Sarantaporon Muharebesi, aynı zamanda Sarantaporo veya Sarandaporon olarak da çeşitli şekillerde tercüme edilmiştir (Yunanca: Μάχη του Σαρανταπόρου ), Eski Jülyen takvimde 9-10 Ekim 1912'de günümüz Gregoryen Takviminde 22-23 Ekim 1912'de gerçekleşti. Birinci Balkan Savaşı sırasında Veliaht Konstantinyönetimindeki Yunan kuvvetleri ile General Hasan Tahsin Paşa yönetimindeki Osmanlı kuvvetleri arasında yapılan ilk büyük muharebeydi. Muharebe, Yunan ordusunun Teselya'yı, Orta Makedonya'ya bağlayan Sarantaporo geçidinde Osmanlı savunma hattına saldırmasıyla başladı.
Savunucuları tarafından zaptedilemez olarak algılanmasına rağmen, Osmanlı birliklerinin sayısı son derece azdı. Yunanların 5 tümenine karşı Osmanlıların %25 eksikli 2 tümeni vardı.Neticede Yunan kuvvetlerinin ana gövdesi geçidin derinliklerinde ilerlemeyi başarırken, yardımcı birimler Osmanlı kanatlarını kırdı. Osmanlılar, gece boyunca kuşatılma korkusuyla savunma hatlarını terk ettiler. Sarantaporo'daki Yunan zaferi, Serfiçe ve Kozana'nın Yunanlarca ele geçirilmesinin yolunu açtı.
Arka plan
Yunan Bağımsızlık Savaşı'nın sona ermesinin ardından, Megali İdea (Büyük Fikir) ideolojisi Yunan dış politikasına egemen oldu. Megali Idea'nın nihai hedefi, geleneksel olarak Yunanlar tarafından doldurulan tüm bölgelerin bağımsız bir Yunan devletine dahil edilmesiydi. [1]1897'deki kısa Yunan-Türk Savaşı'ndaki feci Yunan yenilgisi , Yunan Ordusunun örgütlenmesi, eğitimi ve lojistiğindeki büyük kusurları ortaya çıkardı. Aralık 1905'te atanması üzerine Georgios Theotokis, dikkatini orduyu güçlendirmeye odaklanan savaş sonrası ilk Yunan başbakanı oldu. Büyük miktarda mühimmat alımını finanse eden Ulusal Savunma Fonu'nu kurdu. Ek olarak, ülkenin donanması ve ordusu için yeni bir organizasyon tablosu oluşturuldu ordu modern sistemlere göre yeniden düzenlendi, ikincisi Ordu çok sayıda topçu bataryasıyla güçlendirildi. Ocak 1909'da Theotokis'in istifası ve halefi tarafından silahlı kuvvetlerin ihmal edildiği algısı, yedi ay sonra Goudi darbesiyle sonuçlandı. Darbeciler iktidarı kendilerine almak yerine Giritli siyasetçi Eleftherios Venizelos'u ülkeyi yönetmeye davet ettiler. [2] Venizelos, orduyu yeniden silahlandırıp yeniden eğiterek, kapsamlı tahkimat ve altyapı çalışmaları yaparak, yeni silahlar satın alarak ve yedek askerleri eğitim için geri çağırarak Theotokis'in ayak izlerini takip etti. [3]
Bu çabanın doruk noktası, 1911'de bir İngiliz deniz misyonu ve bir Fransız askeri misyonunun davet edilmesiydi. [3] İngiliz misyonuna, topçu talimi ve filo manevralarına önem veren Tuğamiral Lionel Grant Tufnell başkanlık ederken, asistanları Whitehead torpido için yeni bir ateşleme sistemini tanıttı. [4] Tuğgeneral Joseph Paul Eydoux yönetimindeki Fransız misyonu, dikkatini disiplini geliştirmeye ve büyük teşkilat operasyonlarında kıdemli subayları eğitmeye odakladı. [3] Yunan Askeri Akademisi,Fransız École spéciale militaire de Saint-Cyr'deki piyade ve süvariye göre topçu ve mühendis eğitimini modellemiştir. [5]
Bir Sırp - Bulgar ittifakından haberdar olduktan sonra Venizelos, Sofya'daki büyükelçisine 14 Nisan 1912'ye kadar bir Yunan-Bulgar savunma anlaşması hazırlamasını emretti. Bunun nedeni Yunanistan'ın gelecekte Osmanlılara karşı bir savaşa katılmaması halinde Makedonya'nın Yunan çoğunluklu bölgelerini ele geçiremeyeceği korkusuydu. Anlaşma 15 Temmuz 1912'de imzalandı ve iki ülke bir savunma savaşı durumunda birbirlerine yardım etmeyi ve Osmanlı'nın elindeki Makedonya'daki Hristiyan nüfusun haklarını korumayı kabul ettiler, böylece Sırbistan, Bulgaristan, Karadağ ve Sırbistan ile gevşek Balkan Birliği ittifakına katıldılar. . Balkanlar'da yeni bir savaştan korkan Osmanlılar, 27 Eylül'de silahlı kuvvetlerini harekete geçirdi ve Trakya'ya birlikler sevk etmeye başladı; Balkan Ligi de aynı şekilde karşılık verdi. [2] 13 Ekim'de Birlik, Osmanlılara Hristiyan nüfusunun haklarına ilişkin bir talep listesi sundu. Osmanlı İmparatorluğu talepleri geri çevirerek 17 Ekim'de Sofya, Belgrad ve Atina'daki büyükelçilerini geri çağırdı ve Birlik müzakerecilerini sınır dışı etti. Birlik Osmanlılara savaş ilan ederken, Karadağ 8 Ekim'de askeri operasyonlara başlamıştı. [2]
Muharebe Başlangıcı
Yunanistan, Epir Ordusunu ve Teselya Ordusunu sırasıyla Epir ve Teselya'daki sınırlarına gönderdi. İkincisi 100.000 kişiden oluşuyordu ve yedi bölüme ayrıldı: 1., 2., 3., 4., 5., 6. ve 7. Piyade Tümenlerinin yanı sıra bir süvari tugayı ve dört bağımsız Evzon taburu. Teselya Ordusu, Veliaht Prens Konstantin tarafından komuta edildi. [6] Tesalya'da Osmanlı 8.Kolordusunun iseTahsin Paşa komutasında sadece üç tümeni vardır: 22. Piyade (Nizami) Tümen ve Osmanlı batı Makedonya'daki garnizonlarından gelen yedek (Redif) Nasliç ve Aydın Tümenleri [7] . Toplamda bütün bölgedeki Osmanlı ordusu mevcudu sadece 35.000-40.000 askerden ibaretti. [6]
Teselya Ordusu, 5 Ekim sabahının erken saatlerinde Osmanlı topraklarına girdi ve çoğu sınır karakolunun terk edildiğini gördü ve Melouna Geçidi, Profitis Ilias ve Tsouka'daki garnizonlar geri çekilmeden önce birkaç saat direndi. İlk büyük çatışmalar ertesi gün 1. ve 2. Yunan Tümenlerinin Alasonya'nın kuzeyindeki savunmaya hızla saldırması ile gerçekleşti. Alasonya, üç piyade taburu, iki topçu bataryası ve yarım bir süvari bölüğü tarafından korunuyordu. [6] Alasonya muharebesi sadece üç saat sürdü, sayıca son derece az Osmanlılar kuşatılmaktan kaçınmak için geri çekildiler ve böylece Sarantaporo'daki ana savunma hattını yöneten birliklere pozisyonlarını güçlendirmek için ek süre sağladılar. [2] Yunanlar 20 kilometre (12 mi) daha herhangi bir direnişle karşılaşmadan ilerlemeye devam ettiler Alasonya yaylasına girdiler. [2] 20 ve 21 Ekim tarihleri arasında, Yunan birlikleri Sarantaporo önünde yeniden toplandı ve süvari keşif devriyelerini Osmanlı mevzilerine gönderdi ve Osmanlı VIII Kolordusu'nun Hania Viglas'taki karargahını ve bir yedek tümenini Glikovo'da buldular. [6]
Vigla ve Amorves dağları arasında yer alan Sarantaporo, Teselya'yı orta Makedonya'ya bağlayan 7-8 kilometre (4,3-5,0 mi) uzunluğunda tek dar bir dağ geçidiydi; İstanbul Sözleşmesi (1881) ile Teselya'yı Yunanistan'a bırakmak zorunda kalan Osmanlılar, gelecekteki bir savaş beklentisiyle Sarantaporo çevresindeki konumlarını sistemli bir şekilde pekiştiriyorlardı. [2] Osmanlılar savunmalarını Alman askeri danışmanlarının rehberliğinde organize etmişler, topçu bataryalarını ve piyadelerini vadinin dik yamaçlarındaki korunaklı, kamufle edilmiş siperlere yerleştirerek tüm uzunluk boyunca isabetli bir şekilde ateş etmelerini sağlamıştı. Neredeyse aşılmaz olduğu düşünüldüğünden, Prusya Mareşali Colmar Freiherr von der Goltz tarafından "Yunan Ordusunun mezarlığı" olarak adlandırıldı. [8]
Ancak bölgede bu savunma hattını dolduracak yeterli Osmanlı askeri bulunmadığı gibi Yunan Ordusu hem teçhizat hem de sayı yönünden Osmanlıdan çok üstün durumdaydı. Dahası Osmanlı ordusunun askerlerinin çoğu da nizami askerlerden değil, redif denilen eğitimsiz askerlerden oluşmaktaydı. Osmanlıda diğer sorunda Hasan Tahsin Paşa'daydı. Jandarma kökenli ve kurmaylık deneyimi olmayan Paşa aynı zamanda Kozana'da kalıp cephenin ilerisine gitmeyip siperleri gezmeyip inisiyatifi tümen komutanlarına bırakıp bu muharebedeki yenilgi faktörünü başkaları üzerine yıkma çalışması da ayrı bir utanç vesilesidir.[9] Ayrıca Porta (Pili) geçidi gibi doğuda bu savunma hattını zora sokacak bir geçit olmakta olup burası düzgün tutulmamıştır. Osmanlı kanatlarındaki birlik yerleşimlerinde sorunlar vardır. Bu durumda Yunanlar tarafından iyi tespit edilmiştir.
Buna karşın Yunanlar da veliaht prens ordunun planlamasına kadar en ön saflarındadır. Konstantin plan olarak 3 tümen ile geçide saldırırken bir tümeni ile batıdaki Pili'den diğer bir başka tümenle daha batıdan sayıca az Osmanlıları kuşatıp yok etme üzerine plan yaptı. Böylece hem sayısal hem de silah olarak üstünlüğünü kullanma düşüncesindeydi.
Buna karşın Hasan Tahsin Paşa ise top atışları ile düşmanı zayıflatma hattı koruma yönünde bir strateji izlemekteydi.
Muharebe
9 Ekim sabahı saat 7'de Yunan piyadesi Sarantaporo'ya saldırısına başladı. 1., 2. ve 3. Tümen, Osmanlı ana hattına cepheden saldırdı.Ancak ilerlemeleri isabetli Osmanlı tüfek ve topçu ateşi ve arazinin engebeli olması nedeniyle engellendi. Ancak Yunanların zaten hedefleri de buydu. 3 tümen Osmanlıları oyalarken 2 tümenle arka hatlara sarkma peşindeydiler. Nitekim, 4. Tümen, Porta (Pili) Geçidi'ni işgal etmek ve Osmanlı mevzilerinin arkasını vurmak amacıyla batıdan bir kuşatma manevrası yaptı. [6] Pili Geçidindeki az sayıdaki yetersiz ve esasen Sarantaporo'ya yoğunlaşmış Osmanlı birlikleri karşısında burada 4.tümen fazla zorlanmadı. Yunan 5. Tümeni ise, Sarantaporo geçidinden çıkan Yunan kuvvetlerinin sol kanadını korumak amacıyla batıya, Haliacmon Nehri'nin diğer kıyısında yer alan Zampourda köyüne doğru ilerledi. Süvari tugayı Serfice yönüne doğru yol boyunca iyice batıda ilerledi burada amaç Haliakmon genelinde Osmanlıların köprü kurup kaçmalarını engellemek için planlama idi. [2] Geçidin doğusundan saldıran Konstantinopoulos Evzone müfrezesi Vlacholeivado'daki sert Osmanlı direnişini kırdı ve köyü ele geçirdi, ancak yoğun sis nedeniyle daha fazla ilerleyemedi. [6][10] Öğleden sonra 2'de, Yunan topçusunun ana kütlesi ana hatta getirildi ve çatışmaya katıldı. Ağır kayıplara rağmen, üç tümen Osmanlı siperlerinden.yaklaşık 500-700 metre (550-770 yd) uzakta ertesi sabah son bir saldırı başlatmayı amaçlayacak şekilde tutundu [6]
4. Tümen, Metaxas ve Rachovo köylerinde savaştı. Porta Geçidi'ne ulaştıktan sonra savunmacılarla kanlı bir çatışmaya girdi ve hedefini 17:00'de güvence altına aldı [2] 5. [6] Süvari tugayının komutanı, birliğine Loudani'de kamp kurmasını emretti ve Osmanlıların Lazarat'ta gösterdiği direniş nedeniyle daha fazla ilerlemeyi reddetti. Ancak Konstantinopoulos Evzone müfrezesi tarafından kuşatılmaktan korkan Osmanlılar, akşam saat 19.00'da gece karanlığında Hani 739'daki ikinci savunma hattına doğru çekilmeye başladılar. Geri çekilmeden önce, tüm cephe hattı boyunca Yunan mevzilerine 20 dakikalık bir topçu ateşi açtılar. Hasan Tahsin Paşa Yunanların arka hatta sarktıklarını anlamış ancak Pili geçidinin Yunanların elinde olduğundan haberi yoktu ordu iletişimi kötü idi kısaca geri çekilmenin zamanlamasında da hatası vardı. Öte yandan Osmanlı'nın geri çekilmesinden habersiz olan Yunanlar bu fırsatı değerlendiremediler ve Haliacmon'un karşısındaki köprüye erişimlerini kestiler. Osmanlılar, ancak planladıkları ikinci savunma hattına ulaştıklarında, 4. Tümen'in Porta Geçidi'ni ele geçirdiklerini fark etti ve zaten çoğunluğu rediflerden oluşan birlik saflarında panik yayıldı ve birçok asker teçhizatlarını bırakarak kaçtı. [10] 10 Ekim sabahı, 4. Tümen Rahovo Dağı'nın kuzey yamacından aşağı hücum etti ve yirmiden fazla Krupp topunu terk eden ve düzensiz bir geri çekilmeye girişen Osmanlı piyade ve topçularını şaşırttı. [8][7] Ancak Yunan süvarisinin saldırırken yaşadığı tereddüt sayesinde Osmanlılar güvenle Serfiçe ve Kozana ulaşabildiler. Buralardan daha da geri çekildiler. [2]
Sonrası
Yunan iddialarına göre 10 Ekim akşamı saat 16.00'da 4. Tümen Servia'ya girdi ve sokaklarından birinin her iki tarafında dizilmiş yerel Hristiyanlara ait 75 ila 90 kesilmiş insan kafasına tanık oldu. [8][6] Savaş ilanının ardından yerel yetkililer, Servia ve çevre köylerdeki tüm Hristiyan ileri gelenleri, onları katletmek amacıyla gözaltına aldılar ve bu plan, Osmanlı subayı Ömer Bey tarafından engellendi. Ancak, Osmanlı birliklerinin Sarantaporo'daki yakın yenilgisini fark ettikten sonra, kasabanın Müslüman nüfusu 117 yerel Hristiyanı katletti. [2]
Osmanlı ve Türk kaynaklarına göre ise Alasonya'da dahil Yunan Ordusu müslüman ahali üzerinde zaferlerinin ardından büyük bir katliam yapmıştır. Mesela Osmanlı-Türk kaynaklarına göre Yunan orduları Alasonya Muharebesi ile burayı ele geçirirken cami minarelerine çıkan altı hoca Yunanlarca tüfekleriyle karşılanmıştı. Şehirden kaçamayan tüm Müslümanlar katliama uğradılar.En çok saldırıyı da yerleşik Rum ahalisi uyguladı. 1897 yılındaki harbin intikamını almak için şehre girenler, tüm Türk evlerini yakıp yıkıyorlardı. Halbuki Türk halkı, çekilirken dahi kimsenin canına veya malına kast etmemişti.[11]
11 Ekim'e kadar, Teselya Ordusu'nun tamamı Haliacmon kıyılarına ulaşırken, Yunan süvarileri Kozana'ya ciddi bir direniş olmadan girerek [6]Manastır'a ve Selanik kentine doğru ilerleme ele geçirmek için yolu açtı. [8] 13 Ekim'de Yunan ordusu genel karargahını Kozani'ye taşıdı; Ertesi gün Kral I. GeorgeKaraferye, ordunun Selanik ve Karaferye'ye doğru yürümesini emrederek şehre geldi. [10] Sarantaporo muharebesinde Yunan kayıpları 182 ölü ve 1.000'den fazla yaralıdır, [6] Osmanlılar ise yaklaşık 500 ölü, 1.000 yaralı vermiş 701 er ise esir alımış, 22 ila 25 sahra topu ve diğer önemli maddi ekipman Yunanların eline geçmiştir. [8][12][7]
Mayıs 1913'e gelindiğinde, sayısal olarak yetersiz olan Osmanlılar, Balkan Lig'inin ordularına karşı tüm cephelerde bir dizi ciddi yenilgiye uğradılar. Birlik, Osmanlı İmparatorluğu'nun Avrupa topraklarının çoğunu ele geçirmişti ve hızla İstanbul'a yaklaşmıştı. 30 Mayıs'ta iki taraf, Birlik üyelerine Ege Denizi'ndeki Enez'in batısındaki ve Karadeniz'deki Kıyıköy'ün kuzeyindeki ve Girit'teki tüm Osmanlı topraklarını veren Londra Antlaşması'nı imzaladı. Arnavutluk'un ve Osmanlı'nın elindeki Ege adalarının kaderi Büyük Güçler tarafından belirlenecekti. [6]
^Balkan Harbi Osmanlı Devri (1912-1913) Garp Ordusu Yunan Cephesi Harekâtı. Genelkurmay Başkanlığı. Genelkurmay Başkanlığı Yayınları Cilt: 3, Kısım: 2, Baskı: 2, Ankara. 1993. ss. 166-168.
Andonyan, Aram, Balkan Savaşı, Aras Yayıncılık,1975
Christopoulos, Georgios; Bastias, Ioannis (1977). Ιστορία του Ελληνικού Εθνους: Νεώτερος Ελληνισμός απο το 1881 ως 1913 [History of the Greek Nation: Modern Greece from 1881 until 1913] (Yunanca). XIV. Atina: Ekdotiki Athinon. ISBN960-213-110-1.
Dimitracopoulos, Anastasios (1992). The First Balkan War Through the Pages of Review L'Illustration. Atina: Hellenic Committee of Military History. OCLC37043754.
Erickson, Edward (2003). Defeat in Detail: The Ottoman Army in the Balkans, 1912-1913. Westport: Praeger. ISBN978-0-275-97888-4.
Hooton, Edward (2014). Prelude to the First World War: The Balkan Wars 1912-1913. Stroud: Fonthill Media. ISBN978-1781551806.
Kargakos, Sarandos (2012). Η Ελλάς κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-1913) [Greece in the Balkan Wars (1912-1913)] (Yunanca). Atina: Peritechnon. ISBN978-960-8411-26-5.
Veremis, Thanos (1976). "The Officer Corps in Greece (1912–1936)". Byzantine and Modern Greek Studies. Routledge. 2 (1): 113-133. ISSN0307-0131.
Balkan Harbi Osmanlı Devri (1912-1913) Garp Ordusu Yunan Cephesi Harekâtı. Genelkurmay Başkanlığı. Genelkurmay Başkanlığı Yayınları Cilt: 3, Kısım: 2, Baskı: 2, Ankara. 1993
