Powiat Glatz

Glatz

Landkreis Glatz

powiat
Herb
Państwo	Królestwo Prus
Prowincja	Śląsk
Siedziba	Glatz
Zarządzający	Heinrich Klosterkemper (1937–1945)
Powierzchnia	852,37 km²
Populacja (1939) • liczba ludności	123 130
• gęstość	144,4 os./km²
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba miast	5
Liczba gmin	96
Położenie na mapie

Powiat Glatz (niem. Landkreis Glatz, pol. powiat kłodzki) – prusko-niemiecka jednostka administracyjna istniejąca między 1816, a 1945 r. wchodząca w skład prowincji prowincji śląskiej (do 1919 r.), a następnie prowincji dolnośląskiej. Obszarowo był dużo mniejszy od obecnego powiatu kłodzkiego.

Historia

Landkreis Glatz (powiat kłodzki) był częścią dawnego hrabstwa kłodzkiego, które stało się częścią Prus w 1763 r. w wyniku wojen śląskich prowadzonych z Austrią. W latach 1815–1816 wprowadzono w Prusach jednostkę administracyjną rejencję jako pośredni szczebel administracji pomiędzy prowincją a powiatem^[1]. Powiat Glatz należał do pruskiej prowincji śląskiej i do nowo utworzonej rejencji w Dzierżoniowie^[2]. Siedzibą starosty, urzędu powiatowego i sejmiku powiatowego było Kłodzko.

24 stycznia 1818 r. miała miejsce kolejna zmiana administracyjna, w wyniku której podzielono powiat Glatz na dwa mniejsze:

• Powiat Glatz – składający się z 4 dystryktów w: Kłodzku, Lewinie, Nowej Rudzie i Radkowie
• Powiat Habelschwerdt – składający się z 2 dystryktów w: Bystrzycy Kłodzkiej (Habelschwerdt) i Lądku Zdroju

2 maja 1855 r. miała miejsce kolejna reforma, wydzielono wtedy z powiatu Glatz 2 dystrykty północno-zachodnie (Radków i Nowa Ruda) tworząc nowy powiat w Nowej Rudzie.

1 października 1932 r. połączono powiat Glatz z powiatem Neurode tworząc nowy powiat Glatz. Przy tej okazji poszerzono go o 2 gminy wiejskie: Neu Wilmsdorf (poprzednio w powiecie Habelschwerdt) i Wiltsch (z powiatu Frankenstein). 1 stycznia 1945 r. powiat Glatz liczył 5 miast, 96 gmin i 1 dobra dziedziczne.

W maju 1945 r. do powiatu wkroczyła Armia Czerwona. Administrację w powiecie przejęli Polacy, którzy utworzyli na tym terenie powiat kłodzki, pokrywający się pod względem zajmowanego obszaru z powiatem Glatz.

Zmiany nazw miejscowości w 1938 r.

Władze III Rzeszy chcąc zatrzeć słowiańskie nazwy niektórych miejscowości, w tym z tzw. czeskiego kątka dokonały zmiany tych nazw:

• Hallatsch → Hallgrund (obecnie Gołaczów)
• Koritau → Kartau (Korytów)
• Labitsch → Neissenfels (Ławica)
• Löschney → Talheim (Leśna)
• Lewin → Hummelstadt (Lewin Kłodzki)
• Nerbotin → Markrode (Witów)
• Morischau → Neißtal (Morzyszów)
• Pischkowitz → Schloßhübel (Piszkowice)
• Poditau → Neißgrund (Podtynie)
• Schlaney → Schnellau (Słone – dzielnica Kudowy-Zdroju)
• Straußeney → Straußdörfel (Pstrążna)
• Tscherbeney → Grenzeck (Czermna – dzielnica Kudowy-Zdroju)

Landraci (1816–1945)

• 1816–1818 Wilhelm von Hertzberg^[3]
• 1818–1819 Friedrich Andreas von Falkenhausen
• 1819–1824 Felix Anton von Thassul zu Daxberg
• 1824–1839 Ernest von Köller
• 1839–1855 Constantin von Zedlitz-Neukirch(inne języki)
• 1855–1892 Carl von Seherr-Thoß(inne języki)
• 1892–1900 Arthur Bartels(inne języki)
• 1901–1913 Georg von Steinmann(inne języki)
• 1913–1916 Rudolf von Zastrow
• 1916–1919 Constantin von Jerin(inne języki)
• 1920–1933 dr Franz Peucker(inne języki)
• 1933–1934 dr Artur Joachim (landrat komisaryczny)
• 1934–1937 dr Georg Horstmann(inne języki)
• 1937–1945 Heinrich Klosterkemper(inne języki) (w latach 1941–1945 przebywał w Berlinie, zastępował go J. V. Spreu)^[4]

Ludność (1889–1939)

• 1885 r. – 64 442,
• 1890 r. – 62 956, z czego: 4013 ewangelicy, 58 685 katolicy, 244 Żydów
• 1900 r. – 60 819, z czego: 4407 ewangelicy, 56 202 katolicy
• 1910 r. – 64 852, z czego: 5895 ewangelicy, 58 719 katolicy
• 1925 r. – 66 905, z czego: 7905 ewangelicy, 58 457 katolicy, 86 inni chrześcijanie, 215 Żydów
• 1933 r. – 124 507, z czego: 13 501 ewangelicy, 109 867 katolicy, 32 inni chrześcijanie, 194 Żydów
• 1939 r. – 123 130, z czego: 13 953 ewangelicy, 107 228 katolicy, 94 inni chrześcijanie, 38 Żydów

Podział administracyjny

1 stycznia 1945 powiat dzielił się na:

• 5 miast: Glatz, Neurode, Wünschelburg, Reinerz i Hummelstadt
• 96 gmin wiejskich,
• 1 szlacheckie dobra dziedziczne.

Zobacz też

• powiat kłodzki
• powiat bystrzycki
• powiat noworudzki

Przypisy

1. Alicja Galas, Artur Galas, Dzieje Śląska w datach, wyd. Rzeka, Wrocław 2001, s. 179.
2. Została zlikwidowana 1 maja 1820 r. i podzielona między rejencję legnicką i wrocławską.
3. Kłodzcy landraci patrz: Kłodzko. Dzieje miasta, pod red. R. Gładkiewicza, Kłodzko 2009, s. 224.
4. Zob.: „Glatzer Kreisblatt”, 1941 r., s. 153.

Bibliografia

• Arno Herzig, Małgorzata Ruchniewicz, Dzieje Ziemi Kłodzkiej, Wrocław–Hamburg 2006.
• Landkreis Glatz na stronie geschichte-on-demand.de. geschichte-on-demand.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-03)]. (niem.).
• Landkreis Glatz na stronie genealogy.net (niem.)