Filaret, imię świeckie Fiodor Gieorgijewicz Amfitieatrow, po przyjęciu wielkiej schimy Teodozjusz (ur. 6 kwietnia?/17 kwietnia 1779 w Wysokim, zm. 9 grudnia?/21 grudnia 1857 w Kijowie) – rosyjski biskup prawosławny, święty Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego[1].
Życiorys
Urodził się w bogobojnej rodzinie kapłana prawosławnego. Ukończył seminarium duchowne w Siewsku w 1797. 7 listopada 1798 złożył wieczyste śluby mnisze, przyjmując imię Filaret. Ze względu na wyróżniające się wyniki w nauce został zatrudniony w seminarium jako jego wykładowca. 9 listopada 1798 został hierodiakonem, zaś 13 stycznia 1799 – hieromnichem. Mając 23 lata był już igumenem, rektorem seminarium duchownego w Siewsku i przełożonym Monasteru Swienskiego. W 1804 został archimandrytą. W tym samym roku został przeniesiony na stanowisko rektorem seminarium duchownego w Orenburgu, które dzięki jego działalności podniosło się z upadku.
W 1813 archimandryta Filaret został wezwany do Petersburga do podjęcia tam pracy duszpasterskiej w różnych świątyniach. Jeszcze w tym samym roku otrzymał nominację na przełożonego monasteru św. Józefa Wołokołamskiego. W 1814 został inspektorem Petersburskiej Akademii Duchownej oraz otrzymał tytuł naukowy doktora nauk teologicznych. Po półtora roku przeniesiono go do pracy w Moskiewskiej Akademii Duchownej. Wykładał tam teologię dogmatyczną i przez rok pełnił funkcję rektora.
1 czerwca 1819 archimandryta Filaret został wyświęcony na biskupa kałuskiego i borowskiego. Jako zwierzchnik tejże eparchii duchowny zwracał szczególną uwagę na głoszone w cerkwiach kazania; jego własne homilie cieszyły się znaczną popularnością. Angażował się również w budowę nowych świątyń, w szczególności wznoszenie murowanych cerkwi na miejscu starszych, drewnianych (w okresie zarządzania przez niego eparchią powstało ich 25). Duchowny wspierał również rozwój monasterów eparchii oraz seminarium duchownego w Kałudze.
12 stycznia 1825 został przeniesiony do eparchii riazańskiej. 22 sierpnia 1826 otrzymał godność arcybiskupa. Już 25 lutego 1828 skierowano go do eparchii kazańskiej. Ponownie zaangażował się w niej w budowę nowych świątyń i poprawę poziomu głoszonych kazań. Zajmował się działalnością misyjną wśród żyjących na terytorium eparchii staroobrzędowców. W roku 1836 przeniesiony na katedrę jarosławską i rostowską. W 1837, po przyjeździe do Petersburga na obrady Świątobliwego Synodu Rządzącego, dowiedział się o nominacji na katedrę kijowską i halicką. Eparchią tą kierował przez dwadzieścia lat, do końca życia. Podobnie jak w poprzednich eparchiach, zaangażował się w organizację szkół cerkiewnych i wspieranie już istniejących, w tym Kijowskiej Akademii Duchownej. Znaczne środki przekazywał na budowę i remonty świątyń oraz monasterów. Przez wiernych nazywany był „miłościwym Filaretem”. Niechętnie odnosił się do projektu przekładu Biblii na współczesny język rosyjski[2]. Do 1842 był stałym członkiem Świątobliwego Synodu Rządzącego. Zmuszony do wycofania się z prac Synodu przez oberprokuratora Protasowa, dążącego do całkowitego podporządkowania go świeckiej administracji, wrócił do Kijowa. Nie stracił jednak całkowicie swojej pozycji i wpływów w Kościele[3].
W 1841 w tajemnicy złożył śluby mnisze wielkiej schimy, przyjmując imię Teodozjusz. Każdego roku kilka miesięcy spędzał w skicie – Pustelni Gołosiejewskiej, gdzie prowadził życie zwykłego mnicha.
W 1855 stan jego zdrowia zdecydowanie się pogorszył, co duchowny uznał za zapowiedź rychłej śmierci. 6 grudnia 1857 po raz ostatni odsłużył Świętą Liturgię. Ostatnie tygodnie życia spędził nie wychodząc ze swojego mieszkania, gdzie jednak przyjmował wszystkich wiernych pragnących się z nim spotkać. Zmarł 21 grudnia 1857 i został pochowany osiem dni później w cerkwi Podwyższenia Krzyża Pańskiego w kompleksie Ławry Peczerskiej, zgodnie z własnym życzeniem. W 1994 jego szczątki przeniesiono do Dalszych Pieczar Ławry[4].
Metropolita Filaret jest bohaterem utworu Drobiazgi z życia biskupów Nikołaja Leskowa, w którym obok biskupa Neofita (Sosnina) został ukazany jako wzór do naśladowania dla całego rosyjskiego duchowieństwa, jeden z nielicznych hierarchów Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, których zachowanie pozwala zachować nadzieję na moralną odnowę Kościoła w przyszłości, pozytywnie wyróżniający się z grona rosyjskich biskupów swoją łagodnością i dobrocią[5]
Przypisy
- ↑ Свт. Филарет (Амфитеатров). [dostęp 2011-06-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-01-05)].
- ↑ ФИЛАРЕТ АМФИТЕАТРОВ. [dostęp 2012-07-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-10)].
- ↑ G. Freeze, The Parish Clergy in Nineteenth-Century Russia. Crisis, Reform, Counter-Reform, Princeton University Press, Princeton 1983, ss.18–20
- ↑ Святитель Филарет (Амфитеатров Федор Григорьевич) архиепископ Казанский и Симбирский с 25 февраля 1827 года, Казанский и Свияжский с 10 февраля 1832 года по 19 сентября 1836 года
- ↑ B. Trojanowska, „Odchodząca” Ruś i Rosja w twórczości Mikołaja Leskowa, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2008, s.196 i 199
Bibliografia
