Brzeg (miasto)

Ten artykuł dotyczy miasta w woj. opolskim. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.
Brzeg
miasto i gmina
Ilustracja
Zamek Piastów Śląskich, kościół Podwyższenia Krzyża Świętego, budynek poczty, Rynek, Brama Odrzańska, ratusz
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

brzeski

Prawa miejskie

1248, 1250

Burmistrz

Violetta Jaskólska-Palus

Powierzchnia

14,61[1] km²

Wysokość

149 m n.p.m.

Populacja (01.01.2024)
• liczba ludności
• gęstość


33 403[1]
2286,3 os./km²

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

49-300 do 49-306

Tablice rejestracyjne

OB

Położenie na mapie powiatu brzeskiego
Mapa konturowa powiatu brzeskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Brzeg”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Brzeg”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Brzeg”
Ziemia50°51′37″N 17°28′02″E/50,860278 17,467222
TERC (TERYT)

1601011

SIMC

0965252

Urząd miejski
ul. Robotnicza 12
49-300 Brzeg
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Wiadomości w Wikinews
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

ⓘBrzeg (niem. ⓘBrieg) – miasto w Polsce położone w województwie opolskim, siedziba powiatu brzeskiego. Historycznie leży na Dolnym Śląsku, na skraju Równiny Grodkowskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej.

Przez miasto przepływa Odra.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych GUS z 1 stycznia 2024 roku miasto liczy 33 403 mieszkańców[1].

Geografia

Położenie

Brzeg jest położony w zachodniej części województwa opolskiego nad Odrą, we wschodniej części Równiny Grodkowskiej. Jest gminą miejską, z siedzibą starostwa powiatu brzeskiego.

Środowisko naturalne

Klimatogrami dla Brzegu
IIIIIIIVVVIVIIVIIIIXXXIXII
 
 
28
 
1
-5
 
 
26
 
3
-4
 
 
28
 
8
-1
 
 
36
 
14
3
 
 
62
 
19
7
 
 
72
 
22
11
 
 
81
 
24
12
 
 
75
 
23
12
 
 
48
 
19
9
 
 
38
 
14
5
 
 
38
 
7
1
 
 
34
 
3
-3
Temperatury w °C
Opad całkowity w mm
Źródło: climate-data.org

W Brzegu panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,5 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Brzegu wynoszą 566 mm. Dominują wiatry zachodnie[2].

Podział miasta

Według Krajowego Rejestru Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju częściami Brzegu są[3]:

W mieście znajdują się również osiedla:

  • os. Cztery Korony[4]
  • os. Westerplatte[5]
  • os. Wolności[6]
  • os. Tęczowe[7]
  • os. Tivoli[8]

Nazwa

Nazwa Brzeg wśród innych nazw miejscowości śląskich w wydanym w języku polskim w Berlinie urzędowym dokumencie pruskim z 1750 roku[9]

Nazwa miasta pochodzi od polskiej nazwy na brzeg rzeki[10]. Niemiecki nauczyciel Heinrich Adamy w swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku, wydanym w 1888 roku we Wrocławiu, wymienia trzy nazwy miasta zanotowane w dokumentach z 1178 roku Berega, Brega i polską Brzeg podając ich znaczenie Stadt auf dem hohen Ufer, tj. miasto na wysokim brzegu[10].

Miejscowość wymieniona została w łacińskim dokumencie z 1250 roku, wydanym przez kancelarię księcia Henryka III Białego, gdzie miasto zanotowano po łacinie – Alta ripa[11], którą Colmar Grünhagen (edytor publikujący dokumenty brzeskie) przetłumaczył: Der alte name fur Brieg, im Slawischen wyssoki brzeg, czyli po polsku Stara nazwa Brzegu, w języku słowiańskim Wysoki Brzeg[11]. Ta łacińska nazwa pojawia się wielokrotnie w średniowiecznych dokumentach związanych z miastem.

W łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej w latach 1295–1305 za czasów biskupa Henryka z Wierzbna, miejscowość wymieniona została w zlatynizowanej formie Brega[12][13]. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińskie nazwy: Brega, Bregum[14]. W dziele Matthäusa Meriana Topographia Bohemiae, Moraviae et Silesiae z 1650 roku, miasto zanotowane jest pod dwiema nazwami Brig i Briegk[15].

W pruskim urzędowym dokumencie z 1750 roku, wydanym języku polskim w Berlinie przez króla pruskiego Fryderyka Wielkiego, miasto zostało wymienione pośród innych śląskich miejscowości pod nazwą Brzeg. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, wydany w latach 1880–1904, podaje polską nazwę miejscowości Brzeg i niemiecką Brieg[16].

Nazwę Brzeg w książce Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej, wydanej w Głogówku w 1847 roku, wymienia górnośląski pisarz i ksiądz, Józef Lompa[17]. Polską nazwę Brzeg oraz niemiecką Brieg wymienia również górnośląski pisarz i ksiądz Konstanty Damrot w książce o nazewnictwie miejscowym na Śląsku, wydanej w 1896 roku[18]. Damrot podaje także starszą nazwę miejscowości, pochodzącą z łacińskiego dokumentu z roku 1234 Visoke breg (pol. Wisokibrzeg)[19] (Wissokembreghe).

Historia

 Z tym tematem związana jest kategoria: Historia Brzegu.
Wikipedia:Weryfikowalność
Ta sekcja od 2009-03 wymaga zweryfikowania podanych informacji.
Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.
Kancjonał brzeski wydany przez Roberta Fiedlera w języku polskim w Brzegu w roku 1859
Fragment detalu na budynku bramnym przedstawiający kamienne posągi Jerzego II i jego żony Barbary oraz popiersia piastowskich władców Polski i książąt brzeskich od Piasta i Ziemowita do Fryderyka II legnicko-brzeskiego

Historyczna legenda lokacji

Nie poparta faktami teoria mówi: Ciągłość zasiedlenia tego miejsca udokumentowana źródłami historycznymi sięga blisko 1850 lat. W czasach antycznych istniała tutaj miejscowość o nazwie Budorigum. Została odwzorowana na antycznej mapie Klaudiusza Ptolemeusza z lat 142–147 naszej ery[20]. O tym, że miejscowość ta znajdowała się w okolicach Brzegu, informuje skorowidz nazw historycznych Orbis Latinus[21] i wynika to z położenia wśród innych zidentyfikowanych miejscowości Śląska. Mapa ta jest zbyt mało dokładna, aby ustalić w którym dokładnie miejscu znajdowało się Budorigum. Część hipotez przyjmuje, iż znajdowała się na terenie Wrocławia[potrzebny przypis].

Średniowiecze

Pierwsza wzmianka o osadzie targowo-rybackiej Wisokibrzeg (Wissokembreghe) pochodzi z 1235[19]. Przywilej lokacyjny księcia wrocławskiego Henryka III Białego, został nadany w 1248. Na terenie osad Wysoki Brzeg i Małkowice wytyczono regularnie rozplanowane miasto z umocnieniami obronnymi. Brzeg został zasiedlony przez kolonistów, w dużej mierze niemieckojęzyczną ludność z Saksonii i Turyngii[22]. Na przełomie XIII i XIV wieku w mieście zaczęli się osiedlać Żydzi[23].

Od 1311 miasto było stolicą niezależnego księstwa brzeskiego (potem legnicko-brzeskiego i legnicko-wołowsko-brzeskiego) wydzielonego z księstwa legnickiego – we władaniu najdłuższej linii dynastii Piastów, wygasłej w 1675 na Jerzym IV Wilhelmie.

Trudne położenie polityczne zmusiło w 1329 księcia Bolesława III Rozrzutnego do złożenia hołdu lennego Czechom. W 1363 roku w związku z „czarną śmiercią” i klęską głodu oskarżono Żydów o zatruwanie studni. Wynikiem tych oskarżeń był pogrom brzeskich Żydów. W 1392 roku wszystkie długi właściciela Brzegu spłacił Jakub, syn Mojżesza, mieszkaniec miasta.

O Brzegu wspominał Jan Długosz w dziele Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego.

XVI–XX wiek

Za panowania księcia Jerzego II brzeskiego w XVI wieku doszło do rozkwitu miasta. W 1564 r. Jerzy II założył w Brzegu gimnazjum na wzór gimnazjum św. Elżbiety we Wrocławiu. Gimnazjum brzeskie stało się w krótkim czasie ośrodkiem życia umysłowego w tej części Śląska[24]. W tym czasie o Brzegu wspominał Jan Kochanowski w utworze „Satyr albo Dziki mąż” (ok. 1564)[25]. W 1582 roku na mocy edyktu cesarskiego nakazującego Żydom opuszczenie ziem dziedzicznych Habsburgów usunięto Żydów z Brzegu[23]. W 1597 założona została pierwsza drukarnia przez Herberta Nebelinga[26]. W 1618 r. Brzeg odwiedził podróżnik węgierski, Márton Szepsi Csombor, który wspomniał miasto w wydanej w 1620 r. książce „Europica varietas”[27]. W dniu 3 stycznia 1665 r. Dorota Elżbieta, córka księcia brzeskiego Jerzego III, ofiarowała wymienionemu wyżej gimnazjum cenny księgozbiór, pozostawiony jej przez ojca[24].

W połowie XVII wieku polsko-niemiecka granica językowa przebiegała niedaleko miasta; Brzeg należał do terytorium, na którym dominował język polski[28]. W mieście działała prudnicka rodzina szlachecka Bilicerów[29].

10 kwietnia 1741 doszło do bitwy pod Małujowicami. Po zbombardowaniu miasta przez króla pruskiego Fryderyka II Wielkiego Brzeg przeszedł w ręce Królestwa Prus.

15 sierpnia 1842 została otwarta linia kolejowa z Wrocławia do Brzegu, będąca fragmentem najstarszej na obecnych ziemiach polskich linii kolejowej (Kolei Górnośląskiej łączącej Wrocław z Górnym Śląskiem). W 1843 Brzeg został połączony linią kolejową z Opolem i Katowicami, w 1848 z Nysą, w 1894 ze Strzelinem i w 1910 z Wiązowem.

W 1844 został oddany do użytku Most Odrzański, który zastąpił drewniany most zwodzony.

Do I wojny światowej trwał dynamiczny rozwój miasta na tle szybkiego awansu politycznego, gospodarczego i cywilizacyjnego państwa pruskiego (od 1871 jako części zjednoczonych Niemiec). W latach 1845–1914 ludność miasta została zwiększona z 11,7 tys. do 29 tys.[22]

  • rozwój przemysłu: garbarnia E.W. Molla (1811), fabryka wyrobów pasmanteryjnych T.T. Heinzego (1830), cukrownia Löbbecka (1846), gazownia miejska (1848), fabryka fortepianów H. Schutza (1874), cukrownia „Concordia” (1876), fabryka ksiąg biurowych Löwenthala (1879), fabryka pieców szamotowych (1887), fabryka wyrobów cementowych H. Bienecka (1902), a także fabryka pojazdów konnych, fabryka maszyn Güttlera, fabryka maszyn rolniczych Przillasa, fabryka krzeseł, fabryka cygar i browar[30]
  • rozwój przestrzenny: wchłonięcie dotychczasowych przedmieść, usunięcie murów średniowiecznych z bramami (1863–1865)

W 1902 roku w mieście mieszkało 310 Żydów, którzy byli właścicielami 55 domów. Istniały trzy żydowskie stowarzyszenia charytatywne (opieki nad biednymi, pogrzebowe oraz liga kobiet)[23].

W 1909 zbudowano kanał żeglowny wzdłuż Odry i portu miejskiego.

Podczas rządów burmistrza Juliusa Peppela (1895–1910): po włączeniu do miasta nowych terenów, liczba mieszkańców wzrosła o 8 tysięcy; liczne inwestycje: skanalizowanie miasta, doprowadzenie bieżącej wody, wymiana nawierzchni ulic i chodników, wybudowanie elektrowni i urządzenie parku (przez wiele lat noszącego nazwę Park Wolności, obecnie Park Wolności im. Juliusa Peppela)[31].

W latach 1878–1928 rada miejska ufundowała liczne pomniki poświęcone niemieckim osobistościom i mężom stanu[32]. Było to zgodne z trendem panującym w Niemczech na przełomie XIX i XX w., równocześnie jednak świadczyło o powiększaniu się zasobności kasy miejskiej i aspiracji władz Brzegu i jego społeczności. Stawianie pomników o określonej tematyce nie zostawało także bez związku z obecnością w Brzegu i jego okolicach mniejszości polskiej. W mieście do lat 50. XX w. znajdował się szachulcowy kościół ewangelicki, w którym do 1829 odprawiano msze dla ludności polskiej.

Plan miasta Brzeg, 1928 rok

27 października 1895 roku oddano do użytku nowy Most Odrzański.

Zabudowa z okresu międzywojennego przy ulicy Piłsudskiego

Podczas nocy kryształowej narodowi-socjaliści spalili synagogę, a razem z nią zwoje Tory. Po tych wydarzeniach wielu Żydów wyjechało z miasta na Zachód.

II wojna światowa

Napis Gwałtowne natarcie gwarancją szybkiego zwycięstwa nad Niemcami! (Стремительность наступления залог быстрой победы над Германией!) umieszczony przez żołnierzy radzieckich w 1945 na budynku przy ulicy Wyszyńskiego 20

W 1940 roku do Brzegu i okolic dotarł pierwszy gaz przesłany z Gazowni Miejskiej w Wałbrzychu, co znacząco wpłynęło na rozwój miasta[33]. Jesienią 1944 w trakcie marszu ewakuacyjnego więźniów z miejscowego więzienia strażnicy niemieccy zamordowali 200 więźniów[34].

Radziecko-niemieckie walki o miast rozpoczęły się 23 stycznia 1945. Podczas nich Most Odrzański został poważnie uszkodzony. 6 lutego Brzeg został zajęty przez Armię Czerwoną. Podczas walk zginęło 914. żołnierzy radzieckich z 1. Frontu Ukraińskiego, potem m.in. ku ich czci na Placu Bramy Wrocławskiej został wzniesiony Pomnik Zwycięstwa[35]. Stare miasto z szeregiem cennych zabytków legło w gruzach, ogółem zburzeniu uległo 70% substancji miejskiej[36].

Po wyparciu oddziałów niemieckich miasto zostało przejęte przez polską administrację. Wówczas w Brzegu i okolicy została osiedlona między innymi część polskich przesiedleńców z Kresów Wschodnich.

Polska Ludowa

Czerwone Koszary – kompleks zajmowany w okresie PRL przez żołnierzy radzieckich

Obecna nazwa miasta została urzędowo zatwierdzona 7 maja 1946[37].

Po wojnie na terenie miasta i okolic działało kilkanaście oddziałów podziemia antykomunistycznego, w tym lokalne struktury organizacji Wolność i Niezawisłość[38]. Dowodził nimi, m.in. Wincenty Mucha, który był także pierwszym komendantem niezależnego harcerskiego Hufca Brzeg[39].

Na święto 22 Lipca w 1951 roku otwarto Nadodrzańskie Zakłady Przemysłu Tłuszczowego[40]

Most Piastowski został zbudowany w latach 1953–1954[41].

W latach 60. XX wieku trwała odbudowa najważniejszych zabytków miasta, zabudowa starego miasta blokami mieszkalnymi, a także rozwój przemysłu maszynowego, elektrotechnicznego, skórzanego i spożywczego[42].

26 maja 1966 ludność miasta wystąpiła w obronie mienia kościelnego. Zostali brutalnie stłumieni przez oddziały ZOMO i funkcjonariuszów SB (tzw. pacyfikacja brzeska).

Przez Brzeg biegła droga państwowa nr 34[43] (do grudnia 1985 roku[44]) i droga międzynarodowa E22[45] (do 1983 roku[a]), następnie droga krajowa nr 4 i trasa europejska E40[47].

III Rzeczpospolita

W 1992 miasto opuściło wojsko radzieckie.

Do 31 grudnia 2001 Brzeg był siedzibą wiejskiej gminy Brzeg, przemianowanej na gminę Skarbimierz, z siedzibą w Skarbimierzu-Osiedlu.

Demografia

Według danych GUS z 30 czerwca 2018, Brzeg miał 35995 mieszkańców (4. miejsce w województwie opolskim i 128. w Polsce), powierzchnię 14,6 km² (20. miejsce w województwie opolskim i 427. miejsce w Polsce) i gęstość zaludnienia 2471,6 os./km²[48].

Mieszkańcy Brzegu stanowią około 39,53% populacji powiatu brzeskiego, co stanowi 3,65% populacji województwa opolskiego.

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźny
jednostka osób % osób % osób %
populacja 36110 100 18947 52,4 9929 47,6
gęstość zaludnienia

(mieszk./km²)

2471,6 1297,7 1173,9

Liczba mieszkańców miasta

1825 – 9992[49]
1875 – 16438[50]
1880 – 17508[50]
1885 – 18899[50]
1890 – 20154[50]
1910 – 29095[50]
1925 – 27344[50]
1933 – 29816[50]
1939 – 29580[50]
1995 – 39937[51]
1996 – 39658[51]
1997 – 39837[51]
1998 – 39764[51]
1999 – 39165[51]
2000 – 39169[51]
2001 – 39081[51]
2002 – 38841[51]
2003 – 38718[51]
2004 – 38550[51]
2005 – 38379[51]
2006 – 38163[51]
2007 – 37842[51]
2008 – 37625[51]
2009 – 37609[51]
2010 – 37346[51]
2011 – 37329[51]
2012 – 37261[51]
2013 – 36980[51]
2014 – 36675[51]
2015 – 36469[51]
2016 – 36292[51]
2017 – 36110[51]
2018 – 35995[51]
2019 – 35709[51]
2020 – 35226[51]
2021 – 34778[51]
Liczba mieszkańców


Piramida wieku mieszkańców Brzegu w 2014 roku

[52]

Zabytki

Fragment dziedzińca zamkowego
Wnętrze kościoła św. Krzyża (XVIII w.)
Kościół pw. św. Mikołaja
Kamienice przy rynku w Brzegu
Wieża ciśnień przy ulicy Rybackiej
 Osobny artykuł: Zabytki Brzegu.
  • renesansowy Zamek Piastów Śląskich z XIII-XVI wieku, zwany Śląskim Wawelem, zespół zamkowy (z kaplicą) jest wpisany na listę zabytków klasy międzynarodowej (według dawnej klasyfikacji – klasy „0”).
  • Układ urbanistyczny Starego Miasta, z połowy XIII w., zmieniony po 1945.
  • Kościoły:
  • Barokowe figury śś. Jana Nepomucena i Tadeusza Judy z 1722, postawione przed fasadą kościoła Podwyższenia Św. Krzyża w 1755.
  • Pomnik Św. Trójcy na pl. Zamkowym, barokowy, wzniesiony w 1731.
  • Budynek ratusza, z XIV wieku, przebudowany w latach 1569–1571.
  • Gimnazjum Piastowskie założone w 1569.
  • Kamienice mieszczańskie:
    • Rynek pod nr 19 (aktualnie pod nr 18) – renesansowa fasada z 1621 (rekonstrukcja).
    • Rynek, cała pierzeja wschodnia zawiera fragmenty kamienic z XIV wieku.
    • Chopina 1, renesansowa z 1597.
    • Jabłkowa 5, barokowa kamienica Kreyera z 1715.
    • Jabłkowa 7, kamienica z 1797 w stylu empire.
  • Brama Odrzańska z lat 1595–1596.
  • Stare Koszary fryderycjańskie, z lat 1781–1782.
  • Planty – pozostałości twierdzy bastionowej wzniesionej wokół średniowiecznego miasta. Budowę rozpoczęto od 1572, kilkakrotnie rozbudowywana w XVII, XVIII i XIX wieku, rozebrana w 1807 i zamieniona w XIX wieku na zespół parków, dzisiaj Planty.
  • Zespół ulic o zabudowie modernistycznej i eklektycznej, które zostały zabudowane w XIX wieku, po likwidacji twierdzy.
    • Willa Löbbeckego z XIX wieku przy ul. Króla B. Chrobrego, z fontanną z Trytonem (fontanna przeniesiona na zamek).
    • Budynek sądu na rogu ul. Chrobrego i Armii Krajowej. Zbudowany w latach 1898–1903.
    • Willa Neugebauera (właściciela cukrowni „Concordia”; dzisiejsze Nadodrzańskie Zakłady Przemysłu Tłuszczowego) przy ul. Jana Pawła II. Wzniesiona w 1898 w stylu eklektycznym, obiekt otoczony ogrodem, w którym zachowały się liczne krzewy rododendronu i innych roślin.
    • Chłopiec z łabędziem – fontanna w Parku Centralnym.
  • Dawna kaplica cmentarna Św. Krzyża, dziś kościół garnizonowy. Obecnego kształtu nabrała w 1724.
  • Wieża ciśnień przy ulicy Rybackiej z 1877.
  • Czerwone Koszary z początku XIX wieku.
  • Synagoga z 1799.
  • Cmentarz żydowski
  • Nieistniejące pomniki niemieckie z lat 1878–1939[32].

Pomniki przyrody

Park Chrobrego w zespole plant miejskich

W Brzegu jest 51 pomników przyrody: lipa srebrzysta, 17 dębów szypułkowych, dąb burgundzki, dąb czerwony, 24 platany klonolistne, jesion wyniosły, cis pospolity, tulipanowiec amerykański, buk pospolity, dwa miłorzęby chińskie, cypryśnik błotny[potrzebny przypis]

Gospodarka

Brzeg jest ośrodkiem przemysłowym i gospodarczym, zarówno w województwie opolskim, jak i w skali całego kraju. W mieście wyróżnić możemy fabryki maszyn rolniczych, silników elektrycznych, zakłady tłuszczowe, cukiernicze.

W 2017 wskaźnik bezrobocia w Brzegu wynosił 9,8%. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w Brzegu wynosiło 3 858,63 zł[53].

18,5% aktywnych zawodowo mieszkańców Brzegu pracuje w sektorze rolniczym (rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo i przemysł wydobywczy), 35,8% w sektorze przemysłowym (przemysł przetwórczy i budownictwo), a 15,5% w sektorze usługowym (handel, naprawa pojazdów, transport, zakwaterowanie i gastronomia, informacja i komunikacja) i 2,6% pracuje w sektorze finansowym (działalność finansowa i ubezpieczeniowa, obsługa rynku nieruchomości)[53].

Przedsiębiorstwa

 Z tym tematem związana jest kategoria: Przedsiębiorstwa w Brzegu.

W Brzegu, przy ul. Małujowickiej, znajduje się Podstrefa Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej o powierzchni 54 ha[54][55].

Przy ul. Starobrzeskiej 7 znajduje się Przedsiębiorstwo Wyrobów Cukierniczych „Odra”[56]. Do 2008 działał Browar Brzeg[57]. Przy ul. Fabrycznej 2 swoją siedzibę ma Fabryka Maszyn Rolniczych Agromet, która jest jednym z zakładów produkcyjnych Unia Group[58].

Transport

Transport drogowy

Most Piastowski w Brzegu

Przez Brzeg przebiegają drogi krajowe:

Sieć uzupełniają drogi wojewódzkie:

Transport kolejowy

Dworzec kolejowy w Brzegu

Brzeg posiada dobrze rozwinięty transport kolejowy. Stacja PKP Brzeg jest obsługiwana przez PKP Intercity i Polregio. Miasto posiada bezpośrednie połączenia kolejowe z Opolem, Wrocławiem, Krakowem, Warszawą, Katowicami, Poznaniem, Szczecinem, Zieloną Górą, Lublinem, Kielcami, Przemyślem, Zamościem, Nysą.

Stacja w Brzegu, położona w połowie drogi między Wrocławiem a Opolem, jest jedną z najstarszych stacji w Polsce i leży na najstarszej linii uruchomionej na obecnych ziemiach polskich. Kolej dotarła do Brzegu w sierpniu 1842 roku[59]. Dworzec w Brzegu, który zbudowano w latach 1869–1870 jest wpisany do rejestru zabytków[60].

Brzeg
Linia nr 132 Bytom – Wrocław Gł. (139,447 km)
Łosiów
odległość: 9,406 km
odległość: 8,629 km
Linia nr 288 Nysa – Brzeg (47,404 km)
Olszanka
odległość: 7,207 km
Linia nr 304 Brzeg – Łagiewniki Dzierżoniowskie (0,000 km)
odległość: 6,430 km

Komunikacja miejska

Przewozy autobusowe zapewnia przedsiębiorstwo PKS Brzeg. Ważniejsze kierunki to Wrocław, Opole, Grodków, Namysłów, Nysa, Karpacz, Strzelin, Wiązów. W niedziele uruchamiany jest specjalny kurs do Szklarskiej Poręby.

Komunikację miejską (zbiorową) zapewnia miastu także spółka PKS Brzeg uruchamiająca 8 linii na terenie miasta i gminy – 0A, 0B, 1, 2, 2A, 3, 5 i 8 – z czego ta ostatnia uruchamiana jest tylko w okresie wakacyjnym.

Dworzec autobusowy w Brzegu znajduje się na Placu Dworcowym.

Lądowisko

W 2013 przy ul. Mossora oddano do użytku sanitarne lądowisko przeznaczone jest do wykonywania startów i lądowań śmigłowców sanitarnych i ratowniczych o dopuszczalnej masie startowej do 5700 kg w dzień i w nocy.

Oświata

Na terenie Brzegu działa: 10 przedszkoli, 6 szkół podstawowych, 5 szkół ponadpodstawowych, szkoła muzyczna, 5 szkół językowych, 1 szkoła wyższa i 2 szkoły policealne.

Przedszkola

Przedszkole Publiczne nr 1
  • Przedszkole Publiczne nr 1, ul. Jana Pawła II 7[61]
  • Przedszkole Publiczne nr 2, ul. Ofiar Katynia 9[62]
  • Przedszkole Publiczne nr 3, ul. Zielona 23[63]
  • Przedszkole Publiczne nr 4, ul. Chrobrego 37[64]
  • Przedszkole Publiczne nr 5, ul. Bohaterów Monte Cassino 1[65]
  • Przedszkole Publiczne nr 6, ul. Wysoka 1[66]
  • Integracyjne Przedszkole Publiczne nr 7, ul. Gaj 1[67]
  • Przedszkole Publiczne nr 8, ul. Towarowa 2[68]
  • Przedszkole Publiczne nr 10, ul. ks. Makarskiego 5[69]
  • Przedszkole Publiczne nr 11, ul. Spacerowa 2[70]

Szkoły podstawowe

Publiczna Szkoła Podstawowa nr 1
Publiczna Szkoła Podstawowa nr 3
  • Publiczna Szkoła Podstawowa nr 1 im. Stefana Żeromskiego, ul. Chrobrego 13[71]
  • Publiczna Szkoła Podstawowa nr 3 im. Jana Kochanowskiego, ul. Kamienna 2[72]
  • Publiczna Szkoła Podstawowa nr 5 im. Mikołaja Kopernika, ul. Robotnicza 22[73]
  • Publiczna Szkoła Podstawowa nr 6 im. Tadeusza Kościuszki, ul. Poprzeczna 1[74]
  • Publiczna Szkoła Podstawowa nr 7 Specjalna, ul. Mossora 4[75]
  • Publiczna Szkoła Podstawowa nr 8 (tzw. tysiąclatka), ul. Lompy 1[76]

Szkoły ponadpodstawowe

  • I Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Chrobrego, ul. Armii Krajowej 7[77]
  • II Liceum Ogólnokształcące im. Zbigniewa Herberta, ul. 1 Maja 7[78]
  • Zespół Szkół Budowlanych im. Księcia Jerzego II Piasta, ul. Kamienna 3[79]
  • Zespół Szkół Ekonomicznych, ul. Jana Pawła II 28[80]
  • Zespół Szkół Zawodowych nr 1 im. Marii Skłodowskiej-Curie, ul. Słowiańska 18[81]

Szkoły policealne

  • Medyczne Studium Zawodowe, ul. Ofiar Katynia 25[82]
  • Policealne Studium Zawodowe – Zespół Szkół Ekonomicznych, ul. Jana Pawła II 28[80]

Szkoły wyższe

Inne

Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia
  • Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. Józefa Elsnera, ul. Piastowska 18[83]
  • Szkoła Języków Obcych „Glottis”, ul. Chrobrego 18[84]
  • Centrum Językowe Expert, ul. Długa 21[84]
  • Szkoła Języków Obcych „Progress”, ul. Chrobrego 17[84]
  • Centrum Językowe „Sun”, ul. Rzemieślnicza 7[84]
  • Filia Centrum Języków Obcych i Edukacji „Poliglotus” w Opolu, ul. Trzech Kotwic 11B[84]

Kultura

Treść tej sekcji może nie być zgodna z zasadami neutralnego punktu widzenia.
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Pierwsze wydanie z roku 1680 książki Adama Gdacjusza Przydatek do dyszkursu o pańskim i szlacheckim albo rycerskim stanie.
Kościół pw. św. Jadwigi w zespole Zamku Piastów Śląskich (ob. muzeum) i brama zamku

Brzeg od wieków był ważnym ośrodkiem kulturalnym. Muzyka, literatura, plastyka i teatr były nieodłącznym elementem życia dworu książęcego brzeskich Piastów i miasta. Obecni animatorzy działań kulturalnych stworzyli z Brzegu nowe centrum kulturalne w kraju. Brzeg otworzył swoje bramy przed artystami i zadbał o rozwój kulturowy mieszkańców. Dzięki działalności animacyjnej Muzeum Piastów Śląskich i Brzeskiego Centrum Kultury, miasto Brzeg przyciąga organizatorów imprez, m.in.: Międzynarodowy Festiwal „Wratislavia Cantans”, Festiwal Muzyczny „Porozumienie” (obecnie „Eurosilesia”) Wrocławski Festiwal Jazzowy „Jazz nad Odrą”, Międzynarodowy Konkurs im. F. Liszta. Koncerty, wystawy, plenery malarskie, jarmarki renesansowe i spektakle odbywają się w stylowych komnatach, na dziedzińcu Zamku Piastów Śląskich, w kościołach pw. św. Mikołaja Bpa, pw. Podwyższenia Krzyża Świętego i pw. Miłosierdzia Bożego, w sali teatralnej Brzeskiego Centrum Kultury, w Galerii Sztuki Współczesnej i Wielkiej Sali Stropowej renesansowego Ratusza, a także w Amfiteatrze Miejskim i na brzeskim Rynku.

Brzeskie Centrum Kultury

Brzeskie Centrum Kultury

Brzeskie Centrum Kultury (do 1992: Brzeski Dom Kultury) otwarto w lutym 1967, po dziesięcioletnim remoncie działającego w latach międzywojennych teatru miejskiego – Brieger Stadttheater.

Renesansowy ratusz (1569–1577)

Brzeskie Centrum Kultury obejmuje swą działalnością:

  • Dom Kultury (przy ul. Mlecznej 5),
  • Galerię Sztuki Współczesnej w brzeskim Ratuszu,
  • Amfiteatr Miejski (na ok. 5000 widzów) przy ul. B. Chrobrego,
  • Kino „Centrum” działające w budynku Domu Kultury – reaktywowane w listopadzie 2004,
  • Tymczasowa siedziba BCK (spowodowana przez remont[85]) – przy ul. Jabłkowej 5

Brzeskie Centrum Kultury jest organizatorem imprez artystycznych. W latach 70. zorganizowane zostały w trzech edycjach koncerty tzw. „Małego Jazzu nad Odrą”, będącego „filią” wrocławskiego festiwalu „Jazz nad Odrą”. Podczas imprezy wystąpiły gwiazdy europejskiego jazzu i muzyki jazz-rockowej, w tym: SBB z Józefem Skrzekiem na czele, Novi Singers, Trio Bartkowski-Karolak-Namysłowski, Hagaw, muzycy z Republiki Czeskiej i Szwajcarii. Brzeg organizował także Ogólnopolski Festiwal Muzyki Współczesnej „Brzeskie Kontakty Muzyczne”, „Opolskie Spotkania Muzyczne”, Ogólnopolskie warsztaty dla piosenkarzy i zespołów wokalno-instrumentalnych, w trakcie których wykładowcami byli m.in.: Janusz Kondratowicz, Waldemar Parzyński, Stanisław Śliwiński, Zbigniew Górny, Krzysztof Heering, Krzysztof Barcik, Wojciech Zieliński, Janusz Koman, Marcin Pospieszalski, Elżbieta Zapendowska, Adam Bubiłek i wielu innych.

Brzeskie imprezy kulturalne i festiwale

Oferta kulturalna miasta wzbogaciła się w ostatnich latach o wiele ogólnopolskich imprez: Ogólnopolski Festiwal Teatrów Różnych Form „Theatron”, Muzyczną Scenę Młodych „Bariery Kariery” (obecnie Brzeskie Konfrontacje Muzyczne). Do tradycyjnych imprez organizowanych w Brzeskim Centrum Kultury należą też: Przegląd Kolęd i Pastorałek „Brzeskie kolędowanie”, Ogólnopolski Festiwal Piosenki Religijnej „Corda Cordi” i Festiwal Piosenki Angielskiej „Face the music” organizowany wspólnie ze Stowarzyszeniem FPA.

Wśród laureatów Festiwalu znaleźli się: Alicja Bachleda-Curuś – Zosia z Pana Tadeusza w reżyserii A. Wajdy, Justyna Świrniak – laureatka programu TVN „Zostań gwiazdą”, Grzegorz Markocki – laureat telewizyjnej „Szansy na sukces”, który zadebiutował w filmie W. Adamka Poniedziałek, Mirosław Witkowski z Nowego Sącza, Monika Urlik z Dzierżoniowa, Kamila Juda z Wrocławia – laureatka „Szansy na sukces” z Budką Suflera, Beata Pieczywek (pseudonim artystyczny: Beata Wald) z Grunwaldu – laureatka „Szansy na sukces” z Beatą Kozidrak oraz Grand Prix VIII FPA w Brzegu, która wygrała finał „Szansy na sukces” w Sali Kongresowej w Warszawie w maju 2003. i Georgina Tarasiuk z Białej Podlaskiej – laureatka Kategorii Dziecięcej VI FPA.

Brzeg zorganizował także Międzynarodowy Plener Malarski w ramach cyklicznego projektu „Festiwal kultur – Średniowiecze Brzeg 2006” i Międzynarodowy Plener Malarski „Festiwal kultur – Renesans Brzeg 2008”, Międzynarodowy Festiwal Sztuki Ulicznej „BuskerBus” Wrocław – Brzeg – Jelenia Góra – Zielona Góra 2008. Po 30. latach przerwy doszło do reaktywacji koncertów Międzynarodowego Festiwalu Jazzowego „Jazz nad Odrą w Brzegu”, a także w 2008 roku zorganizowano po raz pierwszy Festiwalu Piosenki Francuskiej.

Od roku 2008 odbywa się w Brzegu coroczny Festiwal Kultury Argentyńskiej – „Magia Tanga”, który przyciąga miłośników tego tańca z całego świata.

Od 2014 roku na Zamku w Brzegu odbywa się Ogólnopolska Konferencja Genealogiczna organizowana przez regionalne towarzystwo genealogiczne Opolskich Genealogów[86].

Instytucje kulturalne

  • Miejska Biblioteka Publiczna im. Księcia Ludwika I
  • Wojewódzka Biblioteka Pedagogiczna

Zespoły muzyczne

Media lokalne

Prasa

  • „Nowa Trybuna Opolska” – oddział w Brzegu
  • „Gazeta Brzeska” – najstarsza w Brzegu, ukazuje się od 1990, obecnie bezpłatny dwutygodnik, wydawca prywatny
  • „Kurier Brzeski” – tygodnik wydawany od 1993, obecnie przez Brzeską Oficynę Wydawniczą s.c.
  • „Panorama Powiatu” – lokalny tygodnik wydawany przez brzeg24.pl, dystrybuowany na terenie powiatu brzeskiego,
  • „Express Brzeski” – od marca 2010, gazeta grupy Expressy Dolnośląskie wydawana raz na miesiąc
  • „Brzeska Regionalna” – ukazuje się od września 2011, bezpłatny tygodnik dystrybuowany na terenie całego powiatu

Radio

  • Radio Opole – oddział w Brzegu
  • Radio Park – oddział w Brzegu
  • Radio z Pasją – internetowa rozgłośnia Brzeskiego Centrum Kultury

Portale

  • Brzeg24.pl – portal informacyjny tygodnika Panorama Powiatu, zawierający najaktualniejsze informacje z powiatu brzeskiego
  • KurierPlus.pl – portal powiązany z tygodnikiem Kurier Brzeski
  • Forum Brzeg (forumbrzeg.pl) – dyskusyjno-informacyjne forum mieszkańców miasta Brzeg
  • Brzeg.com.pl – Najstarszy Portal Miejski
  • InfoBrzeg.pl – ukazuje się codziennie od 14 grudnia 2008 roku
  • TwójBrzeg.pl – miejski portal informacyjny
  • Fajnybrzeg.pl – miejski portal informacyjno-kulturalny
  • TubaBrzegu.pl – multimedialny portal informacyjny, serwisy video
  • Brzeg News – multimedialny portal informacyjny założony w 2019 r.

Religia

 Z tym tematem związana jest kategoria: Religia w Brzegu.
Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego
Kościół św. Mikołaja
Kościół ewangelicko-augsburski św. Łukasza
Synagoga

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół rzymskokatolicki

Kościół greckokatolicki

Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP

Kościół Zielonoświątkowy w RP

  • Zbór „Chrześcijańska Społeczność” (ul. Piastowska 2)[99]

Chrześcijańska Wspólnota Zielonoświątkowa

  • zbór w Brzegu (ul. Długa 43)[100]

Chrześcijańska Wspólnota Ewangeliczna

  • placówka misyjna w Brzegu[101]

Świadkowie Jehowy

Cmentarze

Nieczynne obiekty sakralne

Sport

Polityka

Ratusz w Brzegu

Miasto jest gminą miejską. Organem wykonawczym jest burmistrz. W wyborach samorządowych w 2018 na urząd został wybrany Jerzy Wrębiak[103], zaprzysiężony na urząd 20 listopada 2018[104]. Drugą kadencję zakończył w 2024 roku. Wybory wygrała wtedy, pierwsza w dziejach miastach kobieta - Violetta Jaskólska-Palus, zaprzysiężona na urząd 7 maja 2024 roku.Siedzibą władz jest Urząd Miejski przy ul. Robotniczej 12. W mieście znajduje się starostwo powiatu brzeskiego.

Rada Miejska

Mieszkańcy Brzegu wybierają do Rady Miejskiej 21 radnych[105].

Radni Rady Miejskiej VIII kadencji wybrani w wyborach samorządowych w 2018[106]:

  • Prawo i Sprawiedliwość (8 mandatów) – Andrzej Witkowski, Wojciech Komarzyński, Janusz Żebrowski, Dariusz Socha, Mariusz Andruchowicz, Krzysztof Grabowiecki, Jerzy Wrębiak, Kazimierz Kozłowski
  • Koalicja Obywatelska (8 mandatów) – Jadwiga Kulczycka, Renata Listowska, Piotr Szpulak, Paweł Grabowski, Janusz Wójcik, Bożena Szczęsna, Jacek Niesłuchowski, Renata Biss
  • KWW Nie Dla Więzienia Tak Dla Połączenia (4 mandaty) – Tomasz Wikieł, Anna Głogowska, Grzegorz Surdyka, Grzegorz Chrzanowski
  • KW Towarzystwo Rozwoju Ziemi Brzeskiej (1 mandat) – Radosław Preis

Współpraca międzynarodowa

Bliskie kontakty łączą Brzeg z zaprzyjaźnionymi i partnerskimi miastami: niemieckim Goslar, francuskim Bourg-en-Bresse i czeskim Beroun. Wielkim wydarzeniem okazała się organizacja międzynarodowych warsztatów artystycznych „Kultura dla młodych bez granic – Brzeg 2005”, w których udział wzięło około 40. młodych osób z Goslar i Beroun, a także młodzież polska.

Miasta i gminy partnerskie[107]
Miasto Kraj Data podpisania umowy
Goslar  Niemcy 7 maja 2000
Beroun  Czechy 21 maja 2002
Bourg-en-Bresse  Francja 5 października 2006

Sąsiednie gminy

Lubsza, Skarbimierz

Ludzie związani z Brzegiem

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Brzegiem.

Honorowi Obywatele Miasta

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ Umowę regulującą system tras europejskich sfinalizowano 15 listopada 1975 roku, przyjęto ex officio 15 marca 1983[46].

Przypisy

  1. ↑ a b c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2024 [dostęp 2024-10-23] (pol.).
  2. ↑ Klimat: Brzeg: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org [online], pl.climate-data.org [dostęp 2020-04-08].
  3. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2023
  4. ↑ Mieszkanie – IBD Development – mieszkania Brzeg [online] [dostęp 2020-04-08] (pol.).
  5. ↑ Przebudowa osiedla Westerplatte dofinansowana [online] [dostęp 2020-04-08] (pol.).
  6. ↑ Nowa inwestycja “Osiedle Wolności” na przełomie 2019 a 2020 roku [online] [dostęp 2020-04-08] (pol.).
  7. ↑ Osiedle Tęczowe – Brzeg, ul. Tęczowa, Margot M. Piecuch – nowe mieszkania na sprzedaż od dewelopera [online], www.dopoznania.pl [dostęp 2020-04-08] (pol.).
  8. ↑ Nieruchomości, mieszkania i działki – Deweloper Brzeg – Osiedle Tivoli [online] [dostęp 2020-04-08] (pol.).
  9. ↑ Pruski dokument z roku 1750 ustalający urzędowe opłaty na Śląsku – „Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750”.
  10. ↑ a b Heinrich Adamy, Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 9, 30, OCLC 456751858 (niem.).
  11. ↑ a b Grünhagen 1870 ↓, s. 219.
  12. ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online.
  13. ↑ H. Markgraf, J. W. Schulte, Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis, Breslau 1889.
  14. ↑ Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 174. ISBN 978-83-910595-2-4.
  15. ↑ Matthäusa Meriana, Topographia Bohemiae, Moraviae et Silesiae, Frankfurt am Main 1650.
  16. ↑ Brzeg – Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, Tom I, s. 396.
  17. ↑ Józef Lompa, Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej, Głogówek 1847, s. 11.
  18. ↑ Konstanty Damrot, Die älteren Ortsnamen Schlesiens, ihre Entstehung und Bedeutung: mit einem Anhange über die schlesisch-polnischen Personennamen: Beiträge zur schlesischen Geschichte und Volkskunde, Verlag von Felix Kasprzyk, Beuthen 1896.
  19. ↑ a b Opolszczyzna, listopad 1961, s. 5.
  20. ↑ LacusCurtius • Ptolemy’s Geography – Book II, Chapter 10.
  21. ↑ Orbis Latinus – Letter B.
  22. ↑ a b Heinz Stoob, Peter Johanek (Hrsg.), Waldemar Grosch (Bearb.): Deutsches Städtebuch: Bd. 1., Schlesisches Städtebuch. Stuttgart, 1995, s. 54.
  23. ↑ a b c Historia społeczności | Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2023-04-01].
  24. ↑ a b Józef Sykulski: 366 wiadomości o Dolnym Śląsku – kalendarz i notatnik na rok 1948 [w:] Wiadomości o Dolnym Śląsku z 1947 r. (31), [1]
  25. ↑ Jan Kochanowski: Dzieła polskie. Warszawa: 1972, s. 64–65. Cytat: fragment utwóru Satyr, albo dziki mąż, gdzie jest wzmianka o handlu wołami w mieście Brzegu: To największe misterstwo, kto do Brzegu z woły, A do Gdańska wie drogę z żytem, a z popióły.
  26. ↑ Ciurlok 2018 ↓, s. 72.
  27. ↑ Tobor Csorba: Marton Szepsi Csombor i jego Europica Varietas [w:] „Notatki Płockie” t. 4 (1959) s. 33-36 [2]
  28. ↑ Dorota Borowicz, Mapy narodowościowe Górnego Śląska od połowy XIX wieku do II Wojny Światowej, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004, s. 33, ISBN 83-229-2569-7, OCLC 69318732.
  29. ↑ Oskar Pusch, Die Breslauer Rats und Stadtgeschlechter in der Zeit von 1241 bis 1741, Band 1, Dortmund 1986, s. 201–202, ISBN 3-923293-16-X.
  30. ↑ Krystian Heffner: Brzeg – historia i współczesność. Opole 1987, s. 35.
  31. ↑ Paweł Pawlita: Julius Peppel – zasłużony dla rozwoju miasta. Panorama Powiatu Brzeskiego. [dostęp 2009-09-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-29)].
  32. ↑ a b Romuald Nowak: Pomniki Brzegu. Panorama Powiatu Brzeskiego. [dostęp 2009-09-14].
  33. ↑ error page [online], www.wroclaw.psgaz.pl [dostęp 2019-03-17] [zarchiwizowane z adresu 2015-01-03].
  34. ↑ Rejestr miejsc i faktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach polskich w latach 1939–1945. Województwo opolskie, Warszawa 1980, s. 18.
  35. ↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 489.
  36. ↑ Labiryntarium - Brzeg - spacer po historycznym centrum miasta [online], www.labiryntarium.pl [dostęp 2023-11-19].
  37. ↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
  38. ↑ Wiktor Krzewicki, Zbrojne podziemie 1945-1947 [online], Kurier Plus, 4 sierpnia 2018 [dostęp 2020-08-14] (pol.).
  39. ↑ DAW, „Kotwica pokoleń IV” – młodzież opublikowała wywiad z M. Andryasiewicz-Myśliwską. [online], Brzeg24.pl – Lokalny serwis informacyjny, 3 lipca 2019 [dostęp 2020-08-14] (pol.).
  40. ↑ Władysław Kurkiewicz „25 lat Polski Ludowej” Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1971, s. 118.
  41. ↑ Fundacja „Dla Dziedzictwa”: Kratownicowy Most Piastowski w Brzegu. dladziedzictwa.org, 2012-01-12. [dostęp 2020-06-15].
  42. ↑ Wojciech Jankowski, Mały przewodnik po Polsce, Wydawnictwo Sport i Turystyk Warszawa 1983 ISBN 83-217-2329-2, s. 88.
  43. ↑ Mapa samochodowa Polski 1:1 000 000, Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1962.
  44. ↑ Uchwała nr 192 Rady Ministrów z dnia 2 grudnia 1985 r. w sprawie zaliczenia dróg do kategorii dróg krajowych (M.P. z 1986 r. nr 3, poz. 16).
  45. ↑ Samochodowy atlas Polski 1:500 000. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, s. 118. ISBN 83-7000-017-7.
  46. ↑ Organizacja Narodów Zjednoczonych: European Agreement on main international traffic arteries (AGR) (with annexes and list of roads). Concluded at Geneva on 15 November 1975 / Accord européen sur les grandes routes de trafic international (AGR) [avec annexes et listes de routes. Concluà Genève le 15 novembre 1975]. treaties.un.org. [dostęp 2018-06-23]. (ang.).
  47. ↑ Samochodowa mapa Polski 1:750 000, wyd. czwarte, Warszawa/Wrocław: Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1987.
  48. ↑ GUS, Ludność. Stan i struktura oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2018 r. Stan w dniu 30 VI [online], stat.gov.pl, 12 października 2018 [dostęp 2020-04-08] (pol.).
  49. ↑ Johann Georg Knie, Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, s. 917, OCLC 751379865 (niem.).
  50. ↑ a b c d e f g h Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Brieg [online], treemagic.org [dostęp 2020-06-15].
  51. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa Brzeg w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-06-15], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  52. ↑ Brzeg w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  53. ↑ a b Brzeg w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-04-09], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  54. ↑ WSSE kupiła 54 ha gruntów od miasta Brzeg – finanse [online], wnp.pl, 14 grudnia 2019 [dostęp 2020-09-19] (pol.).
  55. ↑ Tomasz Wróblewski, Strefa ekonomiczna kupuje ziemię pod inwestycje w Brzegu [online], Brzeg Nasze Miasto, 12 grudnia 2019 [dostęp 2020-09-19] (pol.).
  56. ↑ Odra – Najlepiej Razem [online], najlepiejrazem.pl [dostęp 2020-04-09] (pol.).
  57. ↑ Edyta Hanszke, Opolskie firmy zwalniają ludzi [online], Nowa Trybuna Opolska, 18 listopada 2008 [dostęp 2020-04-09] (pol.).
  58. ↑ Fabryka Maszyn Rolniczych „Agromet” Spółka z o.o. Brzeg fabryka maszyn maszyny rolnicze rolnictwo i leśnictwo maszyny urządzenia [online], indexfirm.pl [dostęp 2020-09-19].
  59. ↑ Ania, Brzeg. Zabytkowo, ale nowocześnie [online], okoko, 13 stycznia 2011 [dostęp 2020-04-09] (pol.).
  60. ↑ Remont dworca w Brzegu zakończony – PKP SA, opolskie – Biznes – Kolej, PKP, Intercity [online], web.archive.org, 12 lutego 2012 [dostęp 2020-04-09] [zarchiwizowane z adresu 2012-02-12].
  61. ↑ Witamy w PP1 Brzeg [online], www.pp1brzeg.edu.pl [dostęp 2020-04-09].
  62. ↑ Witamy na stronie Przedszkola Publicznego nr 2 w Brzegu [online], www.pp2brzeg.edu.pl [dostęp 2020-04-09].
  63. ↑ PP3 Główna [online], wodip.opole.pl [dostęp 2024-04-22] (pol.).
  64. ↑ Strona główna [online], pp4brzeg.wodip.opole.pl [dostęp 2020-04-12] (pol.).
  65. ↑ Cyber_Folks Lepsza szybkość stron i wsparcie bez porównania [online], pp5.brzeg.pl [dostęp 2021-05-13] (pol.).
  66. ↑ PP6 w Brzegu [online], Strona Przedszkola Publicznego nr 6 w Brzegu :) [dostęp 2020-04-09] (ang.).
  67. ↑ Witamy w Publicznym Przedszkolu nr 7 Integracyjnym [online], pp7brzeg.pl [dostęp 2020-04-09].
  68. ↑ http://www.pp8brzeg.pl.
  69. ↑ Przedszkole Publiczne nr 10 w Brzegu – Aktualności [online], pp10brzeg.wodip.opole.pl [dostęp 2020-04-12] (pol.).
  70. ↑ Witamy w PP11 Brzeg [online], www.pp11brzeg.pl [dostęp 2020-04-09].
  71. ↑ SzkolnyBIP – BIP dla szkół i przedszkoli [online], sp1brzeg.szkolnybip.pl [dostęp 2020-04-09] [zarchiwizowane z adresu 2020-08-04].
  72. ↑ Publiczna Szkoła Podstawowa nr 3 im. Jana Kochanowskiego w Brzegu [online], psp3.szkolnastrona.pl [dostęp 2020-04-09].
  73. ↑ BIP Publiczna Szkoła Podstawowa nr 5 – Start systemu BIP [online], psp5.bipbrzeg.pl [dostęp 2020-04-09].
  74. ↑ Publiczna Szkoła Podstawowa nr 6 im. Tadeusza Kościuszki w Brzegu [online], psp6brzeg.szkolnastrona.pl [dostęp 2020-04-09].
  75. ↑ Zespół Szkół Specjalnych w Brzegu ul. Mossora 4 49-300 Brzeg tel.:774163571 [online], zssbrzeg.wodip.opole.pl [dostęp 2020-04-12] (pol.).
  76. ↑ Publiczna Szkoła Podstawowa nr 8 w Brzegu [online] [dostęp 2020-04-09] (pol.).
  77. ↑ Strona internetowa I LO im. Bolesława Chrobrego w Brzegu [online], lo1brzeg.szkolnastrona.pl [dostęp 2020-04-09].
  78. ↑ Aktualności [online], lo2brzeg.wodip.opole.pl [dostęp 2020-04-13] (pol.).
  79. ↑ Zespół Szkół Budowlanych im. Księcia Jerzego II Piasta [online], www.zsbbrzeg.pl [dostęp 2020-04-09].
  80. ↑ a b Zespół Szkół Ekonomicznych w Brzegu [online], zsebrzeg.pl [dostęp 2020-04-09].
  81. ↑ Zespół Szkół Zawodowych Nr 1 w Brzegu [online] [dostęp 2020-04-09] (pol.).
  82. ↑ Zespół Szkół w Brzegu [online], www.medykbrzeg.pl [dostęp 2020-04-09].
  83. ↑ Państwowa Szkoła Muzyczna w Brzegu – Aktualności [online], www.psmbrzeg.pl [dostęp 2020-04-09].
  84. ↑ a b c d e Szkoły językowe [online] [dostęp 2020-04-09] (pol.).
  85. ↑ Zmiana adresu siedziby BCK na czas remontu, „Brzeg24.pl – Lokalny serwis informacyjny”, 6 lipca 2018 [dostęp 2018-07-13] (pol.).
  86. ↑ [3] strona Opolskich Genealogów.
  87. ↑ Lustrum – Encyclopaedia Metallum: The Metal Archives [online], www.metal-archives.com [dostęp 2020-07-08].
  88. ↑ Melther – Encyclopaedia Metallum: The Metal Archives [online], www.metal-archives.com [dostęp 2020-07-08].
  89. ↑ Rebirth – Encyclopaedia Metallum: The Metal Archives [online], www.metal-archives.com [dostęp 2020-07-08].
  90. ↑ Shadowmore – Encyclopaedia Metallum: The Metal Archives [online], www.metal-archives.com [dostęp 2020-07-08].
  91. ↑ a b c d e Parafie według dekanatów [online], archidiecezja.wroc.pl [dostęp 2022-05-13].
  92. ↑ Brzeg – rzymskokatolicka parafia pw. Miłosierdzia Bożego [online], archidiecezja.wroc.pl [dostęp 2022-05-13].
  93. ↑ a b Brzeg – rzymskokatolicka parafia pw. św. Mikołaja [online], archidiecezja.wroc.pl [dostęp 2022-05-13].
  94. ↑ a b Ordynariat Polowy i kościoły rektoralne [online], archidiecezja.wroc.pl [dostęp 2022-05-13].
  95. ↑ Msze Święte [online], 1psap.wp.mil.pl [dostęp 2022-05-13].
  96. ↑ Dekanat katowicki [online], cerkiew.net.pl [dostęp 2023-06-12].
  97. ↑ Brzeg [online], luteranie.pl [dostęp 2022-05-13].
  98. ↑ Brzeg – kościół św. Łukasza [online], luteranie.pl [dostęp 2022-05-13].
  99. ↑ Znajdź Kościół [online], kz.pl [dostęp 2022-05-13].
  100. ↑ Lista zborów [online], chwz.info.pl [dostęp 2022-05-13].
  101. ↑ Zbory i placówki [online], chwe.pl [dostęp 2024-01-03].
  102. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2023-02-05].
  103. ↑ Wybory samorządowe 2018 – Ponowne głosowanie [online], wybory2018.pkw.gov.pl [dostęp 2020-06-17].
  104. ↑ Telewizja Polska S.A, Uroczyste ślubowanie burmistrza i radnych. Będzie kontynuacja polityki włodarza [online], opole.tvp.pl [dostęp 2020-06-17] (pol.).
  105. ↑ Wybory samorządowe 2018 – Zbiorcze informacje o okręgach [online], wybory2018.pkw.gov.pl [dostęp 2020-06-17].
  106. ↑ Wyniki wyborów 2018 do rady miasta Brzeg [online], nto.pl [dostęp 2020-06-17] (pol.).
  107. ↑ brzeg.pl: Miasta partnerskie. [dostęp 2012-06-18].
  108. ↑ Zmarł Kurt Masur, honorowy obywatel Brzegu [online] [dostęp 2020-04-08] (pol.).
  109. ↑ Odszedł Jan Milun, Honorowy Obywatel Brzegu [online] [dostęp 2020-04-08] (pol.).
  110. ↑ Zmarł Roland Reche Honorowy Obywatel Brzegu [online] [dostęp 2020-04-08] (pol.).
  111. ↑ Minister i samorządowiec, który pomógł miastu. Stanisław Gawłowski – Honorowym Obywatelem Brzegu! [online] [dostęp 2020-04-08] (pol.).
  112. ↑ Paweł Kozerski Honorowym Obywatelem Brzegu [online] [dostęp 2020-04-08] (pol.).

Bibliografia

  • Jerzy Ciurlok: O drukarzach, drukarniach i drukach śląskich. Mikołów, Katowice: Regionalny Instytut Kultury w Katowicach, 2018. ISBN 978-83-952024-1-4.
  • Colmar Grünhagen: Codex Diplomaticus Silesiae T. 9 Urkunden der Stadt Brieg. Breslau: Josef Max & Comp., 1870.
  • Historyczne dziedzictwo Ziemi Brzeskiej. Historia lokalna na przykładzie wybranych powiatów, miast i gmin, Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej & Powiat Brzeski, Brzeg 2005, ISBN 83-920550-8-X.

Linki zewnętrzne

Informacje w projektach siostrzanych
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Wiadomości w Wikinews
 Informacje w Wikipodróżach
 Definicje słownikowe w Wikisłowniku
Miasta województwa opolskiego
Miasta na prawach powiatu
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Powiat brzeski
Miasta
Gminy miejskie
Gminy miejsko-wiejskie
Gminy wiejskie

Powiat brzeski (1946–1975)
  • Siedziba powiatu – Brzeg
Przynależność wojewódzka
Miasta (1945–75)
Gminy wiejskie
(1945–54 i 1973–75)
Gromady (1954–72)
Podział administracyjny Prowincji Śląsk
Rejencja legnicka
(1815-1945)
Powiaty miejskie
Powiaty ziemskie
Rejencja opolska
(1815-1945)
Powiaty miejskie
Powiaty ziemskie
Rejencja wrocławska
(1815-1945)
Powiaty miejskie
Powiaty ziemskie
Rejencja dzierżoniowska
(1815-1820)
Powiaty miejskie
  • brak
Powiaty ziemskie

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!