Na visita á Coruña de Carlos V o 14 de abril de 1520, o Consello da cidade fíxolle chegar a necesidade existente de contar cunha boa defensa para facer fronte aos ataques dos barcos ingleses e co obxecto de obter o permiso para a construción dunha Casa de Contratación, petición que fora feita pola nobreza e o clero galego nese mesmo ano, xa que desde o ano 1503 o comercio con América se centralizaba na Casa de Contratación de Sevilla.
Co regreso da expedición de Fernão de Magalhães e Juan Sebastián Elcano en setembro de 1522, o Consello da Coruña fixo chegar un memorial ao emperador Carlos V, solicitando que o seu porto fose a base comercial da nova ruta aberta.
Finalmente o emperador concedeulle a Casa de Contratación á cidade o 22 de decembro de 1522[7], facilitando o comercio co norte de Europa.
Construción
Entrada ao castelo.
No ano 1528 elixiuse a illa de Santo Antón como o lugar para a construción dunha fortaleza.[8] Nese ano recibíronse na Coruña cartas e provisións reais, nas que o emperador mandaba que se levantase unha fortificación.[9]
O enxeñeiro Fratín, inspector de fortificacións de Filipe II, referendou o lugar en 1581[10] e o rei autorizou a súa construción, que levou a cabo o profesor da Real Academia de Matemáticas, o enxeñeiro alférez Pedro Rodríguez Muñiz, que se atopaba en Galicia ao servizo do capitán xeneralmarqués de Cerralbo.[8]
A obra iniciouse no ano 1587, tal e como indica unha inscrición situada a carón do escudo do marqués de Cerralbo da portada da fortaleza.[11]
Deseñou un modelo italiano adaptado a unha illa. Algún documento fala do uso para a construción de perpiaños da escaleira exterior estragada da Torre de Hércules.[2][8] A pedra da antiga muralla da cidade tamén foi utilizada para a súa construción.
No ano 1590 o rei Filipe II ordenou ao seu arquitecto Tiburcio Spinochio que continuase e finalizase as obras do castelo que foran interrompidas polo ataque de Francis Drake.[6] Deste xeito remataron nese mesmo ano as obras, coa construción dos aloxamentos para a tropa, o alxibe e a torre que defende a porta.
A súa construción prolongouse desde o século XVI a boa parte do XVII, períodos durante os cales a cidade viu partir a Armada Invencible, tivo que facer fronte aos ataques ingleses (Drake en maio de 1589) e ao acoso da frota do arcebispo de Bordeos no ano 1639.
Durante o ataque de Francis Drake á cidade foron dúas compañías de soldados e varias pezas de artillaría as que defenderon con eficacia o flanco sur da Cidade Vella desde o castelo sen rematar.
No ano 1639 a frota do arcebispo de Bordeos atacou a cidade. O fogo cruzado da artillaría deste castelo e a do desaparecido de San Diego xogou un importante papel na defensa.[6]
Lazareto e prisión
Dos séculos XVI ao XVIII foi un edificio defensivo e prisión, e máis tarde foi empregado como lazareto para illar os mariñeiros que chegaban á cidade afectados dalgunha enfermidade infecciosa.[1][12]
A fortaleza sufriu importantes reformas a partir do ano 1777 para instalar nela o Corpo de Enxeñeiros do Exército, reformas nas que se construíron unha batería baixa, un pequeno porto, unha capela, ameas e a casa do gobernador. Estas reformas fixéronse necesarias ao quedar obsoleta a súa capacidade defensiva xa que os buques do século XVIII eran máis altos que o castelo, quedando as súas plataformas desprotexidas.
Casa do Gobernador.
Prisioneiros de sona do Castelo de Santo Antón
Desde comezos do século XVIII ata o século XX foi utilizado como prisión. Durante ese tempo estiveron reclusos no penal algúns persoeiros da época como:
Trátase dunha fortaleza construída no século XVI na entrada da baía da Coruña.[16] Os seus antecedentes formais atópanse nos castelos italianos de inicios do século XVI, construídos por enxeñeiros ás ordes de Carlos I, e co castelo de Sant'Elmo en Nápoles como un dos exemplos máis achegados.[8]
É de estrutura alongada, adaptándose ao promontorio, coa entrada orientada cara ao porto.
Vista do patio de armas desde enriba.
A entrada está defendida por santabárbaras escavadas na rocha. No seu portalón sitúanse os escudos do Imperio co Vélaro de Ouro do gobernador marqués de Cerralbo e o da Inquisición.
Cruzando a entrada chégase a un patio de armas protexido por cortinas abovedadas laterais, e onde se sitúan as casamatas que acollen achados arqueolóxicos da provincia (sartegos, esculturas, laudas, heráldica...).
Á parte alta accédese por unha ampla rampla. Neste lugar, á esquerda sitúase o acceso ao alxibe, lugar no que se recolle a auga da choiva por medio dun sistema de canalización. Tamén se atopa aquí o pozo, que accede directamente ao alxibe. O extremo orientado cara á ría estrutúrase nunha plataforma estrelada para a colocación da artillaría,[16] onde se conservan canóns de época e as garitas.
A Casa do Gobernador é produto das reformas de finais do século XVIII e obra do enxeñeiro Antonio López Sopeña,[13] que deseñou un palacete en estilo neoclásico. Composto de dúas plantas, a inferior era a destinada a servir de cuartel e a superior estaba dividida entre dúas vivendas e a capela dedicada á Virxe do Rosario, patroa da cidade. Á cuberta do edificio accédese a través dunha estreita escaleira de caracol.[6]
Rodríguez-Villasante Prieto, Juan A. (1984). Historia y tipología arquitectónica de las defensas de Galicia(en castelán). Ediciós do Castro.
Soraluce Blond, José Ramón (1984). O Castelo de San Antón. Monografías nº1. Museo Arqueolóxico e Histórico da Coruña.
Soraluce Blond, José Ramón (1985). Castillos y fortificaciones de Galicia: La arquitectura militar de los siglos XVI-XVIII(en castelán). Fundación Barrié.
Soraluce Blond, José Ramón (1999). Guía da Arquitectura Galega. Guías Galaxia. Galaxia. pp. 93 a 95. ISBN 84-8288-186-8.
.jpg)
.jpg)
