]
