Strażnice Wojsk Ochrony Pogranicza

Zobacz multimedia związane z tematem: Strażnice Wojsk Ochrony Pogranicza

Strażnice Wojsk Ochrony Pogranicza – podstawowy pododdział graniczny Wojsk Ochrony Pogranicza ochraniający odcinek granicy państwowej poza przejściami granicznymi w celu niedopuszczenia do jej nielegalnego przekraczania oraz wykonujący określone zadania w systemie bezpieczeństwa i porządku publicznego^[1].

Formowanie

Rozkazem organizacyjnym naczelnego dowódcy WP0245/org. z 13 września 1945 roku powołano Wojska Ochrony Pogranicza. Do 1 października 1945 roku miano sformować Departament Wojsk Ochrony Pogranicza. Pośredni organ dowodzenia, wydziały WOP, organizowane były w nadgranicznych okręgach wojskowych. Sformowano łącznie sześć wydziałów służby pogranicza, jedenaście oddziałów ochrony pogranicza i siedemnaście samodzielnych kompanii łączności. Poszczególne oddziały ochrony pogranicza różniły się pod względem liczby komend odcinków i strażnic. Łącznie miały powstać 53 komendy odcinków oraz 249 strażnic^[2].

W 1947 roku wprowadzono klasyfikację strażnic granicznych na^[3]:

• strażnice I kategorii – 55 wojskowych
• strażnice II kategorii – 43 wojskowych
• strażnice III kategorii – 31 wojskowych
• strażnice IV kategorii – 25 wojskowych

Struktura organizacyjna strażnicy

W 1945 roku stan etatowy strażnicy WOP był jednakowy i liczył 56 żołnierzy. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego^[4]. Uzbrojenie strażnicy stanowiło: 3 pistolety, 25 pistoletów maszynowych, 2 ręczne karabiny maszynowe, 2 karabiny wyborowe, 23 karabiny, 7 szabli^[5]. Do dyspozycji obsady strażnicy było 11 koni wierzchowych i 2 taborowe^[6].

Jesienią 1946 roku nastąpiło zmniejszenie etatów strażnic z 56 do 47 żołnierzy. Między innymi zniesiono wówczas etaty zastępców dowódców strażnic ds. polityczno-wychowawczych^[7].

Struktura strażnicy I kategorii w latach 60. XX wieku

Dowódca strażnicy

• dowództwo strażnicy
  • zastępca dowódcy strażnicy do spraw politycznych
  • szef strażnicy
  • podoficer łączności
  • radiotelegrafista-konserwator urządzeń technicznych
• 1 pluton piechoty
  • trzy drużyny piechoty
• 2 pluton piechoty
• drużyna obsługi

Razem w strażnicy I kategorii - 84 ludzi

Strażnice WOP – 1946

W maju 1946 roku dyslokacja strażnic WOP przedstawiała się następująco^[8] 

• 1 strażnica – Karpacz (Wilcza Poręba)
• 2 strażnica – Hinter Zaalberg
• 3 strażnica – Bande
• 4 strażnica – Karlsthal
• 5 strażnica – Karlsthal
• 6 strażnica – Kammheuser
• 7 strażnica – Czerniawa-Zdrój
• 8 strażnica – Świecie
• 9 strażnica – Miedziana
• 10 strażnica – Zawidów Osiedle (Scheiba)
• 11 strażnica – Wigancice Żytawskie
• 12 strażnica – Markocice
• 13 strażnica – Porajów
• 14 strażnica – Białopole
• 15 strażnica – Bratków
• 16 strażnica – Radomierzyce
• 17 strażnica – Zgorzelec
• 18 strażnica – Pieńsk
• 19 strażnica – Bielawa Dolna
• 20 strażnica – Sobolice
• 21 strażnica – Przewóz
• 22 strażnica – Łęknica
• 23 strażnica – Żarki Wielkie
• 24 strażnica – Olszyna
• 25 strażnica – Zasieki
• 26 Strażnica – Strzegów^[a]
• 27 Strażnica – Późna^[b]
• 28 Strażnica – Markosice^[c]
• 29 Strażnica – Polanowice^[d][a]
• 30 Strażnica – Sękowice^[e]
• 31 Strażnica – Gubin południowy^[f]
• 32 Strażnica – Gubin północny
• 33 Strażnica – Budoradz^[a]
• 34 Strażnica – Żytowań
• 35 Strażnica – Kosarzyn^[g]
• 36 strażnica – Rapczyn
• 37 strażnica – Kłopot^[a]
• 38 strażnica – Grzmiąca^[a]
• 39 strażnica – Przyrzecze
• 40 strażnica – Urad
• 41 strażnica – Rybocice
• 42 strażnica – Świecko^[a]
• 43 strażnica – Słubice południowy wschód^[a]
• 44 strażnica – Słubice północ
• 45 strażnica – Nowy Lubusz
• 46 strażnica – Tyrpice (Pławidło)
• 47 strażnica – Pamięcin^[a]
• 48 strażnica – Owczary^[a]
• 49 strażnica – Górzyca
• 50 strażnica – Górzyca północ
• 51 strażnica – Kostrzyn
• 52 strażnica – Namyślin
• strażnica nr 53 – Czelin
• strażnica nr 54 – Stare Łysogórki
• strażnica nr 55 – Stara Rudnica
• 56 strażnica – Cedynia
• strażnica nr 57 – Piasek
• strażnica nr 58 – Krajnik Dolny
• strażnica nr 59 – Ognica
• strażnica nr 60 – Marwice
• 61 strażnica – Kamieniec
• 62 strażnica – Barnisław
• 63 strażnica – Dołuje
• 64 strażnica – Dobra
• 65 strażnica – Rzędziny
• 66 strażnica – Myślibórz Wielki
• 67 strażnica – Karszno
• 68 strażnica – Brzózki
• 69 strażnica – Drogoradz
• 70 strażnica – Warnołęka
• 71 strażnica – Karsibór
• 72 strażnica – Świnoujście
• 73 strażnica – Przytór
• 74 strażnica – Lubin
• 75 strażnica – Wolin
• 76 strażnica – Kołczewo
• 77 strażnica – Dziwnów
• 78 strażnica – Nowe Śliwno
• 79 strażnica – Głębokie^[8] 
• 80 strażnica – Grzybowo
• 81 strażnica – Kołobrzeg
• 82 strażnica – Gąski
• 83 strażnica – Mielno
• 84 strażnica – Ewentin^[8]  (Łazy)
• 85 strażnica – Darłowo
• 86 strażnica – Słupsk
• 87 strażnica – Modła
• 88 strażnica – Dębina
• 89 strażnica – Rowy^[8] 
• 90 strażnica – Łeba
• 91 strażnica – Zakęcin
• 92 strażnica – Biała Góra
• 93 strażnica – Kalwaria
• 94 strażnica – Hallerowo
• 95 strażnica – Puck
• 96 strażnica – Hel
• 97 strażnica – Gdynia
• 98 strażnica – Sopot
• 99 strażnica – Gdańsk
• 100 strażnica – Bask
• 101 strażnica – Stegna
• 102 strażnica – Tulce
• 103 strażnica – Elbląg
• 104 strażnica – Tolkmicko
• 105 strażnica – Krynica Morska
• 106 strażnica – Frombork
• 107 strażnica – Młoteczno^[h]
• 108 strażnica – Żelazna Góra
• 109 strażnica – Głębock^[a]
• 110 strażnica – Warszkajty
• 111 strażnica – Posłusze (Posłoszyn)
• 112 strażnica – Szczurkowo
• 113 strażnica – Grünhof^[9] (Gaj)
• 114 strażnica – Wielewo^[i]
• 115 strażnica – Rudziszki
• 116 strażnica – Sobiechy
• 117 strażnica – Rapa
• 118 strażnica – Gołdap
• 119 strażnica – Dubeninki (Dudienniki)
• 120 strażnica – Wiżajny
• 121 strażnica – Rutka-Tartak
• 122 strażnica – Wołyńce
• 123 strażnica – Sankury
• 124 strażnica – Hołny Wolmera
• 125 strażnica – Stanowisko
• 126 strażnica – Markowice
• 127 strażnica – Chorościany
• 128 strażnica – Kuźnica
• 129 strażnica – Myszkienniki Wielkie
• 130 strażnica – Krynki
• 131 strażnica – Kruszyniany
• 132 strażnica – Jałówka
• 133 strażnica – Masiewo
• 134 strażnica – Białowieża
• 135 strażnica – Jodłówka
• 136 strażnica – Czeremcha
• 137 strażnica – Tokary
• 138 strażnica – Wygoda
• 139 strażnica – Krzyczew
• 140 strażnica – Terespol
• 141 strażnica – Kodeń
• 142 strażnica – Długobrody
• 143 strażnica – Sobibór
• 144 strażnica – Zbereże
• 145 strażnica – Świerże
• 146 strażnica – Dubienka
• 147 strażnica – Matcze
• 148 strażnica – Strzyżów
• 149 strażnica – Kosmów
• 150 strażnica – Bełz
• 151 strażnica – Bełz
• 152 strażnica – Żużel
• 153 strażnica – Uhnów
• 154 strażnica – Mosty Małe
• 155 strażnica – Dziewięcierz
• 156 strażnica – Sieniawka
• 157 strażnica – Wielkie Oczy
• 158 strażnica – Kalniaków
• 159 strażnica – Torki
• 160 strażnica – Stanisławczyk
• 161 strażnica – Kalwaria
• 162 strażnica – Wojtkowa
• 163 strażnica – Stańkowa
• 164 strażnica – Zawóz
• 165 strażnica – Hulskie
• 166 strażnica – Stuposiany
• 167 strażnica – Bukowiec
• 168 strażnica – Ustrzyki Górne
• 169 strażnica – Wetlina
• 170 strażnica – Roztoka Górna
• 171 strażnica – Bolnica/Wola Michowa
• 172 strażnica – Łupków
• 173 strażnica – Radoszyce
• 174 strażnica – Jasiel
• 175 strażnica – Jaśliska
• 176 strażnica – Barwinek
• 177 strażnica – Ożenna
• 178 strażnica – Konieczna
• 179 strażnica – Wysowa
• 180 strażnica – Muszynka
• 181 strażnica – Muszyna
• 182 strażnica – Żegiestów
• 183 strażnica – Piwniczna
• 184 strażnica – Szczawnica
• 185 strażnica – Niedzica
• 186 strażnica – Jurgów
• 187 strażnica – Skała, Łysa Polana^[10]
• 188 strażnica – Kuźnice, Kościelisko^[10]
• 189 strażnica – Rostki Kiry^[10]
• 190 strażnica – Chochołów
• 191 strażnica – Chyżne
• 192 strażnica – Winiarczykówka, Lipnica Wielka^[10]
• 193 strażnica – Przywarówka
• 194 strażnica – Widły - Czatoza, Zawoja
• 195 strażnica – Korbielów
• 196 strażnica – Złatna
• 197 strażnica – Glinka ^[10]
• 198 strażnica – Kolonia
• 199 strażnica – Zwardoń
• 200 strażnica – Koniaków
• 201 strażnica – Jasnowice
• 202 strażnica – Stożek
• 203 strażnica – Polana
• 204 strażnica – Punców
• 205 strażnica – Cieszyn
• 206 strażnica – Kaczyce
• 207 strażnica – Marklowice
• 208 strażnica – Godów
• 209 strażnica – Gorzyce
• 210 strażnica – Zebenkau
• 211 strażnica – Owschutz
• 212 strażnica – Kranowitz
• 213 strażnica – Katscher
• 214 strażnica – Rozumowice
• 215 strażnica – Pilszcz
• 216 strażnica – Boboluszki
• 217 strażnica – Bliszczyce
• 218 strażnica – Chomiz
• 219 strażnica – Dobieszów
• 220 strażnica – Pomonowice
• 221 strażnica – Dytmarów
• 222 strażnica – Kunzendorf
• 223 strażnica – Zwierzynie
• 224 strażnica – Głuchołazy
• 225 strażnica – Hirshdorf^[8] 
• 226 strażnica – Warmałcice
• 227 strażnica – Górna Jasienica
• 228 strażnica – Ujazd
• 229 strażnica – Złoty Stok
• 230 strażnica – Ludwikowo
• 231 strażnica – Nowa Wieś
• 232 strażnica – Bolesławów
• 233 strażnica – Kamienica
• 234 strażnica – Jodłowo
• 235 strażnica – Bobrza^[j]
• 236 strażnica – Marynowo?^[k]
• 237 strażnica – Siedlisko
• 238 strażnica – Mostowice
• 239 strażnica – Zieleniec
• 240 strażnica – Lewin Kłodzki
• 241 strażnica – Słone
• 242 strażnica – Strużyny
• 243 strażnica – Gródek
• 244 strażnica – Konary^[l]
• 245 strażnica – Łomnica
• 246 strażnica – Kamionka
• 247 strażnica – Albinowo
• 248 strażnica – Lubawka
• 249 strażnica – Zacisze

dodano w 1948

• 250 strażnica – Huskie
• 251 strażnica – Stuposiany
• 252 strażnica – Ustrzyki Górne
• 253 strażnica – Ustrzyki Górne
• 254 strażnica – Wetlina
• 255 strażnica – Roztoki Górne

Uwagi

1. Rozkazem ND WP nr 077/Org. z 13.02.1947 roku nakazano przeprowadzenie zmian w strukturze organizacyjnej WOP. Rozformowano wówczas 6 i 8 komendę odcinka oraz 26,29,33,37,38.42.43,47 i 48 strażnicę → Dominiczak 1985 ↓, s. 63
2. Przeniesiona do Strzegowa
3. Wiosną 1947 roku 28 strażnicę z Markosic przeniesiono do Polanowic
4. Do maja 1946 stacjonowała – Sadzarzewicach
5. Rozwiązana w 1966 roku
6. Połączona w 1950 roku z 32 strażnicą
7. Rozwiązana w 1947 roku
8. W maju 1947 roku przeniesiona do Gronowa → Rabij 2000 ↓, s. 29
9. W czerwcu 1947 roku przeniesiona do Asun → Rabij 2000 ↓, s. 29
10. W marcu 1946 przeniesiono strażnicę 235 z Bobrzy do Pisar
11. Na początku roku 1947 strażnicę nr 236 przeniesiono z Marynowa do Lesicy
12. Na początku roku 1947 strażnicę nr 244 z Konar przeniesiono do Bytowa

Przypisy

1. WOP wewn. 1/78. Instrukcja Służby Granicznej Strażnic Lądowych. s.9
2. Jerzy Prochwicz; Organizacja Wojsk Ochrony Pogranicza wrzesień 1945 – grudzień 1945, w: Problemy Ochrony Granic. Biuletyn44 (2010), s. 12-14
3. Grzegorz Zaremba; Przyczyny reorganizacji WOP w latach 1946 – 1948, s. 100
4. Dominiczak 1985 ↓, s. 46.
5. Jerzy Prochwicz; Organizacja Wojsk Ochrony Pogranicza wrzesień 1945 – grudzień 1945, w: Problemy Ochrony Granic. Biuletyn44 (2010), s.24
6. Prochwicz 2011 ↓, s. 46.
7. Dominiczak 1985 ↓, s. 62.
8. ASGran., sygn. 217/143 ↓.
9. Wolne Forum Gdańsk [dostęp 26.02.2014]
10. Jarosiński 2000 ↓, s. 80.

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985.
• Bogdan Rabij. V Mazurski Oddział WOP i jego osiągnięcia w zakresie zwalczania przestępczości granicznej. „Problemy ochrony granic”. 14/2000, 2000. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757. 
• Marek Jarosiński. Rys historyczny beskidzko-karpackiego pogranicza polsko-słowackiego. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Straży Granicznej”. 1/2000, 2000. Koszalin: Centralny Ośrodek Straży Granicznej. ISSN 1429-2505. 
• Jerzy Prochwicz; Organizacja Wojsk Ochrony Pogranicza wrzesień 1945 – grudzień 1945, w: Problemy Ochrony Granic. Biuletyn 44 (2010)
• JerzyJ. Prochwicz JerzyJ., Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965, Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011, ISBN 978-83-7726-027-2 .
• Grzegorz Zaręba. Przyczyny reorganizacji WOP w latach 1946 – 1948. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Straży Granicznej”. 3/2008, 2008. Koszalin: Centralny Ośrodek Straży Granicznej. ISSN 1429-2505. 
• Archiwum Straży Granicznej, sygn. 217/143 k.119 -123. Wykazy dyslokacyjne WOP 1946.