Kalimantsi Muharebesi (veya Kalimanci Muharebesi), İkinci Balkan Savaşı sırasında, 17-24 Temmuz (J.T: 4-11 Temmuz) 1913'te Bulgar Ordusu ile Sırp-Karadağ ordusu arasında Vinitsa'da aynı adı taşıyan köyün yakınında yapıldı. Bu muharebesinde, Dördüncü Bulgar Ordusu savunma zaferi kazanıp Sırp saldırısını durdurmayı başardı ve Struma Vadisi'ndeki Yunan birlikleriyle birleşmelerini de engelledi.
Çoğu yabancı kaynak bu muharebeyi tek bir muharebe gibi değerlendirirken Bulgar kaynakları bu muharebeyi tek bir muharebe olarak değerlendirmesi yanında bu muharebeye bağlı yan muharebelerinde olduğu bir muharebeler silsilesi olarak da degerlendirir.Bulgar 4.ordusu muharebede Sıplar ve Karadağ ordusu ile mücadele etmıstir ancak muharenin ilerleyen aşamasında Yunanlarla mücadele eden Bulgar 2.Ordusunun Yunan ordusuna karşı yenilgisi ve Yunan saldıriları ile 4.ordunun arka kanadına da sarkması neticesi 4.Ordu 2 taraflı saldırı tehlikesi altına girdiğinden Yunanlarla da çatışmalara girmek Sırplara karşı saldırılarını sınırlı tutmak zorunda kalmıştır; bu da muharebedeki Bulgar başarısının sınırlı kalmasının nedenlerinden biridir.
Muharebe Öncesi
Bregalnica Muharebesindeki başarısızlığından sonra, Bulgar Dördüncü Ordusu savunmaya geçti.[2] Komutası değiştirildi : Çatışmaların derhal durdurulmasını talep eden General Stilian Kovachev'in yerine General Vicho Dikov atandı.[3] Haziran sonunda, ordunun sağ kanadı (Sekizinci Tundzha Piyade Tümeni), Osogovo Dağı'nın güneydoğu sırtı boyunca Zhdrapanitsa Zirvesi ve Siva Mare sırtını işgal etti. Merkezde, Kalimantsi ve Garlyani bölgesinde, Dördüncü Preslav Piyade Tümeni (2/4 Tugayı), Makedon-Edirne Gönüllüleri (MOO) ve 24. Piyade Alayı, Dramche civarında, İkinci Trakya Piyade Tümeni'nin yanı sıra topçuların çoğu 4.Ordunun büyük bir parçası olmaya devam etti. Güneyde, Bulgar savunması, İkinci Piyade Tümeni'nin 3. Tugayı (3/2 Tugay) tarafından işgal edilen Golak Dağı'nın sırtını takip etti. Ileri sol kanat (Üçüncü Balkan Piyade Tümeni'nin 1. Tugayı), Bregalnitsa'nın üst kısımları boyunca Budinartsi kulübelerine kadar uzanmaktadır. Yunanlara karşı cephede, Pehchevo bölgesinde, savunma hattı kuzeydoğuya doğru bir yay oluşturdu.[3]
1 Temmuz'da hükûmete sunduğu bir raporda, Başkomutan Yardımcısı Radko Dimitriev, o zamana kadar süren çatışmalar sonucunda Dördüncü Ordu'nun "çok kötü" durumda olduğunu ve "savunma savaşı yürütmekte güçlük çektiğini" belirtti. Gerçekten 4.Ordu da mühimmat kıtlığı vardı ve mermi kıtlığı, komutayı, devam eden savaşın ortasında topçu ateşinin kısıtlanması emrini vermeye zorladı.[4]
Buna karşın Sırplarda da bazı sorunlar vardır. Sırp Yüksek Komutanlığı, Dördüncü Ordu'ya karşı faaliyet gösteren birliklerini önemli ölçüde zayıflattı. Beşinci Bulgar Ordusunun Krivorech yönünde başarılı taarruzunun etkisi altında Voyvoda Radomir Putnik, Bregalnitsa cephesinden kuzeye iki tümen transfer etti.
Böylece, en güçlü Sırp birimi - Birinci Ordu (toplam dört piyade tümeni), Stratsin ve Kriva Palanka çevresinde toplandı. Dört piyade ve bir süvari tümeninden oluşan Üçüncü Sırp Ordusu ise Bregalnica'da kaldı. Ön cephede I Moravya Tümeni, II Moravya Tümeni Karadağ Tümeni ve süvari tümeni vardı. Koçani yakınlarındaki yedekte, Kriva Palanka muharebesindeki yenilgiden sonra yeniden oluşturulan Timoshka II tümeni kalır.[3]
Ana Muharebe
Ufak catısmalar öncesinde olsa da esas saldırılar 17 Temmuzda başlamıştir. Sırp-Karadağ askerleri geniş bir cephede konuşlanarak 17 temmuzda (Jülyen takvimi nde 4 Temmuz'da) taarruza başladılar. Kuzeyde Karadağ bölümü, Kamenica'nın yan kolu olan kolu, güneyde Moravya (I) Dragobrashta nehrini ve Moravya (II) tümeni merkezde Kalimanci (Kalimantsi) pozisyonuna doğru ilerledi. Bu günün sonunda, önde gelen Bulgar ön karakol birlikleri, ana savunma pozisyonlarına küçük kayıplar vererek çekildi. Dördüncü Ordunun yan kanatları muharebeye henüz girmemişti.[5]
18 temmuz (5 Temmuz'da) Sırp birlikleri merkeze saldırdı, ardı ardına Delçevo ve Yukarı Cuma'ya ulaşma girişimlerinde bulundular ancak Banya Chuka ve Garlyani yakınlarındaki muharebelerde Sırplar püskürtüldü. Aynı zamanda, Bulgarların sağ kanadı Osogovo'nun yamaçlarından aşağı indi, Kamenica Nehri'ni zorladı, Karadağ tümenine ve Govedarnik yakınlarındaki muharebelerde de gelen Sırp takviyelerine karşı başarılar kazandılar. (18-22 Temmuz) (5-9 Temmuz).Ancak Yunan cephesinde Bulgarlar için durum bu kadar başarılı değildi. Bulgarların daha da ilerlemesi, Sofya'ya doğru ilerlemeye çalışan Yunan birliklerine karşı önemli kayıpları ve Yunanların saldırılarıyla felç oldu. 19-20 Temmuz (6 ve 7 Temmuz)'da, Yunanlar yakındaki İkinci Bulgar Ordusu'nun birimlerini Pehçevo bölgesinden dışarı itti ve Sırplarla çatışan Dördüncü Ordu'nun arkasına güneyden inerek dördüncü orduyu tehlikeye soktular. Yunan atılımı, 8 Temmuz'da (21 temmuzda ) Beyaz Tepe'nin (Беяз тепе) eteklerinde yedek Bulgar 2. Piyade Tümeni tarafından durdurulabildi.
Ana Muharebe'ye Bağlı Yan Muharebeler
Banya Chuka ve Garlyani Muharebeleri
18 Temmuz'da (5 Temmuz), bir Karadağ tugayı tarafından desteklenen Moravya (II) Tümeni, Kaliman platosuna ve Delçevo'ya giden yola hakim olan Banya Chuka zirvesinde 2/4 tugay mevzilerini bastı. Saldırıyı Bulgarlar süngü hücumuyla püskürttü. Karadağlı askerler, Bregalnitsa boyunca kargaşa içinde geri çekildiler. Nehrin sağ kıyısında kalanlar, Soborishte köyü yakınlarında Bulgar Makedon-Edirne Gönüllüleri birliğinin saldırısına uğradı ve yenildi.[6][7] Banya Chuka'daki başarısızlık Sırpların Delçevo'ya daha fazla ilerlemesini engelledi. Sırplar Bulgar savunmasına karşı topçu saldırılarına devam ettiler, ancak piyade saldırılarını durdurdular ve ulaşılan mevzilere siper kazdılar.[7]
Banya Chuka'ya yapılan saldırıyla eş zamanlı olarak, Moravya (I) Tümeni, Dragobraşte'den Garlyani yakınlarındaki Rila Tümeni'nin sol kanadına saldırdı, ancak geri püskürtüldü. Garlyan mevzisindeki çatışmalar 19 Temmuz (J.T:6 Temmuz)'da tırmandı.[6] Moravya Tümenleri I ve II'nin Rila Tümeni'nin savunmasını kırmaya yönelik ortak çabaları, Sırpların kesin bir başarısına yol açmadı.[8] 23 ve 24 Temmuz'daki (10-11 Temmuz) ikinci girişim de başarısız oldu.[9]
Bulgar Sağ Kanadının Hareketleri
19 temmuz (J.T:6 Temmuz'da) Makedon-Edirne Gönüllüleri ve Sekizinci Piyade Tümeni Kamenica Nehri'ni geçerek Karadağ kuvvetlerini yenerek Govedarnik Tepesi'ni (Golyam Govedarnik) ve Dulitsa'nın yukarısındaki tepeleri ele geçirdi. Sadece sıradan askerlerde değil, aynı zamanda subaylar arasında da ağır kayıplar, Makedon-Edirne Gönüllüleri'nin daha fazla ilerleme yeteneğini önemli ölçüde azalttı. Dördüncü Ordu'nun sağ kanadındaki taarruz 20 Temmuz'da durduruldu, aynı zamanda Bulgar sol kanat Pehçevo'da Yunanlar tarafından zorlanıp Bulgar 2.Ordusu birlikleri yenilgiye uğratılıp geri çekilmeye zorlanınca 4. Ordu yedeklerini Yunanları engellemek için buraya transfer etmek zorunda kaldı.[8][10]
Birinci ve Üçüncü orduları arasında daha güçlü bir Bulgar saldırısından korkan Sırp Yüksek Komutanlığı ise, Govedarnik'e yalnızca Üçüncü Ordu - Timoshka (II) Tümeni'nin yedeklerini değil, aynı zamanda Drina (I) Tümeninin - Eğri Palanka yakınlarında konuşlanmış iki birliğini de -piyade alayı ve topçu birliğini de- yönlendirdi.Bu güçler 8 ve 9 Temmuz'da (21-22 Temmuzda) Bulgar mevziilerine saldırıya geçti. İlk gün taarruz Sırp tarafı tarafından yeterli topçu desteği verilmeden gerçekleştirildiğinden geri püskürtüldü. İkinci gün, yedi topçu bataryası tarafından uzun ve yoğun bir bombardımandan sonra, bu kez zirveye tekrar saldırıldı. Sırp piyadeleri Bulgar mevzilerine ulaştı ve destek topçuları ateşlerini komşu bir bölgeye aktardı. Ancak o anda, Bulgarlar (10. ve 12. Piyade Alayı ve Edirne-Makedon Gönüllüleri'nin 1. Tugayı) cepheden ve kanattan karşı saldırıya geçti. Geri püskürtülen Sırplar 3.000 kişiye yakın ölü ve yaralı verdiler (yalnızca Drina Tümeni'nden 2.200 kişi öldü veya yaralandı.[11][12]
Pehçevo yakınlarında Yunan saldırısı
4 Temmuz'da Yukarı Cuma'ya karşı Sırp saldırısı, Yunan ordusunun Struma Nehri vadisi boyunca Blagoevgrad yönündeki eylemleriyle koordine edilmişti.Pehçevo'daki Bulgar birlikleri, müttefik ordular arasında durmuş ve hem Sırplara hem de Yunanlara karşı saldırı tehdidinde bulunmaktaydı. Bu tehdidi ortadan kaldırmak eş zamanlı saldırılarla iki taraflı olarak Bulgarları sıkıştırmak için Sırp ve Yunan Genelkurmay Başkanlığı bölgede güç birliği yapmayı kabul etti.[3]
18 Temmuz'da (J.T: 5 Temmuz'da) 3. Yunan Tümeni Strumica'dan Pehçevo'ya ilerledi ve 10. Yunan Tümeni Berovo'ya ulaştı.[6] Budinartsi Muharebesi - Jama zirve hattında 19 temmuz (6 Temmuz)'da İkinci Bulgar Ordusu'nun sağ kolundaki birimleri (6. Budina Piyade Tümeni'nin 2. Tugayı) Yunanlar tarafından yenilgiye uğratıldi ve buralardaki birlikler Pancharevo köyüne çekilmek zorunda bırakıldı.
Sonuç olarak, Dördüncü Ordu'nun 3.Tümen 1.Tugay (1/3 Tugay)'ının koruduğu alan güney kanadı kuşatma riski altındaydı. Bu nedenle tugay Budinartsi'den kuzeye, Trabatovişte'ye çekildi. General Dikov'un emriyle, ertesi gün (20 Temmuz-J.T:13 Temmuz) tugay, bırakılan mevzilerine geri döndü, Sırpları 1300 kotundan (Golak Dağları'nda) itti ve Bulgar 2.Ordusunun 6. Tümen'inin Beyaz tepe masifi ve zirvelerini, Zanoga ve Kavica'daki mevzilerini geri almak için başarısız girişiminde yardımcı oldu.[8][13]
Yunanlardan gelen tehdidi etkisiz hale getirmek ve Sırplarla birleşmelerini önlemek için General Dikov, Dramche'den güneye 2. Tümen'in 2. Tugayı'nı transfer etti. 21 Temmuz'da (J.T: 8 Temmuz) Yunanlar Beyaz Tepe'den ilerleyerek 51. Piyade Alayı'nı da bozguna uğrattı, ancak kuzeyden gelen Bulgar takviyeleri tarafından Trabatovişte yakınlarında durduruldu.[11][13]
Sonuç
Sırplara karşı cephenin istikrara kavuşturulmasından sonra Bulgar komutanlığı, Beyaz Tepe'nin altında önemli bir kuvvet topladı.[13] Yunanlar'da Yukarı Cuma üstü Sofya'yı ele geçirip Bulgarları kayıtsız şartsız teslime zorlamak için Kresna Gorge Muharebesi'ne girişmişti, Bulgarlarda buradan, 27 Temmuz (14 Temmuz)'da Yukarı Cuma'ya giren Yunan ordusunu kuşatmak için saldırılar yaptılar. Ancak Kalimantsi'deki başarısızlığının bir sonucu olarak, Sırbistan müttefikine burada etkili yardım sağlayamadı[1][14] ve Yunanlara savaşın geri kalan yükünü yüklemeye çalıştılar. Yunanlar, Bulgarlar ile Kresna Boğazında yenişemediğinden Sofya'da planladıkları seferden vazgeçmeye zorlandılar. Makedonya'daki muharebeler sırasında, Bulgar orduları (4'üncü ordu dahil), kolera salgını ve yiyecek eksikliği çok cephede mücadele şiddetlenen fiziksel yorgunluk nedeniyle saldırı yeteneklerini kaybetti.[15] İlaveten Osmanlıların ilerlemesi ve Romenlerinde savaşa girmesi Bulgarları iyice zora sokmuştu. Bu koşulların bir sonucu olarak, savaşan taraflar 31 Temmuz'da (JT:18 Temmuz) ateşkes sonrasında da barış anlaşması (Bükreş Antlaşması (1913)) imzaladılar.[1]
Дървингов, П (1925). История на Македоно-одринското опълчение. Том 2. София: Печатница „Нов живот“.
Марков, Г (1991). Българското крушение 1913. София: Издателство на БАН.
Христов, А (1922). Исторически преглед на войната на България срещу всички балкански държави – 1913 г. II. София: Печатница на Армейския Военноиздателски фонд.
Hall, R (2000). The Balkan Wars 1912 – 1913. Prelude to the First World War. London and New York: Routledge. ISBN0-415-22946-4.
Skoko, S (2008). Drugi balkanski rat 1913 (Užice nekad i sad). Grad Užice.|başlık= dış bağlantı (yardım) (посетен на 28 август 2010)
