Księstwo czerskie (łac.Ducatus Cirnensis) – historyczne księstwo mazowieckie ze stolicą w Czersku, w którym średniowieczny zamek książęcy góruje nad doliną Wisły.
Czersk wraz z okolicami przypadł w udziale księciu Siemowitowi.
W listopadzie 1370 książę mazowiecki i czerski Siemowit III zjednoczył pod swoim panowaniem ziemie Mazowsza właściwego (w granicach władztwa Siemowita I z lat 1248–1262)[1]. 25 lutego 1379 Siemowit III wydzielił z ziem księstwa mazowieckiego dzielnice swoim synom – Janusz II otrzymał ziemię czerską i płocką, a Siemowit IV ziemię rawską[2]. 23 września 1381, po śmierci Siemowita III, Janusz ostatecznie objął w posiadanie ziemie: czerską, warszawską, nurską, zakroczymską, ciechanowską, liwską i wyszogrodzką. Natomiast Siemowit IV został księciem na Płońsku, Rawie, Gostyninie, Płocku, Sochaczewie, Wiźnie i Zawkrzu.
W 1406 książę Janusz I Starszy przeniósł stolicę księstwa do Warszawy. 16 lutego 1495 zmarł Janusz II, a o schedę po nim upomniał się król Polski Jan I Olbracht. Ostatecznie, decyzją króla z 20 kwietnia 1496. Konrad III Rudy został dożywotnim lennikiemKorony. Po jego śmierci większość ziem Mazowsza miała zostać inkorporowana do Korony, a jedynie ziemia czerska i liwska miały stanowić dziedziczną oprawę alimentacyjną dla jego potomków. Po śmierci Konrada ówczesny król Polski Aleksander Jagiellończyk zbrojnie upomniał się o prawa Korony do Mazowsza, jednakże przez wzgląd na politykę wewnętrzną Korony i Litwy, w której ważnymi były koneksje wdowy po Konradzie – Anny, postanowił pozostawić Warszawę z przyległościami, obok Czerska, we władaniu jej synów[3]. W nocy z 9 na 10 marca 1526 zmarł ostatni męski przedstawiciel dynastii Piastów mazowieckich, udzielny książę mazowiecko-czerski Janusz III.
W momencie utworzenia ziemia czerska zajmowała obszar 73,5 mil kwadratowych i była na dwie prawie równe części przedzielona Wisłą. W jej skład wchodziły trzy powiaty: czerski (zwany niekiedy garwolińskim), grójecki i warecki; starostwo grodowe czerskie; niegrodowe grójeckie, wareckie, garwolińskie, latowickie, osieckie i stromeckie. Znaczniejsze miasta tej ziemi to Czersk, w którym sejmikował sejmik ziemski, Warka, Grójec, Garwolin i Góra.
Sejmik ziemski obradował w Czersku, obierał dwóch posłów na sejm, a jednego deputata do trybunału co piąty rok, albowiem całe województwo wysyłało corocznie z 10 ziem tylko 2 deputatów, więc wybór wypadał na każdą ziemię po jednym co piąty rok. Czersk liczył się jako stolica województwa mazowieckiego[4].
