Obejmowała południowo-zachodnią część województwa ruskiego w dorzeczu górnego i środkowego Sanu, od jego źródeł po Dubiecko, oraz w dorzeczu górnego Wisłoka. Od północy i wschodu graniczyła ziemia sanocka z ziemią przemyską, od zachodu z województwem krakowskim (powiat biecki), i sandomierskim (powiat pilzneński). Koło Krosna schodziły się wówczas granice trzech województw I Rzeczypospolitej. W roku 1665 ziemia sanocka liczyła 371 wsi i 12 miast i miasteczek.
Herbem ziemi sanockiej jest w polu błękitnym dwugłowy orzeł złoty z takąż koroną pod nią umieszczony. Kolory żółty i błękitny są barwami herbowymi Piastów śląskich zapisanych w XIV-wiecznym herbarzu flamandzkim Gerlego. Znak dwugłowego orła nawiązuje do symboliki Orientu, który pojawił się XIII w. z sąsiadującej z Polską Rusi Halickiej. Złoty (żółty) orzeł jest symbolem siły i praworządności nawiązującej do heraldyki opolskiej linii Piastów oraz osoby księcia Władysława II Opolczyka, który obdarzył te ziemie szeregiem przywilejów i fundacji.
Osadnictwo
Ziemia sanocka została skolonizowana przez kilka niemieckich (zob. Głuchoniemcy[1]) rodów rycerskich przybyłych do Polski głównie z Węgier – Balowie, Tarnawscy, Margrabstwa Miśni – Fryderyk Myssnar (Jaćmirscy) i Fredrowie, z Czech – Herburtowie, Felsztyńscy i Czeszykowie, ze Śląska – Kmitowie, Bobolowie[2]. Ziemia sanocka graniczyła od zachodu z powiatem bieckim (województwa krakowskiego) i powiatem pilzneńskim (województwa sandomierskiego), od południa z węgierskimi komitatamiZemplén oraz Ung, od wschodu i północy z ziemią przemyską.
rody szlacheckie (ziemiańskie), koniec XIX wieku: Bilińscy herbu Sas, Dydyńscy herbu Gozdawa, Gniewoszowie herbu Kościesza, Łobaszewscy herbu Łada, Poźniakowie herbu Poźniak, Ścibor-Rylscy herbu Ostoja, Truskolascy herbu Ślepowron, Wiktorowie herbu Brochwicz.
Zamki Sobień, Sanock i Lesko na mapie Wacława Grodeckiego „Poloniae finitimarumque locorum descriptio”. Antwerpia, 1579
Religie i wyznania
Organizację kościoła łacińskiego na ziemi przemyskiej i sanockiej, podporządkowanego poprzednio bezpośrednio papieżowi, przeprowadził od roku 1379 biskup przemyskiEryk z Winsen, franciszkanin. Eryk z Winsen wystarał się m.in. o uposażenie biskupstwa. Swymi działaniami zapewnił warunki do prowadzenia na terenie biskupstwa przemyskiego normalnej działalności duszpasterskiej kościoła katolickiego.
Niemieckie osadnictwo w Małopolsce oraz Rusi Czerwonej (zob. Głuchoniemcy) w XV wieku, fragment niemieckiego atlasu historycznego z roku 1934, wyd. Poznań
↑W II połowie XVI wieku ziemia sanocka zajmowała powierzchnię 74,24 mil², które stanowiły jeden powiat.
↑W II połowie XVI wieku ziemia sanocka była najbardziej zaludnionym powiatem województwa ruskiego, gęstość zaludnienia wynosiła tu 985 osób na 1 milę².
Przypisy
↑Ut testat Metrika Koronna, 1658, „quod Saxones alias Głuszy Niemcy około Krosna i Łańcuta osadzeni są iure feudali alias libertate saxonica”, [w:] Ks. dr Henryk Borcz. Parafia Markowa w okresie staropolskim. Markowa sześć wieków. 2005 str. 72-189.
↑„Spośród obcych narodowości zamieszkujących ziemię sanocką, najliczniejszą i najbardziej wpływową, była niemiecka. [...] nazwy takich miejscowości jak np. Frysztak, Zarszyn, Lobentanz (Nowotaniec), Zymbertowa, Kalbornia, Rytarowce, Brezen późniejszy Brzozów, Hochstadt (Jaśliska), Erenberg (Odrzykoń), Kunzendorf (Poraż), Bischofswalde (Jasionka), Michilsdorf (Michałówka), nawet niwy w obrębie pewnych wsi (pratum Cornslag in Iwanczepole, eger Kothkenhaw pod Krosnem), aby poznać jak znaczną rolę odgrywał ten żywioł w dziejach naszej ziemi. Mieszkali Niemcy po zamkniętych miastach, i po otwartych wsiach, po chatach i dworach wiejskich, zajmowali się handlem, rzemiosłem, pługiem, szablą i słowem bożym. Pracowici, zapobiegliwi i oszczędni, tworzyli oni element twórczy w gospodarstwie społecznym i byli dla ludności tubylczej przykładem i wzorem. [...]. Opierając się na zestawieniach indeksowych, którym jednakże bezwzględnie zaufać nie można, możemy przyjąć jako bliski rzeczywistości, 30% Niemców w Sanoku w stosunku do reszty ludności. Przez cały ciąg XV stulecia, dokumenty miejski były wystawiane także w języku niemieckim. [...]”, op. cit. AGZ, Janusz Samolewicz, Sąd wyższy prawa niemieckiego, Lwów, 1903. [w:] Przemysław Dąbkowski. Stosunki narodowościowe ziemi sanockiej w XV stuleciu: Niemcy. Lwów. (1921) strony 4-17.
↑Przemysław Dąbkowski. Niemcy, [w:] Stosunki narodowościowe ziemi sanockiej w XV stuleciu, Lwów 1921.
↑Władysław Makarski. Nazwy miejscowości dawnej ziemi sanockiej: [rozprawa doktorska] KUL Wydział Nauk Humanistycznych. – Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL, 1986. ISBN 83-00-00202-2.
prof. Przemysław DąbkowskiStosunki narodowościowe ziemi sanockiej w XV stuleciu, Lwów 1921
Andrzej RomaniakHistoria ziemi sanockiej, w: Ewa Kasprzak, Wiesław Banach (red.) Gdzie wspólne źródła i korzenie. Dzieje współistnienia kultur polskiej i ukraińskiej na ziemi sanockiej od średniowiecza do współczesności, Sanok 2006, ISBN 83-60380-05-8.
Władysław Makarski. Nazwy miejscowości dawnej ziemi sanockiej: [rozprawa doktorska] KUL Wydział Nauk Humanistycznych. – Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL, 1986. ISBN 83-00-00202-2.
Halszka Górny. Nazwiska mieszkańców wybranych miejscowości dawnej ziemi sanockiej w świetle interferencji etniczno-językowej (XV–XIX w.). Rzeszów: Wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2004.
Janusz Rieger. Imiennictwo ludności wiejskiej w Ziemi Sanockiej i Przemyskiej w XV w. Wrocław. Zakład Narodowy im. Ossolińskich. 1977.
Ewa Wolwowicz-Pawłowska. Antroponimia łemkowska w XVI-XIX wieku na tle polskim i słowackim Warszawa 1993, ISBN 83-901394-0-5, s. 340
