Strażnica WOP Leszna Górna

Strażnica WOP
Dzięgielów/Leszna Górna

Strażnica SG w Lesznej Górnej

Budynek stojący w miejscu strażnicy w Lesznej Górnej (maj 2018)
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	po 1946[a]
Rozformowanie	2 stycznia 2003
Tradycje
Rodowód	203a strażnica WOP Dzięgielów 209 strażnica WOP Dzięgielów 26 strażnica WOP Leszna Górna 27 strażnica WOP lądowa Leszna Górna
Kontynuacja	SSG w Lesznej Górnej GPK SG w Lesznej Górnej PSG w Lesznej Górnej PSG w Cieszynie PSG w Bielsku-Białej
Komendanci / Dowódcy
Ostatni	mjr Andrzej Wróbel
Organizacja
Dyslokacja	43-445 Dzięgielów; ul. Miodowa 17 43-445 Leszna Górna
Formacja	WOP Straż Graniczna
Podległość	44 komenda odcinka 61 batalion OP 41 batalion WOP 42 batalion WOP GB WOP Jednostka WOP bg WOP Cieszyn Beskidzki Oddział SG Śląski Oddział SG

Granica polsko-czeska, Leszna Górna, ul. Miodowa – znak gran. nr 57/2 (maj 2018)

Żołnierze Strażnicy WOP Leszna Górna

Przed służbą graniczną i WSK-125 (1982)

Przy samochodach: dostawczym FSC Żuk i osobowo-terenowym GAZ-69 (1982)

Przed budynkiem strażnicy przy maszcie antenowym (1982)

Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Dzięgielów/Leszna Górna – nieistniejący obecnie podstawowy pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy polsko-czechosłowackiej.

Strażnica w Straży Granicznej w Lesznej Górnej – nieistniejąca obecnie graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Czechosłowacją/Republiką Czeską^[b].

Formowanie i zmiany organizacyjne

Strażnica została sformowana po 1946 w strukturze 44 komendy odcinka Ustroń jako 203a strażnica WOP (Dzięgielów).

W związku z reorganizacją oddziałów WOP, 24 kwietnia 1948 strażnica została włączona w struktury 61 batalionowi Ochrony Pogranicza, a 1 stycznia 1951 41 batalionu WOP w Ustroniu.

15 marca 1954 wprowadzono nową numerację strażnic^[c], a strażnica WOP Dzięgielów I kategorii otrzymała nr 209 w skali kraju^[2]. 11 grudnia 1954 209 strażnicę WOP Dzięgielów^[d] Przeniesiono do nowych budynków we wsi Leszna Górna^[3].

W 1957 rozformowano 41 batalion WOP Ustroń^[e][4] i strażnicę włączono w struktury 42 batalionu WOP w Cieszynie.

31 grudnia 1959 była jako 26 strażnica WOP III kategorii Leszna Górna. 1 stycznia 1964 była jako 27 strażnica WOP lądowa III kategorii Leszna Górna^[5].

W 1976, w związku z przejściem na dwuszczeblowy system dowodzenia, strażnicę podporządkowano bezpośrednio pod sztab Górnośląskiej Brygady WOP w Gliwicach^[6].

13 grudnia 1981 po wprowadzeniu stanu wojennego na terytorium kraju, dowódca GB WOP wewnętrznym rozkazem w miejscu stacjonowania poszczególnych batalionów, utworzył tzw. „wysunięte stanowiska dowodzenia” (zalążek przyszłych batalionów granicznych), którym podporządkował strażnice znajdujące się na odcinkach dawnych batalionów granicznych. Brygada wykonywała zadania ochrony granicy i bezpieczeństwa państwa wynikające z dekretu o wprowadzeniu stanu wojennego^[7].

W 1983 Strażnica WOP Leszna Górna włączona została w struktury Jednostki WOP im. Ziemi Cieszyńskiej w Cieszynie^[8], a od połowy 1984 utworzonego batalionu granicznego WOP Cieszyn^[6], jako Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. I w Lesznej Górnej.

Od 1989 stopniowo, po odejściu żołnierzy służby zasadniczej do rezerwy, strażnicę rozwiniętą przekształcano w strażnicę na czas „P” kadrową i funkcjonowała do 15 maja 1991. Żołnierze służby zasadniczej WOP z ostatnich poborów nadal pełnili służbę w strażnicy już po utworzeniu Straży Granicznej, równolegle z przyjętymi do służby kandydackiej funkcjonariuszami SG.

Straż Graniczna:
15 maja 1991 po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 trażnica w Lesznej Górnej przejęta została przez Beskidzki Oddział Straży Granicznej^[f][9] w Cieszynie i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Lesznej Górnej.

1 grudnia 1998 Decyzją nr 34 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 5 sierpnia 1998^[g], Strażnica SG w Lesznej Górnej włączona została w struktury Śląskiego Oddziału Straży Granicznej w Raciborzu^[10] .

W 2000 rozpoczęła się reorganizacja struktur Straży Granicznej związana z przygotowaniem Polski do wstąpienia, do Unii Europejskiej i przystąpieniem do Traktatu z Schengen. Podczas restrukturyzacji wprowadzono kompleksową ochronę granicy już na najniższym szczeblu organizacyjnym tj. strażnica i graniczna placówka kontrolna. Wprowadzona całościowa ochrona granicy zniosła podział na graniczne jednostki organizacyjne ochraniające tylko tzw. „zieloną granicę” i prowadzące tylko kontrole ruchu granicznego. W wyniku tego, 2 stycznia 2003 nastąpiło zniesie Strażnicy SG w Lesznej Górnej^[h].^[10]  Ochraniany przez strażnicę odcinek granicy państwowej przejęła Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Lesznej Górnej (GPK SG w Lesznej Górnej), a obiekt został przekazany gminie, następnie sprzedany osobie prywatnej.

Ochrona granicy

Od 1947 na odcinku strażnicy WOP Leszna Górna funkcjonował PPK MRG, gdzie kontrolę graniczną i celną osób, towarów oraz środków transportu wykonywała załoga strażnicy^[11]:

• Przejściowy Punkt Kontrolny MRG Leszna Górna.

1 stycznia 1964, na ochranianym odcinku funkcjonowały przejścia graniczne małego ruchu granicznego (mrg), gdzie kontrolę graniczną i celną osób, towarów oraz środków transportu wykonywała załoga strażnicy:

• Leszna Górna-Horní Líštná
• Puńców-Kojkovice.

W 1959 26 strażnica WOP III kategorii Leszna Górna:

• Linia rozgraniczenia:

1. z placówką WOP nr 1 Poniwiec kategorii II: włącznie znak graniczny nr III/235 w kierunku północnym wyłącznie Cisownica, wyłącznie Kozakowice, dalej do południowego skraju jeziora Skoczów, Skoczów.

Do lutego 1976 Strażnica WOP Leszna Górna ochraniała odcinek granicy państwowej:

• Włącznie znak gran. nr III/249, wyłącznie znak gran. nr III/275.

W lutym 1976, odcinek strażnicy został wydłużony po przejęciu części odcinka granicy państwowej:

1. placówki WOP Poniwiec od znaku gran. nr III/249, włącznie do znaku gran. nr III/246.
2. strażnicy WOP Cieszyn, od znaku gran. nr III/275, wyłącznie do znaku gran. nr III/279.

Do 31 grudnia 1989, rozwinięta strażnica lądowa WOP Leszna Górna I kategorii, a od 10 kwietnia 1990 do 15 maja 1991 kadrowa Strażnica WOP Leszna Górna, ochraniała odcinek granicy państwowej:

• Włącznie znak gran. nr III/246, wyłącznie znak gran. nr III/279.
• W okresie zimowym pas śnieżny sprawdzany był minimum: na głównym kierunku dwukrotnie, na pozostałym raz w ciągu doby:

1. na korzyść Strażnicy WOP Cieszyn do znaku gran. nr III/280.

• Współdziałała w zabezpieczeniu granicy państwowej z:
  • Strażnice WOP w: Cieszynie i Poniwcu
  • Sekcja Zwiadu WOP w Cieszynie
• W ochronie granicy dowódcy strażnicy ściśle współpracowali ze swoimi odpowiednikami tj. naczelnikami placówek OSH (Ochrana Statnich Hranic) CSRS.

Straż Graniczna:
W latach 16 maja 1991–1 stycznia 2003, Strażnica SG w Lesznej Górnej ochraniała odcinek granicy państwowej:

• Włącznie znak gran. nr I/46, wyłącznie znak gran. nr I/79.
• W okresie zimowym pas śnieżny sprawdzany był:

1. na korzyść Strażnicy SG w Cieszynie (od 15 października 2002 GPK SG w Cieszynie) do znaku gran. nr I/80.

• Komendanci strażnicy/placówki współdziałali w zabezpieczeniu granicy państwowej z placówkami po stronie czeskiej cizinecké policie RCPP.

W 2000 na odcinku strażnicy została utworzona GPK SG w Lesznej Górnej, której załoga wykonywała kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu w przejściu granicznym:

• Leszna Górna-Horní Líštná.

Wydarzenia

• 1956 – koniec czerwca, początek lipca w okresie tzw. „Wypadków poznańskich”, przy linii granicznej i w strefie działania, odnajdywano pakunki zawierające ulotki z tzw. „bibułą”, przytwierdzone do balonów leżących na ziemi^[12]. W związku z masowością zjawiska, żołnierze otrzymali zezwolenie na użycie broni, celem zestrzelenia nisko przelatujących balonów (nawet jeśli znajdowały się na terytorium czechosłowackim, ale w zasięgu ognia – to samo czynili pogranicznicy czechosłowaccy)^[13].
• 13 grudnia 1981-22 lipca 1983 – (Stan Wojenny w Polsce), normę służby granicznej dla żołnierzy podwyższono z 8 do 12 godzin na dobę. Ścisłą kontrolą objęto całą strefę nadgraniczną, zamknięte zostały szlaki turystyczne. W stan gotowości były postawione pododdziały odwodowe^[14].

Strażnice sąsiednie

• 203 strażnica WOP Polana ⇔ 204 strażnica WOP Punców – po 1946
• 208 strażnica WOP Poniwiec ⇔ 210 strażnica WOP Puńców – 1954
• 1 placówka WOP Poniwiec II kategorii ⇔ 25 strażnica WOP Cieszyn I kategorii – 01.01.1960
• 28 placówka WOP Poniwiec lądowa II kategorii ⇔ 26 strażnica WOP Cieszyn lądowa I kategorii – 01.01.1964
• Strażnica WOP Poniwiec I kategorii ⇔ Strażnica WOP Cieszyn I kategorii – do 09.04.1990
• Strażnica kadrowa WOP Poniwiec ⇔ Strażnica kadrowa WOP Cieszyn – 10.04.1990–15.05.1991

Straż Graniczna:

• Strażnica SG w Ustroniu-Poniwcu ⇔ Strażnica SG w Cieszynie – 16.05.1991–15.10.2002
• Strażnica SG w Ustroniu-Poniwcu ⇔ GPK SG w Cieszynie – 16.10.2002–01.01.2003.

Dowódcy/komendanci strażnicy

• kpt. Julian Zawiślak^[15]
• por./kpt. Bolesław Cader^[16] (do 04.1966)
• kpt. Alojzy Dziambor^[17] (od 04.1966)
• kpt./mjr Józef Sołyga (był w 1976^[18]–09.03.1982)
• por./mjr Andrzej Wróbel^[19] (10.03.1982–01.04.1991^[i])^[j]

Komendanci strażnicy SG:

• mjr SG/ppłk SG Andrzej Wróbel (02.04.1991–01.01.2003) – do rozformowania^[k].

Uwagi

1. Od 1991 strażnica Straży Granicznej.
2. Od 1 stycznia 1993 z Republiką Czeską.
3. Rozkaz dowódcy WOP z 22.02.1954^[1] .
4. Aktualny właściciel nieruchomości p. Glajcar
5. Zarządzenie MSW nr 034/57/WW z dnia 21.02.1957 (Jackiewicz 1998 ↓, s. 134).
6. Zarządzenie nr 021 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 07.05.1991 utworzono Beskidzki OSG według etatu nr 44/06.
7. Decyzja nr 34 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 05.08.1998 w sprawie powołania zespołów do spraw nadzoru nad likwidacją Beskidzkiego OSG oraz rodzajów czynności likwidacyjnych. Polecił w niej przekazać podległe jednostki organizacyjne, majątek i sprzęt komendantom Karpackiego OSG i Śląskiego OSG.
8. Zarządzenie nr 058 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 13.12.2002 zmieniające zarządzenie w sprawie organizacji wchodzących w skład Straży Granicznej komend, strażnic, granicznych placówek kontrolnych, dywizjonów, pododdziałów odwodowych oraz ośrodków szkolenia w ramach III etapu realizacji programu dostosowania Straży Granicznej do standardów Schengen, polegającą na włączeniu wytypowanych strażnic w struktury gpk. W wyniku przeprowadzonej reorganizacji we wszystkich oddziałach SG 62 strażnice zostały włączone w struktury gpk.
9. Rozkaz nr 077 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 17.04.1991.
10. Wtórnik 2891/80
11. ppłk SG Andrzej Wróbel 02.01.2003 ubył do GPK SG w Lesznej Górnej na stanowisko zastępcy komendanta GPK SG.

Przypisy

1. Prochwicz 2011 ↓.
2. Dyslokacja jednostek WOP 1954 ↓, k.22.
3. Gacek 2005 ↓, s. 7.
4. Prochwicz 2011 ↓, s. 224.
5. Wykaz dyslokacyjny 1964 ↓, s. 590–620.
6. Jackiewicz 1998 ↓, s. 145.
7. Żurawlow 2011 ↓, s. 41.
8. Gacek 2005 ↓, s. 19.
9. Łach 2013 ↓, s. 292.
10. muzeumsg ↓.
11. Gacek 2005 ↓, s. 8.
12. Robert Spałek: Agenci w balonach – mniej znany aspekt „wojny balonowej”. ipn.gov.pl. (pol.).
13. Kudasiewicz 2003 ↓, s. 8.
14. Żurawlow 2011 ↓, s. 37.
15. Gacek 2005 ↓, s. 70.
16. Gacek 2005 ↓, s. 64.
17. Gacek 2005 ↓, s. 68.
18. Gacek 2005 ↓, s. 15.
19. Gacek 2005 ↓, s. 20.

Bibliografia

• Stefan Gacek: Górnośląska Brygada WOP. Rys historyczny 1945–1991. Gliwice: Wydawnictwo Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego, 2005.
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945–1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
• HalinaH. Łach HalinaH., System ochrony polskiej granicy państwowej, Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013, ISBN 978-83-935593-8-1 .
• SławomirS. Żurawlow SławomirS., Pododdziały Ochrony Pogranicza w Jaworzynce, Istebnej i Koniakowie – Rys historyczny 1922–2008, Gliwice: Gminny Ośrodek Kultury w Istebnej, 2011 .
• Mirosław Kudasiewicz. Z archiwum odkrywcy – Balonowa propaganda. „Tygodnik Prudnicki”. 19(649), s. 8, 2003-05-07. ISSN 1231-904X. 
• Zespół Wydziału Prezydialnego Śląskiego OSG (A.B.): Straż Graniczna od 1991–Śląski Oddział Straży Granicznej. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.pl. [dostęp 2016-12-27]. (pol.).
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1400/3, k. 590–620; Rozkazy zarządzenia i wytyczne w zakresie wszelkiego rodzaju zaopatrzenia. Wykaz dyslokacyjny jednostek i pododdziałów WOP na dzień 1 stycznia 1964.

Linki zewnętrzne

• Fotopolska.eu – Strażnica WOP Leszna Górna .