Strażnica Straży Granicznej w Kostrzynie nad Odrą – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Republiką Federalną Niemiec.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Strażnica została sformowana w 1945 roku w strukturze 11 komendy odcinka Mieszkowice jako 51 strażnica WOP ([1]. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego[2].
W związku z reorganizacją oddziałów WOP, 24 kwietnia 1948 roku 51 strażnica OP Kostrzyn została włączona w struktury 36 batalionu Ochrony Pogranicza w Słońsku, a 1 stycznia 1951 w struktury 94 batalionu WOP w Słońsku.
Od 15 marca 1954 wprowadzono nową numerację strażnic[c], a strażnica WOP Kostrzyn I kategorii otrzymała nr 49 w skali kraju[4].
W 1956 roku rozpoczęto numerowanie strażnic na poziomie brygady. Strażnica specjalna WOP Kostrzyn była 21. w 9 Brygadzie Wojsk Ochrony Pogranicza[5]. W tym samym roku rozwiązano 94 batalion WOP[6], a jego strażnice zostały włączone w struktury 93 batalionu WOP w Słubicach[7][8].
1 stycznia 1960 roku funkcjonowała jako 1 strażnica WOP II kategorii Kostrzyn w strukturach 93 batalionu WOP, a 1 stycznia 1964 jako 1 strażnica WOP lądowa II kategorii Kostrzyn[9]. Natomiast w marcu 1968 była jako strażnica WOP rzeczna nr 1 Kostrzyn w strukturach ww. batalionu.
Granica polsko-niemiecka, element służby granicznej na moście granicznym w Kostrzynie nad Odrą (1965–1970)
W 1976 Wojska Ochrony Pogranicza przeszły na dwuszczeblowy system zarządzania. Strażnica WOP Kostrzyn podporządkowana została bezpośrednio pod sztab Lubuskiej Brygady WOP w Krośnie Odrzańskim[10], a w 1984 roku utworzonego batalionu granicznego WOP Słubice, jako strażnica WOP Kostrzyn. Po rozformowaniu Lubuskiej Brygady WOP, 1 listopada 1989 strażnica została włączona w struktury Pomorskiej Brygady WOP w Szczecinie i tak funkcjonowała do 15 maja 1991[11].
Straż Graniczna:
15 maja 1991 roku po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 roku strażnica została przejęta przez Lubuski Oddział Straży Granicznej w Krośnie Odrzańskim[12] i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Kostrzynie nad Odrą.
W 2000 rozpoczęła się reorganizacja struktur Straży Granicznej, związana z przygotowaniem Polski do wstąpienia, do Unii Europejskiej i przystąpieniem do Traktatu z Schengen. Podczas restrukturyzacji wprowadzono kompleksową ochronę granicy już na najniższym szczeblu organizacyjnym tj. strażnica i graniczna placówka kontrolna. Wprowadzona całościowa ochrona granicy zniosła podział na graniczne jednostki organizacyjne ochraniające tylko tzw. „zieloną granicę” i prowadzące tylko kontrole ruchu granicznego. W wyniku tego, 2 stycznia 2003 roku nastąpiło zniesie Strażnicy SG w Kostrzynie nad Odrą[d]. Ochraniany przez strażnicę odcinek granicy, przejęła Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Kostrzynie nad Odrą (GPK SG w Kostrzynie nad Odrą).
Ochrona granicy
Żołnierz WOP na kutrze patrolowym KR-70 Jesion po zakończonym patrolu w przystani kutrów, w Kostrzynie nad Odrą (1972)
1965 – 6 maja odbyła się uroczystość nadania strażnicy WOP Kostrzyn imienia Rudolfa Gyptnera, bohatera NRD poległego 28 listopada 1944 roku koło Częstochowy w walce z Niemcami.
13 grudnia 1981–22 lipca 1983 – (stan wojenny w Polsce), normę służby granicznej dla żołnierzy podwyższono z 8 do 12 godzin na dobę. Ścisłą kontrolą objęto całą strefę nadgraniczną. W stan gotowości były postawione pododdziały odwodowe[14].
↑Rozkaz dowódcy Wojsk Ochrony Pogranicza nr 04 z 22 lutego1954[3].
↑Zarządzenie nr 058 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 13.12.2002 zmieniające zarządzenie w sprawie organizacji wchodzących w skład Straży Granicznej komend, strażnic, granicznych placówek kontrolnych, dywizjonów, pododdziałów odwodowych oraz ośrodków szkolenia w ramach III etapu realizacji programu dostosowania Straży Granicznej do standardów Schengen, polegającą na włączeniu wytypowanych strażnic w struktury gpk. W wyniku przeprowadzonej reorganizacji we wszystkich oddziałach SG 62 strażnice zostały włączone w struktury gpk.
Archiwum SGHistoria Lubuskiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza. Krosno Odrzańskie 1965.
SławomirS.ŻurawlowSławomirS., Pododdziały Ochrony Pogranicza w Jaworzynce, Istebnej i Koniakowie – Rys historyczny 1922–2008, Gliwice: Gminny Ośrodek Kultury w Istebnej, 2011.
Archiwum Straży Granicznej. Rozkazy personalne dowódcy Wojsk Ochrony Pogranicza.
Archiwum SGr., DWOP, sygn. 217/143, Wykazy dyslokacyjne Wojsk Ochrony Pogranicza 1946. Wykaz strażnic i miejsc ich rozlokowania adresowany do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i Ministerstwa Spraw Zagranicznych z 4 maja 1946.
Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.
Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Wykaz dyslokacyjny etatowych oddziałów i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza z 18 maja 1957.
Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1400/3, k. 590–620; Rozkazy zarządzenia i wytyczne w zakresie wszelkiego rodzaju zaopatrzenia. Wykaz dyslokacyjny jednostek i pododdziałów WOP na dzień 1 stycznia 1964.
