Pakoszówka

Pakoszówka

wieś
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	sanocki
Gmina	Sanok
Liczba ludności (2022)	957[2]
Strefa numeracyjna	13
Kod pocztowy	38-507[3]
Tablice rejestracyjne	RSA
SIMC	0359474[4]
Położenie na mapie gminy wiejskiej Sanok Pakoszówka
Położenie na mapie Polski Pakoszówka
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Pakoszówka
Położenie na mapie powiatu sanockiego Pakoszówka
49°37′25″N 22°06′08″E[1]

Pakoszówka – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie sanockim, w gminie Sanok^[4][5]. Leży w dolinie pomiędzy wzniesieniami nieprzekraczającymi 400 m n.p.m. o nazwach Babi dział i Koci Zamek w paśmie Krzemienica, a górą Wroczeń (502 m n.p.m.), nad bezimiennym potokiem wpływającym do potoku Różowy.

Przez wieś przebiega droga wojewódzka nr 886 do Rzeszowa i Sanoka.

Wieś należy do rzymskokatolickiej parafii św. Jana Chrzciciela należącej do dekanatu Grabownica^[6].

Integralne części wsi Pakoszówka^[4]^[5]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0359480	Dołoszyce	część wsi
0359497	Koszary	część wsi
0359505	Kuczmiaki	część wsi
0359511	Mazury	część wsi

Historia

Okolice Pakoszówki zgodnie z najnowszymi badaniami archeologicznymi zasiedlone były już w okresie wpływów rzymskich^[7]. Tereny te były zamieszkane przez Wandalów na przełomie II/III w. n.e. Świadczą o tym wykopaliska archeologiczne z ostatnich lat^[8]. Jak wynika z informacji historycznych wieś ta została założona w 1348 przez Mikołaja Pakosza, który otrzymał te ziemie od króla Kazimierza za zasługi wojenne, a od nazwiska którego wieś otrzymała swoją nazwę^[9].

We wsi urodzili się Petro Kocyłowski (1845–1920), poseł Sejmu Krajowego Galicji III kadencji (1870–1876) i jego syn, biskup przemyski greckokatolicki, błogosławiony męczennik Jozafat Kocyłowski (1876–1947).

W połowie XIX wieku właścicielami posiadłości tabularnej w Pakoszówce byli spadkobiercy Giebułtowskiego i współwłaściciele^[10]. Na początku XX wieku właścicielem wsi był Paweł Tyszkowski (w 1905 posiadał we wsi obszar 604,7 ha^[11], w 1911 posiadał 604 ha^[12]), który zapisał wieś w testamencie Polskiej Akademii Umiejętności. W 1900 zostało utworzone Kółko Rolnicze, sześć lat później Ochotnicza Straż Pożarna. W roku 1911, a więc trzy lata przed wybuchem I wojny światowej na terenie miejscowości powstaje Drużyna Bartoszowa. Tuż po zakończeniu I wojny światowej powstała kapela wiejska, która dała zaczątek orkiestrze dętej OSP. Powstanie orkiestry datuje się na 1921, a jej pierwszy koncert galowy na 1926 w Sanoku^[13]. W 1922 na terenie wsi powstało Koło Gospodyń Wiejskich, jako jedne z pierwszych na terenie powiatu sanockiego^[14].

W czasie okupacji niemieckiej na terenie wsi działał ruch oporu, którego członkowie po dekonspiracji przez gestapo zostali rozstrzelani 20 marca 1944 w Falejówce. Byli to: Antoni i Władysław Dąbrowscy, Stanisław Pisula, Tadeusz Ciupa, Stanisław Winnicki i Ludwik Błaszczak.Wraz z nimi zginęli mieszkańcy Falejówki: Mieczysław Batruch i Ryszard Beseman^[15]. Bohaterzy zostali uczczeni pomnikiem, który znajduje się w centrum miejscowości. Obok ich nazwisk widnieją jeszcze inni polegli: Julian Latoś, Kazimierz Ciupa i Władysława Oleniacz.

W 1891 roku został postawiony pierwszy drewniany budynek szkoły, a w 1924 roku dobudowano drugą salę szkolną. Kolejny budynek oddano do użytku w 1961, który funkcjonuje do dziś. W latach 1977–2008 nosiła imię sowieckiego oficera kpt. Aleksandra Pawłowicza-Hulewicza^[16]. Od 2010 Szkoła Podstawowa w Pakoszówce nosi imię Ignacego Łukasiewicza^[17] Przedszkole zostało utworzone w 1957 roku, a jego nowy budynek oddano do użytku w 1994^[18].

Po II wojnie światowej na terenie wsi funkcjonował Państwowy Ośrodek Hodowli Zarodowej, który wiódł prym w hodowli bydła rasy simentalskiego. W 1979 gospodarstwo odwiedził ówczesny I Sekretarz PZPR Edward Gierek. Ośrodek zakończył swoją działalność w 1995.

Pakoszówka była siedzibą redy gromady Pakoszówka w latach 1954–1968, obejmując sołectwa: Pakoszówka, Strachocina oraz Lalin (od 1960). Po jej zniesieniu w gromadzie Jurowce.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.

W 2008 roku założono Klub Sportowy Victoria Pakoszówka.

17 marca 2024 roku odbyła się uroczystość odsłonięcia pomnika upamiętniającego mieszkańców Pakoszówki pomordowanych i poległych podczas II wojny światowej.^[19]

Urodzeni w Pakoszówce

• Włodzimierz Marczak (1922–2016), polski pisarz i poeta pochodzenia ukraińskiego.
• Josyf Marczak „Ostryj” (1925–1951), młodszy brat Włodzimierza Marczaka. Członek OUN-UPA, w podziemiu od 1945 r.; m.in. był w bojówce SB 1. rejonu Nadrejonu „Beskyd” I Okręgu OUN pod dowództwem „Hucuła” (N.N.), latem 1948 r. przedostał się na Zachód, przez jakiś czas pracował we Francji, w 1950 r. jako „Ernest” przeszedł przeszkolenie zorganizowane przez wywiad brytyjski, zginął w walce z grupą operacyjną MGB^[20].
• Jozafat Kocyłowski (1876–1947), greckokatolicki biskup przemyski, męczennik, błogosławiony Kościoła katolickiego. Patron Niepublicznego Przedszkola w Pakoszówce.
• Petro Kocyłowski (ur. 1845–1920), ziemianin, działacz polityczny. Ojciec biskupa Jozafata Kocyłowskiego.

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 96393
2. Raport o stanie gminy Sanok za 2022 rok [online], Biuletyn Informacji Publicznej Urząd Gminy Sanok, 22 maja 2023 [dostęp 2023-07-16]  (pol.).
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 901 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
4. GUS. Wyszukiwarka TERYT.
5. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
6. Dekanat na stronie archidiecezji.
7. Rocznik Przemyski” tom 42, z. 2, Archeologia, Przemyśl 2006 R. Madyda-Legutko, E. Pohorska-Kleja, J. Rodzińska-Nowak. Osada z okresu rzymskiego w Pakoszówce, stan. 1, pow. Sanok.
8. Archeolodzy odkryli w Pakoszówce cmentarzysko Wandalów. Groby są bogato wyposażone w broń, biżuterię i przedmioty codziennego użytku (FILM, ZDJĘCIA), „eSanok.pl” [dostęp 2018-01-02]  (pol.).
9. W.W. Makarski W.W., Nazwy miejscowości dawnej ziemi sanockiej, Lublin 1986, s. 122., 2 stycznia 2018 . Brak numerów stron w książce
10. Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 155.
11. Alojzy Zielecki, Życie gospodarcze, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995. s. 405.
12. Skorowidz powiatu sanockiego wydany na podstawie dat zebranych w roku 1911. Sanok: 1911, s. 14.
13. Aktualność – Orkiestra Dęta z Pakoszówki świętuje w niedziele 90 lat istnienia – iSanok, „iSanok” [dostęp 2018-01-02] [zarchiwizowane z adresu 2018-01-03]  (pol.).
14. Święto Kół Gospodyń Wiejskich – 90 lat Koła Gospodyń Wiejskich z Pakoszówki, „eSanok.pl” [dostęp 2018-01-02]  (pol.).
15. Oddali hołd i uczcili pamięć bohaterów z Falejówki i Pakoszówki (ZDJĘCIA), „eSanok.pl” [dostęp 2018-01-02]  (pol.).
16. W hołdzie radzieckiemu oficerowi. Szkole podstawowej w Pakoszówce nadano imię A. Hulewicza. „Nowiny”, Nr 255 z 9 listopada 1977, s. 1.
17. Uroczystość nadania imienia Szkole Podstawowej w Pakoszówce ZDJĘCIA, „eSanok.pl” [dostęp 2018-01-02]  (pol.).
18. Urocze występy przedszkolaków, dużo radości i wyjątkowa atmosfera. Przedszkole w Pakoszówce ma już 60 lat (ZDJĘCIA), „eSanok.pl” [dostęp 2018-01-02]  (pol.).
19. Trol Intermedia / 2ClickPortal, Uroczystość odsłonięcia pomnika w Pakoszówce: Pamięć i szacunek dla Bohaterów II Wojny Światowej [online], Gmina Sanok, 19 marca 2024 [dostęp 2024-03-19]  (pol.).
20. Igor Halagida, Operacja Zenona, Warszawa 2005, s. 166

Linki zewnętrzne

• Pakoszówka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 823 .