Komunikat wzmiankujący nadanie nazwy województwo śląsko-dąbrowskie 18 marca 1945
Nazwa utworzonej w 1945 jednostki administracyjnej z trzech niezależnych od siebie regionów[4] (przedwojennego województwa śląskiego, Śląska Opolskiego i Zagłębia Dąbrowskiego[5]), których obszar pokrywa się w znacznym stopniu z dzisiejszymi województwami: śląskim i opolskim, brzmiała województwo śląsko-dąbrowskie[6]. Nazwa oficjalnie została ogłoszona w komunikacie zamieszczonym w „Gazecie Urzędowej Województwa Śląskiego” w marcu 1945 roku[3]. Ogłoszono m.in.: „Województwo obejmujące ziemie Śląska Górnego, Śląska Opolskiego i Zagłębia Dąbrowskiego otrzymało nazwę: województwo śląsko-dąbrowskie”[4].
Określenia „województwo śląsko-dąbrowskie” (początkowo pojawiał się także zapis „województwo śląsko-zagłębiowskie” bądź „województwo zagłębiowsko-śląskie”) powszechnie stosowane były na obszarze samego województwa. Używano ich m.in. w ówczesnych wydawnictwach (np. kartograficznych), lokalnej prasie, na pieczęciach Urzędu Wojewódzkiego, czy w używanej przez wojewodę tytulaturze. Termin ten („województwo śląsko-dąbrowskie”) nie został jednak najprawdopodobniej usankcjonowany żadnym dokumentem potwierdzającym zasadność jego używania od strony formalnoprawnej i z tego powodu władze centralne oraz w ogólnopolskich zestawieniach używały terminu „województwo śląskie”[4].
Poprzez wprowadzenie dla województwa nazwy „śląsko-dąbrowskie”, chciano symbolicznie podkreślić fakt „zjednoczenia” odróżniając nazwę nowego województwa od jednostki administracyjnej z okresu dwudziestolecia międzywojennego[7]. Ponieważ w stolicy zdawano sobie sprawę z „dwoistości” nazewnictwa, dlatego często tłumaczono, że mimo prawidłowej nazwy województwa śląskiego „w potocznym użyciu stosowana jest nazwa województwo śląsko-dąbrowskie”[4]. W 1947 przygotowano propozycję wprowadzenia dla obszaru województwa nazwy „katowickie”[8]; Nazwa wprowadzona w życie w 1950 roku[9], wraz z nowym podziałem na województwo katowickie i opolskie na mocy ustawy z 28 czerwca 1950 roku[10].
1 grudnia 1945 województwo śląskie podzielono na gminy zbiorowe, równocześnie likwidując gminy jednostkowe, które przekształcono w gromady (ówczesny odpowiednik sołectw) wchodzące w skład gmin zbiorowych (województwo śląskie jako jedyne w II RP nie przeszło przez analogiczną transformację)[14]. Równocześnie część gmin jednostkowych zniesiono, włączając je do sąsiednich miast, bądź do gmin wiejskich bez zachowania statusu gromady w gminie:
Zniesione gminy jednostkowe, włączone w całości lub częściowo 1.XII.1945 do miast[14]
28 czerwca 1946 przyłączono do obszaru województwa śląskiego powiaty: bytomski, miasto Bytom, dobrodzieński, gliwicki, miasto Gliwice, głubczycki, grodkowski, kluczborski, kozielski, niemodliński, nyski z Nysą, oleski, opolski z Opolem, prudnicki, raciborski z Raciborzem, strzelecki i miasto Zabrze[15]. Dla tego obszaru działania utworzono ekspozyturę urzędu wojewódzkiego w Opolu[16].
Na początku 1946 roku województwo to zamieszkiwało 2,8 mln osób (183 osoby/km²). Mimo wysiedleń liczba mieszkańców, dzięki repatriacji i procesom migracyjnym[18][19], stale wzrastała i w 1949 osiągnęła 3,2 mln osób (209 os./km²)[18].
Podział administracyjny
Podział na powiaty według Rocznika Statystycznego 1947
↑ abGazeta Urzędowa Województwa Śląskiego, 1945, nr 3, Komunikat str. 2: UCHWAŁĄ RADY MINISTRÓW Z DNIA 26. LUTEGO 1945 R. ZOSTAŁY WYŁĄCZONE Z OBSZARU WOJEWÓDZTWA KIELECKIEGO I WŁĄCZONE DO WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO POWIATY: BĘDZIŃSKI, SOSNOWIECKI ORAZ ZAWIERCIAŃSKI. POWIĘKSZONE W TEN SPOSÓB WOJEWÓDZTWO ŚLĄSKIE OTRZYMAŁO NAZWĘ: WOJEWÓDZTWO ZAGŁĘBIOWSKO-ŚLĄSKIE
↑ElżbietaE.PanasiukElżbietaE., MichałM.PrzybyłaMichałM., Województwo śląskie statystycznie : historia i teraźniejszość = Śląskie voivodship statistically : history and present, Katowice: Urząd Statystyczny, 2018, ISBN 978-83-89641-84-7, OCLC1051278210 [dostęp 2021-04-06]. Brak numerów stron w książce
↑Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 21 sierpnia 1944 r. o trybie powołania władz administracji ogólnej I i II instancji (Dz.U. z 1944 r. nr 2, poz. 8)
↑Dekret z dnia 7 lipca 1945 r. o zmianie granic województw: śląskiego, krakowskiego, kieleckiego, białostockiego i warszawskiego (Dz.U. z 1945 r. nr 27, poz. 167)
↑Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. ws. tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych (Dz.U. z 1946 r. nr 28, poz. 177)
↑Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. ws. powołania ekspozytur urzędów wojewódzkich na obszarze Ziem Odzyskanych (Dz.U. z 1946 r. nr 28, poz. 178)
↑Bernard Linek, Adam Dziurok: Historia Górnego Śląska. Polityka, gospodarka i kultura europejskiego regionu. Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej, 2011, s. 272-273. ISBN 978-83-60470-41-1.
.svg){kind=small}
.svg)
