Księstwo lwóweckie

Księstwo lwóweckie

1281-1286
Herb
Ustrój polityczny	monarchia
Data powstania	1281
Data likwidacji	1286
Władca	Bernard Zwinny
brak współrzędnych

Księstwo lwóweckie – dzielnica wydzielona Bernardowi Zwinnemu w 1281, stanowiąca zachodnią część księstwa jaworskiego^[1]. Po bezpotomnej śmierci Bernarda w 1286 wróciła do granic księstwa jaworskiego^[1].

Powstanie księstwa

Powstanie księstwa lwóweckiego wiąże się z rozpadem księstwa legnickiego Bolesława Rogatki. Po śmierci władcy część północną z Legnicą objął jego najstarszy syn Henryk V Brzuchaty (wcześniej panujący w Jaworze). Zaś część południową, księstwo jaworskie, Henryk przekazał młodszym braciom Bolkowi I Srogiemu i Bernardowi Zwinnemu, zwanemu też Zręcznym lub Skoczkiem^[2]. Bolko zaś w 1281 roku wydzielił ziemię lwówecką młodszemu Bernardowi na osobną dzielnicę^[3]

Historia

Bernard miał swą główną siedzibę najprawdopodobniej w zamku lwóweckim, powstałym w czasach Henryka Brodatego. Tutaj najpewniej wystawił dwa znane dokumenty, na których poświadczony jest m.in. marszałek Tymo de Posern^[4].

Panowanie Bernarda w osobnym księstwie rozpoczęło od najazdu Henryka Probusa, księcia wrocławskiego, który w tym czasie próbował podporządkować sobie innych władców śląskich^[5]. Probus więził w owym czasie brata Bernarda Henryka legnickiego oraz Henryka, księcia głogowskiego. W lipcu 1281 roku w Jeleniej Górze, w otoczeniu Bernarda przebywał brat Henryka głogowskiego Konrad, którego dzielnicę ścinawską Henryk Prawy zajął^[5]. Wkrótce Konrad również znalazł się w niewoli Probusa. Na Probusa ściągnęło to klątwę, ponieważ Konrad był również prepozytem lubuskim^[6]. W rezultacie księstwa legnickie, głogowskie, żagańskie i ścinawskie znalazły się w stosunku lennym do Wrocławia; Bernardowi i jego bratu Bolkowi udało się jednak zachować niezależność.

Między 1281 a 1282 rokiem do księstwa lwóweckiego zbiegli dwaj rycerze, bracia, Burchard i Jaśko/Jeszko Nikoszowice, z rodu Wierzbnów, skazani na banicję przez sąd księcia wrocławskiego Henryka Probusa za spalenie wsi Muszkowice. Zrobili to nie godząc się z wyrokiem książęcym nakazującym im zwrot wsi jej pierwotnemu właścicielowi, a ojcu ich matki, Janowi z Osiny^[7]. Wybór dworu lwóweckiego nie był przypadkowy bowiem w otoczeniu księcia Bernarda znajdował się Stefan z Wierzbnej^[8]. Burchard został pojmany i ścięty, zaś Jaśko na początku 1282 roku odzyskał łaskę Probusa i powrócił do księstwa wrocławskiego^[9].

W 1283 roku książę Bernard zatwierdził darowiznę 3 łanów we wsi Parzyce klasztorowi magdalenek w Nowogrodźcu, dokonaną przez rycerza Gerharda z Druskwicz^[10].

Bernard Zwinny najprawdopodobniej się nie ożenił i został pochowany w kościele dominikańskim w Legnicy^[11]. Wraz z bezdzietną śmiercią Bernarda 25 kwietnia 1286 dzielnica lwówecka została zajęta przez Bolka Surowego, który przyjął tytuł pana lwóweckiego^[3]. Bolko I występował jako książę Lwówka do roku 1293, kiedy to tytuł lwówecki zostaje w jego tytulaturze zastąpiony przez tytuł „pana na Książu” (Bolko dei gratia dux Slesie et dominus de Wrstenberc)^[12]. Wiązało się to z opanowaniem przez Bolka, po śmierci Hernyka Probusa, południowej części księstwa wrocławskiego ze Strzegomiem, i wybudowaniem nowego zamku w Książu, który miał się stać nowym centrum władzy^[12]. W 1289 roku król czeski Wacław II dokonał nadania na rzecz Bolka, jako księcia lwóweckiego, pogranicznych ziem: miasteczka Chełmsko i wsi Miszkowice, Kochanów, Dobromyśl i Královec^[13]. Ostatni raz tytuł księcia lwóweckiego pojawia się w tytulaturze Bolka na początku 1291 roku^[14]

Położenie i terytorium

Księstwo znajdowało się w południowo-zachodniej części Dolnego Śląska, na terenie obecnego powiatu lwóweckiego i wraz ze swoją południową częścią obejmowało większość terytorium obecnego powiatu jeleniogórskiego, którego zresztą Lwówek Śląski był naczelnym grodem. W obrębie księstwa znajdowały się m.in. takie miejscowości jak: Lwówek Śląski, Wleń, Gryfów Śląski czy Jelenia Góra^[15][16].

Miasta księstwa lwóweckiego
Miasto	Prawa Miejskie
Lwówek	przed 1217[17]
Wleń	przed 1214[17]
Gryfów	1242
Jelenia Góra	przed 1281
Lubomierz	1291

Zamki księstwa lwóweckiego
Zamek	Data Powstania	Kasztelan
Kotlina	1161 lub 1168[18]
Wleń	1170-1200[19]	Maciej Mezyvoge (1281)[19]
Gryf	1198[20]	Thymo von Kessel[18]
Podskale (Rząsiny)	1207[21]
Lwówek	1201-1238[4]
Marczów	2 poł. XIII w.[22]
Pirszyn (Gradówek)	przed 1277[23]
Rybnica	ok. 1288?[24]	Henryk Reibnicz? (1288)[24]
Hyrzberk (Jelenia Góra)	przed 1291[25]
Płoszczyna	2 poł. XIII w. – pocz. XIV w.[26]

Chronologia księstwa lwóweckiego

Księstwo lwóweckie na przestrzeni lat
Lata	Państwo	Księstwo	Dzielnica
1273–1278	Polska	Księstwo Legnickie	Dzielnica Henryka V Brzuchatego
1278–1281	Polska	Księstwo jaworskie	Dzielnica Bolka I Surowego – współrządy Bolka I Surowego i Bernarda Zwinnego
1281–1286[27]	Polska	Księstwo lwóweckie	Dzielnica Bernarda Zwinnego
1286–1301	Polska	Księstwo Jaworskie	Dzielnica Bolka I Surowego

Przypisy

1. Dawid Kopa: Zasięg geograficzny księstwa świdnicko-jaworskiego około połowy XIV wieku. „Kwartalnik Opolski” 2015. Nr 4, s. 79.
2. MichałM. Szuster MichałM., Bernard Zwinny (Zręczny, Skoczek) – POCZET.COM [online], www.poczet.com [dostęp 2017-09-04]  (pol.).
3. Boguszewicz 2010, s. 107.
4. Boguszewicz 2010, s. 108.
5. Jurek 1987, s. 560.
6. Jurek 1987, s. 560–561.
7. Cetwiński 1982, s. 83–84.
8. Cetwiński 1980, s. 192.
9. Cetwiński 1982, s. 134.
10. Cetwiński 1982, s. 101–102.
11. Jasiński 2007 ↓, s. 152-153 i przyp. 10.
12. Boguszewicz 2010, s. 115.
13. Boguszewicz 2010, s. 109.
14. Boguszewicz 2010, s. 263.
15. Z dziejów Lwówka Śląskiego.
16. http://4.bp.blogspot.com/-rRx6py9zF8M/UTtQc8beqXI/AAAAAAAAAgI/3X4jDMQZ8p8/s1600/ksi%C4%99stwo+jaworskie+i+lw%C3%B3weckie.JPG
17. Tomek, Najstarsze miasta w Polsce [online], Przewodnik po Polsce, 2 listopada 2015 [dostęp 2019-10-31]  (pol.).
18. Boguszewicz 2010, s. 229.
19. Boguszewicz 2010, s. 233.
20. Boguszewicz 2010, s. 250.
21. Boguszewicz 2010, s. 255.
22. Boguszewicz 2010, s. 234–236.
23. Boguszewicz 2010, s. 209.
24. Boguszewicz 2010, s. 251.
25. Według tradycji wybudowany przez Bolesława Krzywoustego; Boguszewicz 2010, s. 223.
26. Boguszewicz 2010, s. 246.
27. KrystianK. Krawczyk KrystianK., DOLNY ŚLĄSK: Księstwo świdnicko-jaworskie [online], DOLNY ŚLĄSK, 19 lutego 2013 [dostęp 2017-07-25] .

Bibliografia

• Artur Boguszewicz, Corona Silesiae. Zamki Piastów fürstenberskich na południowym pograniczu księstwa jaworskiego, świdnickiego i ziębickiego do połowy XIV wieku, Wrocław 2010.
• Marek Cetwiński, Rycerstwo śląskie do końca XIII w. Pochodzenie, gospodarka, polityka, Wrocław 1980.
• Marek Cetwiński, Rycerstwo śląskie do końca XIII w. Biogramy i rodowody, Wrocław 1982.
• KazimierzK. Jasiński KazimierzK., Rodowód Piastów śląskich. Piastowie wrocławscy, legnicko-brzescy, świdniccy, ziębiccy, głogowscy, żagańscy, oleśniccy, opolscy, cieszyńscy i oświęcimscy, Kraków 2007 .
• Tomasz Jurek, Henryk Probus i Henryk głogowski. Stosunki wzajemne w latach 1273–1290, w: „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, nr 42 (1987).