Graniczna Placówka Kontrolna Chałupki

PPK Rudyszwałd
GPK Chałupki

GPK SG w Chałupkach
Placówka SG w Chałupkach

Była siedziba GPK w Chałupkach (maj 2011)
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1945; była w 1958[a][1]
Rozformowanie	1946; 15 stycznia 2008
Tradycje
Rodowód	PPK Rudyszwałd GPK OP Chałupki GPK WOP Chałupki
Kontynuacja	GPK SG w Chałupkach PSG w Chałupkach PSG w Pietraszynie PSG w Raciborzu PSG w Rudzie Śląskiej
Dowódcy
Ostatni	ppłk Józef Dyszy
Organizacja
Dyslokacja	Rudyszwałd; Chałupki;
Formacja	Wojska Ochrony Pogranicza Straż Graniczna
Podległość	10 Oddział Ochrony Pogranicza 4 Brygada WOP Komenda Wojewódzka MO Górnośląska Brygada WOP Śląski Oddział SG

Graniczna Placówka Kontrolna Rudyszwałd/Chałupki – zlikwidowany pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza wykonujący kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu bezpośrednio w przejściach granicznych na granicy z Czechosłowacją.

Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Chałupkach – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej wykonująca kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu bezpośrednio w przejściach granicznych na granicy z Czechosłowacją/Republiką Czeską^[b].

Placówka Straży Granicznej w Chałupkach – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania w ochronie granicy państwowej na granicy z Republiką Czeską.

Formowanie i zmiany organizacyjne

W październiku 1945 Naczelny Dowódca Wojska Polskiego nakazywał sformować na granicy państwowej 51 przejściowych punktów kontrolnych (PPK)^[c]. Przejściowy Punk Kontrolny Rudyszwałd (PPK Rudyszwałd) powstała w 1945 jako Kolejowy Przejściowy Punkt Kontrolny III kategorii o etacie nr 8/12^[2] . Obsada PPK składała się z 10 żołnierzy i 1 pracownika cywilnego^[3].

Rozformowany został jesienią 1946^[d].

Graniczna Placówka Kontrolna Chałupki była w 1958^[1].

1 lipca 1965 Wojska Ochrony Pogranicza podporządkowano Ministerstwu Obrony Narodowej, Dowództwo WOP przeformowano na Szefostwo WOP z podległością Głównemu Inspektoratowi Obrony Terytorialnej. Do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych odeszła cała kontrola ruchu granicznego oraz ochrona GPK. Tym samym naruszono jednolity system ochrony granicy^[4]. GPK Chałupki weszła w podporządkowanie Wydziału Kontroli Ruchu Granicznego Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej, kontrolę graniczną wykonywali funkcjonariusze Milicji Obywatelskiej podlegli MSW^[5].

1 października 1971 WOP został podporządkowany pod względem operacyjnym, a od 1 stycznia 1972 pod względem gospodarczym MSW. Do WOP powrócił cały pion kontroli ruchu granicznego wraz z przejściami. Przywrócono jednolity system ochrony granicy państwa^[6]. GPK Chałupki do 15 maja 1991 podlegało bezpośrednio pod sztab Górnośląskiej Brygady WOP w Gliwicach.

Straż Graniczna:

15 maja 1991 po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 Graniczna Placówka Kontrolna Chałupki weszła w podporządkowanie Śląskiego Oddziału Straży Granicznej w Raciborzu^[e] i przyjęła nazwę Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Chałupkach^[7]  (GPK SG w Chałupkach).

W 2000 rozpoczęła się reorganizacja struktur Straży Granicznej związana z przygotowaniem Polski do wstąpienia do Unii Europejskiej i przystąpieniem do Traktatu z Schengen. Podczas restrukturyzacji wprowadzono kompleksową ochronę granicy już na najniższym szczeblu organizacyjnym tj. strażnica i graniczna placówka kontrolna. Wprowadzona całościowa ochrona granicy zniosła podział na graniczne jednostki organizacyjne ochraniające tylko tzw. „zieloną granicę” i prowadzące tylko kontrole ruchu granicznego. W wyniku tego, 2 stycznia 2003 przejęła wraz z obsadą etatową pod ochronę odcinek, po rozformowanej strażnicy SG w Chałupkach^[f].

15 sierpnia 2005 GPK SG w Chałupkach przejęła część odcinka granicy państwowej wraz z obsadą etatową po rozwiązanej strażnicy SG w Godowie.

Jako Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Chałupkach funkcjonowała do 23 sierpnia 2005 i 24 sierpnia 2005 Ustawą z 22 kwietnia 2005 O zmianie ustawy o Straży Granicznej...^[g] została przekształcona na Placówkę Straży Granicznej w Chałupkach (Placówka SG w Chałupkach).

Jako Placówka SG w Chałupkach funkcjonowała do 15 stycznia 2008, kiedy to została zlikwidowana^[8]. Ochraniany przez placówkę odcinek granicy wraz z obsadą etatową przejęła Placówka Straży Granicznej w Pietraszynie (Placówka SG w Pietraszynie)^[9].

Ochrona granicy

2 stycznia 2003 GPK SG w Chałupkach przejęła pod ochronę po zlikwidowanej strażnicy SG w Chałupkach, odcinek granicy państwowej:

• Włącznie znak graniczny nr II/1b , wyłącznie znak gran. nr II/22.

15 sierpnia 2005 GPK SG w Chałupkach przejęła pod ochronę po zlikwidowanej strażnicy SG w Godowie, odcinek granicy państwowej:

• Włącznie znak gran. nr 170/2, wyłącznie znak gran. nr II/1b.

Podległe przejścia graniczne

Stan z 15 maja 1991

• Chałupki-Bohumin – kolejowe
• Chałupki-Bohumín – drogowe.

Stan z 20 grudnia 2007

• Rudyszwałd-Hať – mrg
• Chałupki-Šilheřovice – mrg, na szlaku turystycznym
• Chałupki-Bohumín – kolejowe
• Chałupki-Bohumín – drogowe
• Nowe Chałupki-Bohumín – drogowe
• Olza-Kopytov – mrg
• Gorzyczki-Věřňovice – mrg
• Łaziska-Věřnovice – mrg.

Sąsiednie graniczne jednostki organizacyjne

• Strażnica SG w Godowie ⇔ GPK SG w Pietraszynie – 2.01.2003–23.08.2005
• Placówka SG w Zebrzydowicach ⇔ Placówka SG w Pietraszynie – 24.08.2005–15.01.2008.

Komendanci/dowódcy granicznej placówki kontrolnej

• kpt. Józef Hejsak^[10]
• kpt. Kusiak^[10]
• kpt. Kazimierz Grzesik^[10]
• mjr/ppłk Jan Oleniacz^[10] (20.04.1978–1.07.1984)^[11]
• mjr/ppłk Józef Dyszy^[10] (9.07.1984^[12]–15.05.1991^[13])

Komendanci GPK SG:

• mjr SG/ppłk SG Leszek Szmytkiewicz (16.05.1991–31.05.1998)
• mjr SG Wojciech Wróbel^[h] p.o. (1.06.1998–31.12.1998)
• mjr SG Piotr Drużdż p.o. (1.01.1999–5.06.2000)^[i]
• ppłk SG Wojciech Wróbel (był marzec 2001–30.04.2005^[j])
• mjr SG Krzysztof Sulej (od 1.05.2005).

Uwagi

1. Od 1991 graniczna placówka kontrolna Straży Granicznej.
2. Od 1 stycznia 1993 z Republiką Czeską.
3. Rozkaz nr 0304/Org. ND WP z 28.10.1945 (Prochwicz 2011 ↓, s. 123).
4. Rozkaz Ministra Obrony Narodowej nr 0153 z 21.09.1946 (ASGran., sygn. 2825/1 ↓, s. 103).
5. Zarządzenie nr 021 Komendanta Głównego Straży Granicznej z 7.05.1991, utworzono Śląski Oddział SG.
6. Zarządzenie nr 058 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 13.12.2002 zmieniające zarządzenie w sprawie organizacji wchodzących w skład Straży Granicznej komend, strażnic, granicznych placówek kontrolnych, dywizjonów, pododdziałów odwodowych oraz ośrodków szkolenia w ramach III etapu realizacji programu dostosowania Straży Granicznej do standardów Schengen, polegającą na włączeniu wytypowanych strażnic w struktury gpk. W wyniku przeprowadzonej reorganizacji we wszystkich oddziałach SG 62 strażnice zostały włączone w struktury gpk.
7. W miejsce dotychczas funkcjonujących strażnic oraz granicznych placówek kontrolnych utworzono placówki Straży Granicznej. Funkcjonariusze i pracownicy pełniący służbę i zatrudnieni w strażnicach oraz granicznych placówkach kontrolnych Straży Granicznej stali się odpowiednio funkcjonariuszami i pracownikami placówek Straży Granicznej (Dz.U. z 2005 r. nr 90, poz. 757).
8. mjr SG Wojciech Wróbel był zastępcą k-nta GPK SG.
9. mjr SG Piotr Drużdż był zastępcą k-nta GPK SG, 6.06.2000 został komendantem Bieszczadzkiego Oddziału Straży Granicznej.
10. ppłk SG Wojciech Wróbel ubył na emeryturę.

Przypisy

1. Gacek 2005 ↓, s. 11.
2. ASGran., sygn. 217/32 ↓.
3. Dominiczak 1985 ↓, s. 47.
4. Żurawlow 2014 ↓, s. 37–38.
5. Gacek 2005 ↓, s. 13.
6. Żurawlow 2014 ↓, s. 38.
7. muzeumsg ↓.
8. Reorganizacja ŚlOSG 15.01.2008. sm.strazgraniczna.pl, 2008-01-16. (pol.).
9. Reorganizacja ŚlOSG 15.01.2008.
10. Jarmoliński 2013 ↓, s. 170.
11. Jan Olenicz. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej IPN [on-line]. katalog.bip.ipn.gov.pl, 2019. [dostęp 2019-12-27]. (pol.).
12. Józef Dyszy. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej IPN [on-line]. katalog.bip.ipn.gov.pl, 2019. [dostęp 2019-12-27]. (pol.).
13. Gacek 2005 ↓, s. 25.

Bibliografia

• HenrykH. Dominiczak HenrykH., Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985, Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985 .
• Stefan Gacek: Górnośląska Brygada WOP. Rys historyczny 1945–1991. Gliwice: Wydawnictwo Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego, 2005.
• Tadeusz Jarmoliński: Kontrola ruchu granicznego w Polsce w latach 1945–1990. Warszawa–Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego 92; 75-531 Koszalin, 2013.
• Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
• SławomirS. Żurawlow SławomirS., Garnizon Wojska Polskiego w Gliwicach Rys historyczny 1945–2014, Gliwice: Zakład Poligraficzny Waldemar Wiliński, 2014 .
• Zespół Wydziału Prezydialnego Śląskiego OSG (A.B.): Straż Graniczna od 1991–Śląski Oddział Straży Granicznej. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.pl. [dostęp 2016-12-27]. (pol.).
• Archiwum Straży Granicznej, zespół DWOP, sygn. 217/32, k. 56–60. Wykaz przejściowych punktów kontrolnych. Pismo z 9.11.1945.
• Archiwum Straży Granicznej, Zespół DWOP, sygn. 2825/1. Rejestr główny jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza.