Strażnica WOP Dołhobyczów

Strażnica WOP
Bełz/Tudorkowice/Dołhobyczów

Strażnica SG w Dołhobyczowie

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1945[a]
Rozformowanie	24 sierpnia 2005 (przekształcenia)
Tradycje
Rodowód	150 strażnica WOP
Kontynuacja	PSG w Dołhobyczowie
Organizacja
Dyslokacja	Bełz; Tudorkowice Dołhobyczów ul. Partyzantów 15
Formacja	Wojska Ochrony Pogranicza Straż Graniczna
Podległość	33 komenda odcinka 27 batalion OP 234 batalion WOP SOZ WOP Chełm 23 Chełmski Oddział WOP Nadbużańska Brygada WOP Nadbużański Batalion WOP Nadbużański Oddział SG
Odznaczenia

Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Bełz/Tudorkowice/Dołhobyczów – zlikwidowany podstawowy pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy polsko-radzieckiej.

Strażnica Straży Granicznej w Dołhobyczowie – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Ukrainą.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Strażnica została sformowana w 1945 w strukturze 33 komendy odcinka jako 150 strażnica WOP (Bełz)^[1] o stanie 56 żołnierzy. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego^[2].

Żołnierze Strażnicy WOP Tudorkowice (1945)

W 1945 i na początku 1946 trzy strażnice 33 komendy odcinka, w tym 150 strażnica WOP, pozostawały w Chełmie^[3].

31 października 1946 151 strażnica WOP przeszła z miejscowości Zaburze do miejscowości Krystynopol^[4]. Na miejsce 151 strażnicy weszła 150 strażnica z Tudurkowic^[4]. 5 marca 1947 strażnica nr 150 przeniosła się z Zaburza do miejscowości Żwirka^[4]. W związku z reorganizacją oddziałów WOP, 24 kwietnia 1948 150 strażnica OP Tudorkowice została włączona w struktury 27 batalionu OP w miejscowości Bełz, a 1 stycznia 1951 234 batalionu WOP^[5][6]. W 1951 została wytyczona nowa linia graniczna. Zaistniała potrzeba przeniesienia strażnic. 150 strażnica WOP Tudorkowice przeniesiona została do miejscowości Dołhobyczów^[7]. Od 15 marca 1954 wprowadzono nową numerację strażnic^[b], a strażnica WOP Dołhobyczów IV kategorii otrzymała nr 147 w skali kraju^[9] i była w strukturach 234 batalionu WOP w Tomaszowie Lubelskim^[10].

Reorganizacja, jaką przechodziły Wojska Ochrony Pogranicza w czerwcu 1956, doprowadziły do likwidacji 23 Brygady i podległych jej pododdziałów. W miejsce zniesionej jednostki utworzono dwie samodzielne: Grupę Manewrową Wojsk Ochrony Pogranicza Tomaszów (Chełm) Lubelski i Samodzielny Oddział Zwiadowczy WOP Chełm do którego została włączona Placówka WOP Strzyżów^[11]. 1 maja 1957, na bazie Grupy Manewrowej i Samodzielnego Oddziału Zwiadowczego WOP zorganizowano 23 Chełmski Oddział WOP^[c] a od 1959 nadano 23 Oddziałowi nazwę regionalną: 23 Chełmski Oddział WOP^[d][11].

W 1964 w Dołhobyczowie stacjonowała Placówka WOP nr 2 w strukturach 23 Chełmskiego Oddziału WOP^[12], który funkcjonował do 30 maja 1976.

W 1976 odtwarzano brygady na granicy ze Związkiem Radzieckim. Na bazie 23 Chełmskiego Oddziału WOP sformowano Nadbużańską Brygadę WOP. W jej strukturach 1 czerwca 1976, na bazie Placówki WOP Dołhobyczów zorganizowano Strażnicę WOP Dołhobyczów^[13].

1 października 1989 rozformowana została Nadbużańska Brygada WOP, na jej bazie powstał Nadbużański Batalion WOP^[11], a Strażnica WOP Dołhobycze wraz z batalionem została włączona w struktury Bieszczadzkiej Brygady WOP w Przemyślu^[14] i tak funkcjonowała do 15 maja 1991^[15].

Straż Graniczna:

16 maja 1991 ochronę granicy państwowej przejęła nowo sformowana Straż Graniczna. Strażnica w Dołhobyczowie została włączona w struktury Nadbużańskiego Oddziału Straży Granicznej w Chełmie^[16] i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Dołhobyczowie (Strażnica SG w Dołhobyczowie)^[e].

W 2002 miała status strażnicy SG I kategorii^[f].

Jako Strażnica Straży Granicznej w Dołhobyczowie funkcjonowała do 23 sierpnia 2005 i 24 sierpnia 2005, Ustawą z 22 kwietnia 2005 O zmianie ustawy o Straży Granicznej...^[g], została przekształcona na Placówkę Straży Granicznej w Dołhobyczowie (PSG w Dołhobyczowie) w strukturach Nadbużańskiego Oddziału Straży Granicznej^[17].

Ochrona granicy

1 stycznia 1964 na ochranianym odcinku funkcjonowało przejście graniczne uproszczonego ruchu granicznego (urg), w którym kontrolę graniczną i celną osób, towarów oraz środków transportu wykonywała 2 placówka WOP Dołhobyczów^[18]:

• Dołhobyczów.

Od 24 stycznia 1986^[h] na odcinku strażnicy zaczął funkcjonować Punkt Uproszczonego Przekraczania Granicy Dołhobyczów-Uhrynów. Przekraczanie granicy odbywało się na podstawie przepustek^[i]. Kontrolę graniczną i celną osób towarów oraz środków transportu wykonywała strażnica WOP Dołhobyczów.

Straż Graniczna:

Strażnica SG w Dołhobyczowie ochraniał wyłącznie lądowy odcinek granicy państwowej z Ukrainą o długości 15 790 m^[19], do miejsca gdzie rzeka Bug wpływa na teren Polski^[20]. Na całym odcinku utrzymywany był orny pas kontrolny, wyjątek stanowiły miejsca bagniste i mocno zakrzaczone^[21].

Strażnice sąsiednie

• 149 strażnica WOP Kosmów ⇔ 151 strażnica WOP Krystynopol – 1946
• 149 strażnica WP Kryłów ⇔ 151 strażnica OP Krystynopol – 24.04.1948
• 146 strażnica WOP Kryłów ⇔ 148 strażnica WOP Dłużniów – 1954
• 3 placówka WOP Strzyżów ⇔ 1 placówka WOP Hrebenne – 01.01.1960
• 3 placówka WOP Hrubieszów ⇔ 1 placówka WOP Hrebenne – 01.01.1964
• Strażnica WOP Hrubieszów ⇔ Strażnica WOP Lubycza Królewska – 01.06.1976^[13]

Straż Graniczna:

• Strażnica SG w Hrubieszowie ⇔ Strażnica SG w Lubyczy Królewskiej – 16.05.1991^[22]
• Strażnica SG w Hrubieszowie ⇔ Strażnica Straży Granicznej w Łaszczowie – 05.05.1994^[23]
• Strażnica SG w Kryłowie ⇔ Strażnica SG w Łaszczowie – 04.09.2001^[24].

Dowódcy strażnicy

• ppor. Władysław Pluszcz (był w 1946)^[25]
• por. Junkiewicz (był we 09.1946)^[26]
• chor. Stanisław Romanowski (był w 1953)
• Kazimierz Rogalski (01.10.1973–27.10.1975)^[27]
• Witold Czerwonka (01.06.1976–31.08.1980)^[28]
• Zenon Gołka (01.10.1980–09.05.1989)^[29].

Uwagi

1. Od 1991 strażnica Straży Granicznej.
2. Rozkaz dowódcy Wojsk Ochrony Pogranicza nr 04 z 22 lutego1954^[8].
3. Zarządzenie DWW nr 07/WW z 24.04.1957 (Prochwicz 2011 ↓, s. 225).
4. Zarządzenie MSW nr 203/59/WW z 27.11.1959 (Jackiewicz 1998 ↓, s. 106).
5. Zarządzenie nr 019/Org. Komendanta Głównego Straży Granicznej z 30 kwietnia 1991 : Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie, sygn. KGSG 666/2, s. 104–105 (Nowosad 2013 ↓, s. 301.)
6. Zarządzenie Komendanta Głównego Straży Granicznej nr 3 z 11.01.2002.
7. W miejsce dotychczas funkcjonujących strażnic oraz granicznych placówek kontrolnych utworzono placówki Straży Granicznej. Funkcjonariusze i pracownicy pełniący służbę i zatrudnieni w strażnicach oraz granicznych placówkach kontrolnych Straży Granicznej stali się odpowiednio funkcjonariuszami i pracownikami placówek Straży Granicznej (Dz.U. z 2005 r. nr 90, poz. 757).
8. Oświadczenie Rządowe z dnia 31 maja 1986 r. w sprawie wejścia w życie Porozumienia między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich o uproszczonym trybie przekraczania granicy państwowej przez obywateli zamieszkałych w miejscowościach przygranicznych, podpisanego w Moskwie dnia 14 maja 1985 (Dz.U. z 1986 r. nr 24, poz. 115).
9. Porozumienie między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich o uproszczonym trybie przekraczania granicy państwowej przez obywateli zamieszkałych w miejscowościach przygranicznych, podpisane w Moskwie dnia 14 maja 1985 (Dz.U. z 1986 r. nr 24, poz. 114).

Przypisy

1. Wykazy dyslokacyjne 1946 ↓, k. 119–123.
2. Dominiczak 1985 ↓, s. 46.
3. Historia ChOWOP ↓, s. 23.
4. Historia ChOWOP ↓, s. 24.
5. Jackiewicz 1998 ↓, s. 103.
6. Prochwicz 2011 ↓, s. 194.
7. Historia ChOWOP ↓, s. 25.
8. Prochwicz 2011 ↓, s. 207.
9. Dyslokacja jednostek WOP 1954 ↓, k.17.
10. Jackiewicz 1998 ↓, s. 103–104.
11. Nadbużańska Brygada WOP. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.strazgraniczna.pl. [dostęp 2021-11-18]. (pol.).
12. Wykaz dyslokacyjny 1964 ↓, s. 590–620.
13. Jackiewicz 1998 ↓, s. 107.
14. Jackiewicz 1998 ↓, s. 121.
15. Bieszczadzka Brygada WOP. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.strazgraniczna.pl. [dostęp 2021-11-20]. (pol.).
16. Łach 2013 ↓, s. 290.
17. Nowosad 2013 ↓, s. 307.
18. Jackiewicz 1998 ↓, s. 106.
19. Dzień służby w Placówce Straży Granicznej w Dołhobyczowie. [w:] NSSZ Funkcjonariusz SG [on-line]. nszzfsg.pl, 2016-09-09. [dostęp 2021-11-26]. (pol.).
20. Wicewojewoda wizytował placówkę SG w Kryłowie. [w:] Lubelski Urząd Wojewódzki w Lublinie [on-line]. lublin.uw.gov.pl, 2019-03-26. [dostęp 2021-11-26]. (pol.).
21. Placówka Straży Granicznej w Dołhobyczowie. [w:] Nadbużański Oddział SG [on-line]. nadbużański.strazgraniczna.pl. [dostęp 2021-11-23]. (pol.).
22. Nowosad 2013 ↓, s. 301.
23. Nowosad 2013 ↓, s. 303.
24. Nowosad 2013 ↓, s. 305.
25. Historia ChOWOP ↓, s. 73–76.
26. Historia ChOWOP ↓, s. 42.
27. Kazimierz Rogalski. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej IPN [on-line]. katalog.bip.ipn.gov.pl, 2019. [dostęp 2021-11-19]. (pol.).
28. Witold Józef Czerwonka. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej IPN [on-line]. katalog.bip.ipn.gov.pl, 2019. [dostęp 2021-11-19]. (pol.).
29. Zenon Antoni Gołka. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej IPN [on-line]. katalog.bip.ipn.gov.pl, 2019. [dostęp 2021-11-19]. (pol.).

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985.
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945–1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
• Dariusz Nowosad. Nadbużański Oddział Straży Granicznej w latach 1991–2011. „Roczniki Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych”. VIII–IX, zeszyt 1, 2012–2013, s. 299–314, 2013. Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski. [dostęp 2021-11-24]. (pol.). 
• Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
• Jerzy Rydz: Nadbużański Oddział Straży Granicznej im. 27 Wołyńskiej Dywizji Armii Krajowej w Chełmie. W: Leszek Elas [patronat]: Straż Graniczna w dwudziestoleciu 1991–2011. Materiały poseminaryjne – Tom I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2011. ISBN 978-83-909484-4-7.
• Archiwum Straży Granicznej, zespół archiwalny DWOP, sygn. 1842/11, Historia Chełmskiego Oddziału Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1955. Chełm 1956
• Archiwum SGr., DWOP, sygn. 217/143, Wykazy dyslokacyjne Wojsk Ochrony Pogranicza 1946. Wykaz strażnic i miejsc ich rozlokowania adresowany do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i Ministerstwa Spraw Zagranicznych z 4 maja 1946.
• Archiwum SG, zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1400/3, k. 590–620; Rozkazy zarządzenia i wytyczne w zakresie wszelkiego rodzaju zaopatrzenia. Wykaz dyslokacyjny jednostek i pododdziałów WOP na dzień 1 stycznia 1964.