Nazwa Leobszyce wśród innych nazw śląskich miejscowości w urzędowym pruskim dokumencie z 1750 roku wydanym w języku polskim w Berlinie[9].
Znaczenie nazwy miejscowości nie jest jasne. Istnieje kilka teorii jej pochodzenia. Etymolodzy wywodzą je od słów „lubić”, „głęboki”, „głupi” lub „gołąb”.
Pierwsza historyczna wzmianka o mieście pojawiła się w 1107 r.[10] W tamtym czasie była to mała morawska osada nazywana Glubcici, która składała się w większości z grodu. W 1131 r. wymieniona jako Glupcicih, w 1183 r. Glubcice, a w latach: 1224, 1281, 1354 i 1434 Lubschicz[11]. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Leobschucium[12].
W 1750 roku polska nazwa „Leobszyce” została wspomniana przez Fryderyka II pośród innych miast śląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym dla mieszkańców Śląska[13]. Nazwę „Głupczyce” w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w Głogówku w 1847 r. wymienił śląski pisarz Józef Lompa[14]. W roku 1945 używano jej już urzędowo[15].
Historia
Średniowiecze
Baszta na pl. Wiosennym – fragment obwarowań miejskich
Osada znajdowała się na prawym brzegu rzeki Psiny. Prawdopodobną datą założenia miasta założenia jest rok 1224, kiedy nastąpiło osiedlenie w mieście Lubschicz (informacja o komorze celnej w „Lubschicz”, wcześniejsze okazały się falsyfikatami) za panowania Ottokara I. W roku 1270 miejscowość otrzymała prawa miejskie nadane przez Przemysła Ottokara II.
XVI wiek – początki XX wieku
Panorama Głubczyc, XVIII w.
W roku 1523 ruch protestancki dotarł do miasta. W roku 1558 został wzniesiony luterański zbór i szkoła. W odpowiedzi na te wydarzenia ojcowie Franciszkanie i Żydzi zostali wygnani z miasta.
W czasie wojny trzydziestoletniej miasto zostało całkowicie zniszczone, większość zniszczeń zostało dokonanych przez nacierających Szwedów w roku 1645. W XVIII wieku Głubczyce podlegały inspekcji podatkowej w Prudniku[16].
W wyniku I wojny śląskiej (1740–1742), toczonej między Austrią i Prusami, miasto przeszło pod panowanie Prus. W 1746 w Głubczycach znajdowała się wartownia pocztowa, podlegająca pod urząd pocztowy w Prudniku[17].
W latach 1753–1770 w Głubczycach został wzniesiony zespół klasztorny według projektu architektaJana Innocentego Töppera z Prudnika[18]. W roku 1781 populacja miasta wynosiła tylko 2637. W trakcie rozrastania się miasta jego populacja stopniowo wzrastała. W 1792 roku oddano do użytku kościół ewangelicki(inne języki)[19]. W roku 1825 miasto zamieszkiwało 4565 mieszkańców, a w 1870 już 9546. W końcu XIX w. ważnym ośrodkiem spotkań miejscowych Polaków był dom profesora miejscowego gimnazjum i polskiego historyka Stanisława Karwowskiego[20].
Wedle postanowień traktatu wersalskiego, kończącego I wojnę światową, na terytorium Górnego Śląska odbył się plebiscyt, w którym miano opowiedzieć się za przynależnością do państwa polskiego lub niemieckiego. W mieście 99,5% mieszkańców zagłosowało za Niemcami, w tym ponad 35% tzw. „emigrantów plebiscytowych” (ściągniętych na tereny plebiscytowe w celu podniesienia końcowego rezultatu[21]).
Na początku 1945 r. – w czasie przemarszu więźniów obozów koncentracyjnych przez teren miasta, Niemcy z eskorty zamordowali 21 więźniów niezdolnych do dalszego marszu. Ciała pogrzebano na tzw. cmentarzu żydowskim[22].
18 marca 1945 roku miasto zostało otoczone przez wojska radzieckie. Broniły go 18 SS Panzergrenadierdivision (grenadierzy pancerni) i 371 Dywizja Wehrmachtu. Po stronie radzieckiej walczyły oddziały 314 dywizji piechoty z 59 armii, 28 korpus piechoty 60 armii i 5 korpusu zmechanizowanego z 4 armii pancernej gwardii 1 Frontu Ukraińskiego (po 1945 roku w parku miejskim i na ul. Skłodowskiej-Curie postawiono Pomniki Wdzięczności Armii Czerwonej)[23]. Pomnik w parku miejskim staraniem mieszkańców został w 2022 roku zlikwidowany[24]. W wyniku trwającego do 24 marca 1945 r. oblężenia oraz grabieży, dokonywanych przez żołnierzy radzieckich, w pierwszym tygodniu po jego zakończeniu zniszczeniu uległo około 40% miasta. Decyzją postanowień wielkiej trójki Głubczyce zostały przyłączone do Polski.
Po 1945 r.
Po 1945 r. miasto nosiło przejściową nazwę Głąbczyce, którą w 1946 r. zastąpiono urzędową nazwą Głubczyce[25]. 6 kwietnia 1945 Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego utworzyło Centralne Obozy Pracy. W mieście funkcjonował obóz pracy nr 101[26]. Miasto stało się siedzibą powiatu i gminy. Utraciło status siedziby powiatu w 1975, a w roku 1998 otrzymało go powtórnie.
Z Głubczyc i powiatu głubczyckiego w latach 1945–1948 wysiedlono ludność niemiecką do Niemiec, a w zamian osiedlali się tu Polacy wysiedleni z Kresów Wschodnich. Ziemię głubczycką zasiedlali także osadnicy z centralnej Polski[27].
W 1982 r. działacze prudnickiej opozycji demokratycznej Jan Naskręt i Eugeniusz Wyspiański wykonali około 2,5 tysiąca ulotek z napisem „Solidarność zwycięży”, które zostały rozwieszone przez Stanisława Żądło m.in. w Głubczycach, Niemodlinie i na murach ZPB „Frotex” w Prudniku[28]. W 2016 roku Głubczyce przystąpiły do Międzynarodowego Stowarzyszenia Miast Dobrego Życia „Cittaslow”[29].
Zabytki
Kościół pw. Narodzenia NMPBudynek sądu rejonowegoBarokowa kolumna maryjna na rynku dłuta A. Jörga z 1732 roku
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[30]:
układ urbanistyczny Starego Miasta, z rynkiem o unikatowym w Europie kształcie ćwierci koła (podobny znajduje się w Nysie) oraz siatką ulic, z których do najstarszych należą Wodna i Kościelna. Dzisiejsza ul. Kozielska na odcinku od rynku do studni św. Floriana nosiła nazwę Targu Końskiego[31].
kościół pw. Narodzenia NMP, gotycki z XIII w., rozbudowany w XIV w., a następnie w latach 1579, 1903–1907 według projektu M. Hasaka.
kościół św. Anny (dawniej Św. Trójcy) z 1776, po II wojnie światowej kościół polsko-kat. pw. św. Józefa (w 1991 przekazany rzymskim katolikom) przy ulicy Sobieskiego, na miejscu poprzedniego wzniesionego za murami miasta w XVI w., zniszczonego przez Szwedów w 1654.
kaplica pw. śś. Fabiana i Sebastiana, z 1501 r.
zespół klasztornyfranciszkanów. Cały kompleks zbudowany został w latach 1753–1770 według projektu J.I. Töppera. Do klasztoru przylega budynek wzniesiony w 1752 roku, w którym niegdyś mieściło się gimnazjum, ul. Zakonna 3
kościół pw. śś. Idziego i Bernarda, barokowy z 1756 r., wystrój barokowo-rokokowy
klasztor, charakterystyczny czteroskrzydłowy z wirydarzem pośrodku
cmentarz żydowski, ul. Wrocławska, z l. 1890–1939
zbiorowa mogiła strażników i celników czeskich na cmentarzu komunalnym, z 1938 r.
mury obronne i baszty z II połowy XIII wieku, a wśród nich baszta koło poczty (ul. Pocztowa/pl. Wiosenny)
ratusz miejski zniszczony w 1945 roku i stopniowo rozbierany w późniejszych czasach, został odbudowany w latach 2006–2008.
sąd, ul. Kochanowskiego 1, z 1850 r.
więzienie Kochanowskiego 3, z poł. XIX w.,
domy, pl. Kościelny 1 (d. 5), 4, z XVI-XVIII w., XIX w.
domy, ul. Jana Pawła II (d. Sobieskiego 10), 7 (d. Sobieskiego 11), 9 (d. Sobieskiego 12), z XVI-XVII w., XVIII w., XIX w.
dom, ul. Ratuszowa 10, 12 (d. 30), z XVIII w., XIX w./XX w.
inne zabytki:
budynek przy ul. Niepodległości 14 wybudowany w drugiej poł. XIX w. w stylu eklektycznym. Obecnie siedziba władz gminy oraz Urzędu Miejskiego
dworzec kolejowy (obecnie nieczynny) wybudowany w 2 połowie XIX w.[32]
zabudowania na stacji Głubczyce
peron z wiatą,
parowozownia wachlarzowa,
magazyn spedycji kolejowej,
wodociągowa wieża ciśnień,
tory kolejowe w obrębie stacji kolejowej
barokowa kolumna maryjna na rynku dłuta A. Jörga z 1732 roku
Demografia
Głubczyce podlegają pod Urząd Statystyczny w Opolu, oddział w Prudniku[33].
Jest to przedsiębiorstwo spółdzielcze zrzeszające producentów mleka z Głubczyc oraz okolicznych miast z województwa opolskiego i śląskiego. Spółdzielnia rocznie przerabia 20 milionów litrów mleka i daje zatrudnienie 100 osobom. Do produktów OSM Głubczyce należą różne rodzaje mleka, śmietany, jogurtów, maślanki, kefirów i twarogów, które są dostępne także w większych wersjach dla gastronomii[35].
Galmet
Przedsiębiorstwo zajmujące się produkcją wyrobów z branży grzewczej. Przedsiębiorstwo zatrudnia ponad 700 osób a produkcja odbywa się w halach o powierzchni ponad 22 000 m². Firma produkuje wyroby takie jak: elektryczne ogrzewacze wody, bojlery z wężownicą do centralnego ogrzewania, wymienniki biwalentne, kombinowane zbiorniki akumulacji ciepła, zbiorniki buforowe, ekologiczne kotły c.o. na ekogroszek z zasobnikiem paliwa, kotły c.o. bez zasobnika, kolektory słoneczne czy pompy ciepła[36].
Transport
Opuszczona stacja kolejowa
Głubczyce są jedynym miastem powiatowym w woj. opolskim, które nie ma obecnie pasażerskich połączeń kolejowych (zawieszone 3 kwietnia 2000 r.[32]). O przywrócenie linii kolejowej Racibórz-Racławice Śląskie przez Głubczyce od lat aktywnie zabiegają samorządy wzdłuż tego połączenia: powiat prudnicki, głubczycki i raciborski (jesienią 2020 roku, wniosek o rewitalizację tej linii został zakwalifikowany do II etapu rządowego Programu Kolej Plus)[37]. Transport zbiorowy jest realizowany głównie poprzez miejscowy PKS. Brak komunikacji miejskiej, można skorzystać z przewozów oferowanych przez taksówki.
Międzynarodowy Festiwal Młodych Pianistów – Festiwal promujący młodych pianistów organizowany przez Państwową Szkołę Muzyczną I stopnia im. I.J. Paderewskiego w Głubczycach od 1994 r. W ramach imprezy, w której udział biorą młodzi artyści z Polski oraz z zagranicy odbywa się konkurs główny, a także liczne warsztaty, koncerty i seminaria tematyczne[38].
Głubczyckie Dni Kultury – Szereg imprez kulturalnych takich jak koncerty, wystawy, przedstawienia teatralne, recitale, pokazy, wieczory autorskie itp. odbywających się co roku w Głubczycach. Wydarzenie ma miejsce jesienią w miesiącach październik-listopad w obiektach na terenie Głubczyc oraz okolicznych wsi. W 2015 r. miała miejsce 25 edycja tej imprezy[39].
Licealia – Impreza młodzieżowa organizowana przez Zespół Szkół Ogólnokształcących w Głubczycach. Odbywa się ona przed zakończeniem roku szkolnego, a uczniowie idą przez miasto w barwnym korowodzie, a następnie organizowane są dla nich oraz mieszkańców miasta liczne atrakcje takiej jak koncerty, zawody sportowe czy przedstawienia[40].
Dni Głubczyc – Impreza odbywająca się od 2008 r. i zapoczątkowana świętowaniem oddania do użytku wyremontowanego ratusza miejskiego. Odbywa się w sezonie letnim i trwa 2–3 dni. W tym czasie mają miejsce liczne koncerty, zawody sportowe, przedstawienia oraz wiele różnych wydarzeń towarzyszących[41].
Media
Prasa lokalna, portale informacyjne i telewizja
Głos Głubczyc – samorządowy biuletyn informacyjny gminy Głubczyce (miesięcznik)
Rzecz Powiatowa – samorządowy biuletyn informacyjny powiatu głubczyckiego
TV Głubczyce – prywatna telewizja nadająca w ramach sieci kablowej oraz w Internecie[42]
twojeglubczyce.pl – portal informacyjny
Super Senior – miesięcznik dedykowany grupie docelowej 50+
Klub Polonia Głubczyce został założony w 1945 roku[46]. Klub awansował do III ligi w sezonach 1982/83 oraz 1985/86, a także brał udział w Pucharze Polski w sezonach: 1961/62, 1963/64 (1/16 finału) oraz 2018/19.
Miasta partnerskie
Urząd Miasta i Gminy w Głubczycach
Miasto
Kraj
Data podpisania umowy lub uchwały w sprawie rozpoczęcia współpracy
↑Nazwa śląska za: Reinhold Olesch, Der Wortschatz der polnischen Mundart von Sankt Annaberg, Berlin 1958. Użyto rozszerzonej wersji alfabetu proponowanego przez Grzegorza Wieczorka oraz Towarzystwo Piastowania Śląskiej Mowy „Danga” – wymowa w gwarach okolic Głubczyc – Gubczicy.
↑Andrzej Wędzki: Początki reformy miejskiej w środkowej Europie do połowy XIII wieku (Słowiańszczyzna Zachodnia). Warszawa–Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974, s. 161, seria: Prace Komisji Historycznej. OCLC716874801. (pol.).
↑Mariusz Kowalski. Morawianie (Morawcy) w Polsce. „Studia z Geografii Politycznej i Historycznej”. 5, s. 128, 2016-12-30. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. ISSN2300-0562. [dostęp 2023-03-05]. (pol.).
↑Górny Śląsk. Kazimierz Popiołek (red.). Cz. 2. Poznań: Instytut Zachodni, 1959, s. 340, seria: Ziemie Staropolski. OCLC1070287457. (pol.).
↑Zabytki. Powiatowe Muzeum Ziemi Głubczyckiej. [dostęp 2021-11-14].
↑S. Karwowski, Historya Wielkiego Księstwa Poznańskiego. T. 1, 1815–1852, Poznań 1918, k. XII.
↑DorotaD.BorowiczDorotaD., Mapy narodowościowe Górnego Śląska od połowy XIX wieku do II wojny światowej, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004, s. 39, ISBN 83-229-2569-7, OCLC69318732.
↑Rejestr miejsc i faktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach polskich w latach 1939–1945. Województwo opolskie, Warszawa 1980, s. 21.
Elżbieta Dziegieć, Edward Dziegieć, Stanisław Pączka, Franciszek Zając, Głubczyce jako ośrodek lokalny. Opole: Instytut Śląski, 1964.
Katarzyna Maler, Dzieje Głubczyc do 1742 roku. Opole: Wydawnictwo Instytut Śląski, 2003.
Katarzyna Maler, Dzieje Głubczyc w latach 1742–1945. Opole: Państwowy Instytut Wydawniczy: Instytut Śląski, 2006.
Katarzyna Maler, Barbara Piechaczek, Głubczyce – portret miasta. Racibórz: „WiG Art”, 1998.
Mieczysław Razik, Głubczyce przedwczoraj i jutro?. Branice: Oficyna Wydawnicza Zakładu Aktywności Zawodowej, 2008.
Ryszard Kasza: Ulicami Prudnika z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat Prudnicki, 2020. ISBN 978-83-954314-5-6.
