10 Katowicki Oddział WOP

10 Oddział WOP

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	21 września 1946
Rozformowanie	24 kwietnia 1948
Nazwa wyróżniająca	Katowicki
Tradycje
Nadanie sztandaru	4 listopada 1946
Rodowód	10 Oddział OP
Kontynuacja	21 Brygada OP 4 Brygada WOP 4 GB WOP Górnośląska Brygada WOP Beskidzki Oddział SG i Śląski Oddział SG Ś-M Oddział SG Śląski Oddział SG
Dowódcy
Pierwszy	płk Aleksander Murawiecki
Ostatni	ppłk Michał Hakman
Organizacja
Numer	JW 2219[1]
Dyslokacja	Gliwice ul. Marcelego Nowotki 56
Formacja	Wojska Ochrony Pogranicza
Podległość	Okręg Wojskowy Śląsk Departament WOP

Dowództwo i sztab 10 Oddziału WOP. W środku, w 1. rzędzie ppłk Michał Hakman d-ca oddziału (1947)

Katowicki Oddział WOP nr 10 – zlikwidowany oddział w strukturze organizacyjnej Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę na granicy polsko-czechosłowackiej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Katowicki Oddział WOP nr 10 JW 2219 (Zarządzenie SzSG Nr 053/Org. 30 marca 1946)^[2] został sformowany we wrześniu 1946 na bazie 10 Oddziału Ochrony Pogranicza, na podstawie rozkazu NDWP nr 0153/org. z 21 września 1946 z miejsce dyslokacji w Gliwicach^[3]. Oddział posiadał pięć komend, 25 strażnic, stan etatowy wynosił 1900 żołnierzy i 14 pracowników cywilnych^[4].

W 1947 rozformowano grupę manewrową oddziału, a w jej miejsce powołano szkołę podoficerską o etacie 34 oficerów i podoficerów oraz 140 elewów^[5][a].

Sztab oddziału stacjonował w Gliwicach ul. Nowotki obecnie Daszyńskiego 56^[6].

Rozformowany 24 kwietnia 1948. Na jego bazie powstała 21 Brygada Ochrony Pogranicza.

Struktura organizacyjna

W 1946^[7]:

• Dowództwo sztab i pododdziały dowodzenia
• grupa manewrowa – rozformowana .03.1947^[b]
• Szkoła Podoficerska – sformowana .03.1947^[b]
• 44 komenda odcinka – Ustroń
• 45 komenda odcinka Cieszyn^[c]
• 46 komenda odcinka – Racibórz
• 47 komenda odcinka – Głubczyce
• 48 komenda odcinka – Prudnik

We wrześniu 1946 stan etatowy oddziału przewidywał: 5 komend, 25 strażnic, 1900 wojskowych i 14 pracowników cywilnych^[8]. Po reorganizacji w 1947 było to: 4 komendy odcinków, 25 strażnic 1774 wojskowych i 13 pracowników cywilnych^[9]. Z dniem 15 lipca 1947, 224 strażnica WOP Głuchołazy została przejęta przez Wrocławski Oddział Wojsk Ochrony Pogranicza nr 11, zgodnie z rozkazem Departamentu WOP nr 033 z dnia 26 czerwca 1947^[10].

Sztandar oddziału

Wręczenie sztandaru odbyło się 4 listopada 1946. W uroczystości udział wzięli m.in.: minister obrony narodowej, marszałek Polski Michał Rola-Żymierski, minister hutnictwa Hilary Minc, wojewoda śląski gen. bryg. Aleksander Zawadzki, dowódca Okręgu Wojskowego IV gen. Stanisław Popławski oraz szef Departamentu WOP gen. bryg. Gwidon Czerwiński^[11].

Na lewej stronie płatu sztandaru, w dolnym prawym rogu, na tarczce znajduje się czterowierszowy napis: „C.Z.P. (HUTNICZEGO) 24.XI.1946”^[11].

W drzewce sztandaru gwoździe pamiątkowe wbijali m.in.: gen. Marian Spychalski, minister Eugeniusz Szyr, Generalny Dziekan Wojska Polskiego ks. płk Stanisław Warchałowski, wicewojewoda śląski płk Jerzy Ziętek, płk Redlich, płk Kuczyński oraz przedstawiciele kopalń „Pokój”, „Kościuszko”, „Bankowa” i „Mała Panew”^[11].

Pomimo reorganizacji i zmiany nazwy jednostki, na sztandarze nie dokonywano żadnych poprawek. Sztandar został przekazany do Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie 1 lipca 1963^[11].

Wydarzenia

• 1946 – 3 maja dowódca Oddziału ppłk Murawiecki odmówił władzom miasta udziału żołnierzy w spacyfikowaniu manifestacji z okazji rocznicy podpisania Konstytucji 3 maja^[3].
• 1947 – przy sztabie Oddziału zorganizowano centralną bibliotekę^[12].
• 1948 – uruchomiono 13 przejściowych punktów kontrolnych małego ruchu granicznego: Jasnowice, Leszna Górna, Puńców, Pogwizdów, Kaczyce Dolne, Kaczyce Górne, Wymysłów, Marklowice, Skrbeńsko, Gołkowice, Olza, Chałupki, Pilszcz^[13][12].

Żołnierze oddziału

Dowódcy oddziału:

• płk Aleksander Murawiecki (21.09.1946–15.04.1947)^[13]
• ppłk Michał Hakman (16.04.1947–23.04.1948^[14]).

Podoficerowie i szeregowcy:

• Tadeusz Dziekan.

Uwagi

1. Rozkaz Ministra Obrony Narodowej nr 070/org. z 03.03.1947 (Jackiewicz 1998 ↓, s. 142).
2. Rozkaz MON nr 077/Org. z dnia 03.03.1947 (Żurawlow 2011 ↓, s. 38).
3. Komendę odcinka z Jastrzębia-Zdroju przeniesiono do Cieszyna (Żurawlow 2014 ↓, s. 36).

Przypisy

1. ASGran., sygn. 2825/1 ↓.
2. Zestawienie numerów historycznych jednostek wojskowych. jednostki-wojskowe.pl. [dostęp 2023-03-18]. (pol.).
3. Żurawlow 2014 ↓, s. 36.
4. Dominiczak 1971 ↓, s. 127.
5. Jackiewicz 1998 ↓, s. 10.
6. Jackiewicz 1998 ↓, s. 141.
7. Jackiewicz 1998 ↓, s. 142.
8. Dominiczak 1985 ↓, s. 61.
9. Dominiczak 1985 ↓, s. 64.
10. Ziemianek 2003 ↓, s. 41.
11. Niedziela 1995 ↓, s. 14.
12. Żurawlow 2011 ↓, s. 39.
13. Gacek 2005 ↓, s. 8.
14. Gacek 2005 ↓, s. 11.

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Wojska Ochrony Pogranicza w latach 1845–1948. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971.
• Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985.
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza (1945–1991). Krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• Tadeusz Niedziela. Wojska Ochrony Pogranicza w pięćdziesiątą rocznice objęcia służby w ochronie granicy Polski 1945–1995. „Jednodniówka Związku Byłych Żołnierzy Zawodowych Środowiska WOP”, s. 14, 1995-06. 
• Stefan Gacek: Górnośląska Brygada WOP. Rys historyczny 1945–1991. Gliwice: Wydawnictwo Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego, 2005.
• SławomirS. Żurawlow SławomirS., Pododdziały Ochrony Pogranicza w Jaworzynce, Istebnej i Koniakowie – Rys historyczny 1922–2008, Gliwice: Gminny Ośrodek Kultury w Istebnej, 2011 .
• SławomirS. Żurawlow SławomirS., Garnizon Wojska Polskiego w Gliwicach Rys historyczny 1945–2014, Gliwice: Zakład Poligraficzny Waldemar Wiliński, 2014 .
• Wiesław Ziemianek. Proces powstania, organizacji i rozwoju Wojsk Ochrony Pogranicza w latach 1945–1948 na przykładzie jednostki w Kłodzku. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Straży Granicznej”. 23/2003, 2003. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1429-2505. 
• Archiwum Straży Granicznej, DWOP sygn. 2825/1. Rejestr główny jednostek WOP.