Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Międzylesiu – nieistniejąca obecnie graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej wykonująca kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu w przejściach granicznych na granicy z Czechosłowacją//Republiką Czeską[b].
W 1946 przeformowania została na drogowy PPK Międzylesie – kategorii C o etacie 7/12[d]. W 1947 przeformowana na etat 7/33 kat. C[e]. Następnie przeformowana na etat 7/54 kategorii D i przemianowana na Graniczną Placówkę Kontrolną Ochrony Pogranicza Międzylesie[f].
W 1948 Graniczna Placówka Kontrolna nr 53 „Międzylesie” (drogowa) i nr 54 „Międzylesie” (kolejowa) była w strukturach 23 Brygady Ochrony Pogranicza[4]. W 1948 pododdział przekazany został do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego[g]. W 1950 została rozformowana[h].
W czerwcu 1950 przekształcono 23 Brygadę Ochrony Pogranicza i Graniczna Placówka Kontrolna Międzylesie weszła w struktury 5 Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza[3].
1 października 1971 WOP został podporządkowany pod względem operacyjnym, a od 1 stycznia 1972 pod względem gospodarczym MSW. Do WOP powrócił cały pion kontroli ruchu granicznego wraz z przejściami granicznymi. Przywrócono jednolity system ochrony granicy państwowej[8]. GPK Międzylesie podlegała bezpośrednio pod sztab Sudeckiej Brygady WOP w Kłodzku.
Po rozwiązaniu 15 maja 1991 Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 ochronę granicy państwowej przejęła nowo sformowana Straż Graniczna. Graniczna Placówka Kontrolna w Międzylesiu weszła w struktury Sudeckiego Oddziału Straży Granicznej w Kłodzku[i][9] i przyjęła nazwę Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej kat. II w Międzylesiu[10] (GPK SG w Międzylesiu).
W 2000 rozpoczęła się reorganizacja struktur Straży Granicznej związana z przygotowaniem Polski do wstąpienia do Unii Europejskiej i przystąpieniem do Traktatu z Schengen. Podczas restrukturyzacji wprowadzono kompleksową ochronę granicy już na najniższym szczeblu organizacyjnym tj. strażnica i graniczna placówka kontrolna. Wprowadzona całościowa ochrona granicy zniosła podział na graniczne jednostki organizacyjne ochraniające tylko tzw. „zieloną granicę” i prowadzące tylko kontrole ruchu granicznego. W wyniku tego, w 2003 nastąpiło zniesienie strażnic SG w Lesicy i Boboszowie, a ochraniany odcinek przejęła Graniczna Placówka Kontrolna SG w Międzylesiu[j][11].
Jako Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Międzylesiu funkcjonowała do 23 sierpnia 2005 i 24 sierpnia 2005 Ustawą z 22 kwietnia 2005 O zmianie ustawy o Straży Granicznej...[k] przekształcona została na Placówkę Straży Granicznej w Międzylesiu (PSG w Międzylesiu).
↑Rozkaz Ministra Obrony Narodowej nr 0153/org. z dnia 21.09.1946 (ASGran., sygn. 2825/1 ↓, s. 103).
↑Rozkaz Ministra Obrony Narodowej nr 055/org. z dnia 3.03.1947 (ASGran., sygn. 2825/1 ↓, s. 103).
↑Rozkaz Ministra Obrony Narodowej nr 055/org. z dnia 20.03.1948 (ASGran., sygn. 2825/1 ↓, s. 103).
↑Rozkaz Ministra Obrony Narodowej nr 0205/org. z dnia 4.12.1948 (ASGran., sygn. 2825/1 ↓, s. 103).
↑Rozkaz Ministra Bezpieczeństwa Publicznego nr 043/org. z dnia 3.06.1950 (ASGran., sygn. 2825/1 ↓, s. 103).
↑Zarządzenie nr 021 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 07.05.1991 utworzono Sudecki OSG według etatu nr 44/08 o stanie osobowym 656 funkcjonariuszy i 50 pracowników urzędów państwowych.
↑Zarządzenie nr 058 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 13.12.2002 r. zmieniające zarządzenie w sprawie organizacji wchodzących w skład Straży Granicznej komend, strażnic, granicznych placówek kontrolnych, dywizjonów, pododdziałów odwodowych oraz ośrodków szkolenia w ramach III etapu realizacji programu dostosowania Straży Granicznej do standardów Schengen, polegającą na włączeniu wytypowanych strażnic w struktury gpk. W wyniku przeprowadzonej reorganizacji we wszystkich oddziałach SG 62 strażnice zostały włączone w struktury gpk.
↑W miejsce dotychczas funkcjonujących strażnic oraz granicznych placówek kontrolnych utworzono placówki Straży Granicznej. Funkcjonariusze i pracownicy pełniący służbę i zatrudnieni w strażnicach oraz granicznych placówkach kontrolnych Straży Granicznej stali się odpowiednio funkcjonariuszami i pracownikami placówek Straży Granicznej (Dz.U. z 2005 r. nr 90, poz. 757).
↑Uroczystość w Sali Tradycji. [w:] Ośrodek Szkoleń Specjalistycznych SG im. gen. bryg. Wilhelma Orlika – Rückemanna Uroczystość w Sali Tradycji – Aktualności [on-line]. oss.strazgraniczna.pl, 2013-07-02. [dostęp 2019-12-14]. (pol.).
Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985.
Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945–1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
Tadeusz Jarmoliński: Kontrola ruchu granicznego w Polsce w latach 1945–1990. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2013. ISBN 978-83-909484-7-8.
Stefan Gacek: Górnośląska Brygada WOP. Rys historyczny 1945–1991. Gliwice: Wydawnictwo Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego, 2005.
SławomirS.ŻurawlowSławomirS., Garnizon Wojska Polskiego w Gliwicach. Rys historyczny 1945–2014, Gliwice: Zakład Poligraficzny Waldemar Wiliński, 2014.
Sudecka Brygada WOP. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.strazgraniczna.pl. [dostęp 2020-06-17]. (pol.).
Archiwum Straży Granicznej, zespół DWOP, sygn. 217/32, k. 56–60. Wykaz przejściowych punktów kontrolnych. Pismo z 9.11.1945.
Archiwum Straży Granicznej, Zespół DWOP, sygn. 2825/1. Rejestr główny jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza.
Archiwum Straży Granicznej. Wykazy dyslokacyjne jednostek i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza.