Strażnica WOP Zawoja

Strażnica WOP Zawoja

Strażnica SG w Zawoi

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1945[a]
Rozformowanie	1997
Tradycje
Rodowód	194 strażnica WOP Widły-Czatoza-Zawoja 199 strażnica WOP Zawoja 13 strażnica WOP Zawoja 9 placówka WOP Zawoja 5 placówka WOP Zawoja
Kontynuacja	SSG w Zawoi SSG w Lipnicy Wielkiej PSG w Lipnicy Wielkiej PSG w Zakopanem
Komendanci / Dowódcy
Ostatni	kpt. Jerzy Nowacki
Organizacja
Dyslokacja	Zawoja
Formacja	Wojska Ochrony Pogranicza Straż Graniczna
Podległość	42 komenda odcinka 57 batalion OP 34 batalion WOP GB WOP bg WOP Cieszyn Karpacka Brygada WOP Karpacki Oddział SG

Granica polsko-słowacka, Kościółki znak gran. nr III/83 (październik 2014)

Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Zawoja – zlikwidowany podstawowy pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy polsko-czechosłowackiej.

Strażnica Straży Granicznej w Zawoi – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Czechosłowacją/Republiką Słowacką^[b].

Formowanie i zmiany organizacyjne

Strażnica została sformowana w 1945 w strukturze 42 komendy odcinka Dunajec^[1] jako 194 strażnica WOP (Widły-Czatoza-Zawoja^[2] o stanie 56 żołnierzy. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego^[3].

W związku z reorganizacją oddziałów WOP, 24 kwietnia 1948 strażnica została włączona w struktury 57 batalionowi Ochrony Pogranicza^[4], a 1 stycznia 1951 34 batalionu WOP w Żywcu.

Od 15 marca 1954 wprowadzono nową numerację strażnic^[c], a strażnica WOP Zawoja I kategorii otrzymała nr 199 w skali kraju^[6].

W 1956 rozpoczęto numerowanie strażnic na poziomie brygady. Strażnica I kategorii Zawoja była 13 w 3 Brygadzie Wojsk Ochrony Pogranicza w Nowym Sączu.

Strażnica WOP Zawoja od kwietnia 1958 była jako Placówka Kadrowa WOP Zawoja^[7].

1 stycznia 1960 była jako 9 placówka WOP Zawoja.

1 stycznia 1964 była jako 5 placówka WOP Zawoja^[8].

W 1976, w związku z przejściem na dwuszczeblowy system dowodzenia, placówkę podporządkowano bezpośrednio pod sztab Górnośląskiej Brygady WOP w Gliwicach^[9].

13 grudnia 1981 po wprowadzeniu stanu wojennego na terytorium kraju, dowódca GB WOP wewnętrznym rozkazem w miejscu stacjonowania poszczególnych batalionów, utworzył tzw. „wysunięte stanowiska dowodzenia” (zalążek przyszłych batalionów granicznych), którym podporządkował strażnice znajdujące się na odcinkach dawnych batalionów granicznych. Brygada wykonywała zadania ochrony granicy i bezpieczeństwa państwa wynikające z dekretu o wprowadzeniu stanu wojennego^[10].

W drugiej połowie 1984, Strażnicę WOP Zawoja włączono w struktury batalionu granicznego WOP Żywiec^[9], a od października 1989 utworzonego batalionu granicznego WOP Cieszyn^[11] jako strażnica kadrowa na czas „P”.

13 marca 1991 Strażnica WOP Zawoja została włączona w struktury Karpackiej Brygady WOP w Nowym Sączu^[12].

Straż Graniczna:

15 maja 1991 po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 strażnica w Zawoi przejęta została przez Karpacki Oddział Straży Granicznej w Nowym Sączu^[d][14] i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Zawoi (Strażnica SG w Zawoi).

Strażnica SG w Zawoi funkcjonowała do 1997^[13] , kiedy to Zarządzeniem Komendanta Głównego Straży Granicznej została rozwiązana. Ochraniany przez strażnicę odcinek granicy państwowej przejęła Strażnica Straży Granicznej w Lipnicy Wielkiej (Strażnica SG w Lipnicy Wielkiej).

Ochrona granicy

W 1960 9 placówka WOP Zawoja II kategorii ochraniała odcinek granicy państwowej o długości 24021 m:

• Włącznie znak graniczny nr III/82, wyłącznie znak gran. nr III/94.

Kadet Szkoły Chorążych WOP w Kętrzynie z kbk AKMS podczas praktyki zawodowej w strażnicy WOP na patrolu granicznym (lipiec 1988)

W lutym 1974 górska placówka kadrowa WOP Zawoja ochraniała odcinek granicy państwowej:

• Włącznie znak gran. nr III/82^[15], wyłącznie znak gran. nr III/90.
• W ochronie granicy dowódcy strażnicy ściśle współpracowali ze swoimi odpowiednikami tj. naczelnikami placówek OSH (Ochrana Statnich Hranic) CSRS.

Wydarzenia

• 1946 – lipiec, pododdziały zbrojnego podziemia dwukrotnie napadały na strażnicę w Zawoi^[16].
• 1956 – koniec czerwca, początek lipca w okresie tzw. „Wypadków poznańskich”, przy linii granicznej i w strefie działania, odnajdywano pakunki zawierające ulotki z tzw. „bibułą”, przytwierdzone do balonów leżących na ziemi^[17]. W związku z masowością zjawiska, żołnierze otrzymali zezwolenie na użycie broni, celem zestrzelenia nisko przelatujących balonów (nawet jeśli znajdowały się na terytorium czechosłowackim, ale w zasięgu ognia – to samo czynili pogranicznicy czechosłowaccy)^[18].
• 13 grudnia 1981–22 lipca 1983 – (stan wojenny w Polsce), normę służby granicznej dla żołnierzy podwyższono z 8 do 12 godzin na dobę. Ścisłą kontrolą objęto całą strefę nadgraniczną, zamknięte zostały szlaki turystyczne. W stan gotowości były postawione pododdziały odwodowe^[19].

Strażnice sąsiednie

• 193 strażnica WOP Przywarówka ⇔ 195 strażnica WOP Korbielów – 1946
• 198 strażnica WOP Przywarówka ⇔ 200 strażnica WOP Korbielów – 1954
• 12 strażnica WOP Przywarówka I kategorii ⇔ 14 strażnica WOP Korbielów I kategorii – 1956
• 10 strażnica WOP Przywarówka III kategorii ⇔ 8 strażnica WOP Korbielów III kategorii – 31.12.1959
• 6 strażnica WOP Lipnica Wielka lądowa IV kategorii ⇔ 4 strażnica WOP Korbielów lądowa IV kategorii – 01.01.1964
• Placówka WOP Lipnica Wielka ⇔ Placówka WOP Korbielów
• Strażnica kadrowa WOP Lipnica Wielka ⇔ Strażnica kadrowa WOP Korbielów – do 15.05.1991

Straż Graniczna:

• Strażnica SG w Lipnicy Wielkiej ⇔ Strażnica SG w Korbielowie – 16.05.1991–1997.

Dowódcy/komendanci strażnicy

• ppor. Bronisław Wrotecki (01.03.1953–14.12.1954)^[20]
• por. Zbigniew Krawczyk (był w 1976^[21]–1984)
• por. Leszek Łata (był w 1986–1988)
• kpt. Jerzy Nowacki^[22] (1988–15.05.1991).

Zobacz też

• 6 Pomorska Dywizja Piechoty.

Uwagi

1. Od 1991 strażnica Straży Granicznej.
2. Od 1 stycznia 1993 z Republiką Słowacką.
3. Rozkaz dowódcy Wojsk Ochrony Pogranicza nr 04 z 22 lutego1954^[5].
4. Zarządzenie nr 021 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 07.05.1991, utworzono Karpacki OSG^[13] .

Przypisy

1. Jarosiński 2000 ↓, s. 80.
2. Wykazy dyslokacyjne 1946 ↓, k. 119–123.
3. Dominiczak 1985 ↓, s. 46.
4. Jarosiński 2000 ↓, s. 83.
5. Prochwicz 2011 ↓, s. 207.
6. Dyslokacja jednostek WOP 1954 ↓, k.21.
7. Jackiewicz 1998 ↓, s. 134.
8. Wykaz dyslokacyjny 1964 ↓, s. 590–620.
9. Jackiewicz 1998 ↓, s. 145.
10. Żurawlow 2011 ↓, s. 41.
11. Gacek 2005 ↓, s. 24.
12. Żurawlow 2011 ↓, s. 44.
13. muzeumsg ↓.
14. Łach 2013 ↓, s. 291.
15. Gacek 2005 ↓, s. 14.
16. Jackiewicz 1998 ↓, s. 131.
17. Robert Spałek: Agenci w balonach – mniej znany aspekt „wojny balonowej”. ipn.gov.pl. (pol.).
18. Kudasiewicz 2003 ↓, s. 8.
19. Żurawlow 2011 ↓, s. 37.
20. Bronisław Wrotecki. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej IPN [on-line]. katalog.bip.ipn.gov.pl, 2019. [dostęp 2020-01-07]. (pol.).
21. Gacek 2005 ↓, s. 15.
22. Gacek 2005 ↓, s. 20.

Bibliografia

• Stefan Gacek: Górnośląska Brygada WOP. Rys historyczny 1945–1991. Gliwice: Wydawnictwo Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego, 2005.
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945–1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• Marek Jarosiński. Rys historyczny beskidzko-karpackiego pogranicza polsko-słowackiego. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Straży Granicznej”. 1/2000, 2000. Koszalin: Centralny Ośrodek Straży Granicznej. ISSN 1429-2505. 
• Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985.
• Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
• Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
• Mirosław Kudasiewicz. Z archiwum odkrywcy – Balonowa propaganda. „Tygodnik Prudnicki”. 19(649), s. 8, 2003-05-07. ISSN 1231-904X. 
• SławomirS. Żurawlow SławomirS., Pododdziały Ochrony Pogranicza w Jaworzynce, Istebnej i Koniakowie – Rys historyczny 1922–2008, Gliwice: Gminny Ośrodek Kultury w Istebnej, 2011 .
• Straż Graniczna od 1991 – Karpacki Oddział Straży Granicznej. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.pl. [dostęp 2016-12-27]. (pol.).
• Archiwum SGr., DWOP, sygn. 217/143, Wykazy dyslokacyjne Wojsk Ochrony Pogranicza 1946. Wykaz strażnic i miejsc ich rozlokowania adresowany do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i Ministerstwa Spraw Zagranicznych z 4 maja 1946.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1400/3, k. 590–620; Rozkazy zarządzenia i wytyczne w zakresie wszelkiego rodzaju zaopatrzenia. Wykaz dyslokacyjny jednostek i pododdziałów WOP na dzień 1 stycznia 1964.