Pochodził ze starej rodziny szlacheckiej związanej z gubernią symbirską[1]. Jego ojciec Nikołaj Gorodiecki służył w pułku huzarów, a po złożeniu dymisji osiadł w guberni orłowskiej[2]. Matka pochodziła z ziemiańskiej rodziny Puszkariewów. Chrztu przyszłego hierarchy dokonano w parafii Spotkania Pańskiego w Orle[2]. Chłopiec wcześnie stracił rodziców, w źródłach występują jednak rozbieżności, kiedy to nastąpiło. Podawane są wersje o śmierci jego ojca, gdy Nikołaj Gorodiecki miał cztery[3], sześć[2] lub siedem lat[4], zaś matki – w dziesiątym[3] lub jedenastym roku życia[2]. Wychowaniem chłopca zajęła się głęboko religijna ciotka[3]. Nikołaj Gorodiecki początkowo kształcił się prywatnie, co pozwoliło mu w 1853 rozpocząć naukę w gimnazjum w Orle od razu od IV klasy[1]. Będąc uczniem gimnazjum, wyróżniał się religijnością[2].
W 1857 rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Moskiewskim, które porzucił, będąc na IV roku; postanowił bowiem wstąpić do monasteru. Został posłusznikiem w Monasterze Nikoło-Piesznoskim[1]. O wyborze klasztoru zdecydował fakt, że wyróżniał się on szczególnie surową regułą wewnętrzną[2]. Jako posłusznik pracował w kuchni i w refektarzu[3]. Dwa lata później musiał opuścić monaster, gdyż z powodu ciężkiej pracy zapadł na zdrowiu[2]. Wstąpił wówczas do innego klasztoru – Monasteru Simonowskiego[3]. Jego przełożony, archimandryta Porfiry (Popow), docenił jego dążenie do ascezy i skierował go do Pustelni Optyńskiej. Nikołaj Gorodiecki znalazł się w tym klasztorze pod opieką duchową mnicha Hilariona, a wśród jego obowiązków była praca w warsztacie wyplatania, piekarni i refektarzu[2]. W 1863 wrócił do Monasteru Simonowskiego i złożył śluby mnisze w riasofor. Od tego momentu wykonywał w klasztorze obowiązki sługi cerkiewnego, klucznika, bibliotekarza, pomocnika zakrystiana, pracował także w warsztacie wyrobu świec cerkiewnych. Następnie został dodatkowo katechetą w nowo otwartym przytułku dla małoletnich przestępców[2].
Niemal natychmiast po przybyciu do Rzymu archimandryta Guriasz musiał opuścić miasto w związku z zerwaniem stosunków dyplomatycznych między Imperium Rosyjskim a papiestwem[2][3]. Początkowo udał się razem ze swoim sekretarzem do Neapolu[4]. Następnie został nominowany na biskupa czeboksarskiego, wikariusza eparchii kazańskiej. Hierodiakon Flawian wrócił razem z nim do Rosji i zamieszkał w monasterze Przemienienia Pańskiego w Kazaniu. Tam też 9 kwietnia 1867 został wyświęcony na hieromnicha. W roku następnym, gdy biskup Guriasz został przeniesiony na katedrę symferopolską, hieromnich Flawian wyjechał razem z nim na Krym. Został zaliczony do grupy mnichów służących przy domu biskupim, był początkowo spowiednikiem, a następnie ekonomem[1]. Ponadto służył w cerkwi św. Teodora w Ałuszcie, a od 1871 do 1873 pracował jako katecheta, nauczyciel geografii[3] i inspektor w eparchialnej szkole żeńskiej[5]. Dwa lata później mianowano go przełożonym skitu Zaśnięcia Matki Bożej w Bakczysaraju[1]. Za swoją pracę duszpasterską w eparchii symferopolskiej trzykrotnie otrzymywał błogosławieństwo Świętego Synodu[5].
Praca duszpasterska w Chinach
Jeszcze w tym samym roku, 1873, hieromnich Flawian został skierowany na misję do Chin[3]. Został również nagrodzony złotym krzyżem kapłańskim[5]. Na miejscu podjął naukę języka chińskiego pod kierunkiem archimandryty Palladiusza[5]. Na polecenie naczelnika misji tłumaczył na chiński (we współpracy z innymi członkami misji oraz chińskim nauczycielem[5]) prace o tematyce religijno-moralnej, w tym Wskazanie drogi do Królestwa Niebieskiego metropolity moskiewskiego Innocentego i Krótki wykład wiary chrześcijańskiej ks. N. Wołobujewa. Sam opracował komentarz do nabożeństw prawosławnych przeznaczony dla chińskich wiernych[1]. Przełożył również psałterz, horologion, oktoich, nabożeństwo panichidy, nabożeństwa Wielkiego Tygodnia, nabożeństwa dwunastu wielkich świąt, ułożył także krótki modlitewnik i komentarz do treści Ewangelii[5]. Wielokrotnie głosił kazania[4], uczył rosyjskiego w szkółce dla chłopców[5]. Porządkował także materiały do słownika chińsko-rosyjskiego, nad którym pracował archimandryta Palladiusz, doprowadzając ostatecznie do jego publikacji. Po sześciu latach pracy duszpasterskiej w Chinach został mianowany naczelnikiem misji rosyjskiej i otrzymał godność archimandryty. Wprowadził do nabożeństw prawosławnych organizowanych przez misję język chiński, rozpoczął również wyświęcanie Chińczyków na kapłanów[1]. W 1882 odwiedził misję rosyjską w Japonii, by kierujący nią biskup Mikołaj mógł wyświęcić pierwszego duchownego narodowości chińskiej; wziął ponadto udział w zjeździe misjonarzy i katechizatorów rosyjskich i zapoznał się z funkcjonowaniem misji[5].
W Chinach pozostał do 1883, gdy z powodu pogorszenia się stanu zdrowia został na własną prośbę[5] zwolniony z dotychczasowych obowiązków i skierowany do Ławry św. Aleksandra Newskiego w Petersburgu[1].
Biskup
Flawian (Gorodiecki) jako biskup lubelski
2 lutego 1885 archimandryta został wyświęcony na biskupa aksajskiego, wikariusza eparchii dońskiej[1]. Chirotonia odbyła się w Petersburgu, w soborze Trójcy Świętej w kompleksie Ławry[5]. W eparchii dońskiej biskup Flawian zdołał jedynie dokonać wizytacji parafii w dekanacie chopiorskim[5], ponieważ już 29 czerwca tego samego roku Świątobliwy Synod Rządzący skierował go do eparchii chełmsko-warszawskiej jako jej wikariusza z tytułem biskupa lubelskiego[1]. Oznaczało to powierzenie mu bezpośredniego nadzoru nad parafiami, które dziesięć lat wcześniej zostały włączone do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego wskutek likwidacji unickiej diecezji chełmskiej[6]. Był bliskim współpracownikiem arcybiskupa chełmskiego i warszawskiego Leoncjusza[1]. Szczególnie angażował się w rozwój prawosławnego szkolnictwa[7]. Gdy Leoncjusz w 1891 został metropolitą moskiewskim, biskup Flawian objął po nim katedrę chełmską i warszawską. Rok później otrzymał godność arcybiskupa[1].
Arcybiskup Flawian kontynuował zwalczanie typowych dla Chełmszczyzny tradycji liturgicznych o unickich korzeniach, wbrew woli wiernych zastępując je nieznanymi na tym terenie tradycjami typowo rosyjskimi. Przymusowe umacnianie prawosławia, wspierane przez carską administrację, przynosiło niejednokrotnie efekty odmienne od zamierzonych – byli unici odmawiali uczęszczania do świątyń. Równocześnie Flawian kontynuował wznoszenie nowych cerkwi, przy których następnie otwierał szkoły parafialne. W okresie sprawowania przez niego urzędu do użytku oddane zostały m.in. świątynie w Lubartowie, Węgrowie, Miechowie, Tomaszowie Lubelskim, Rypinie, Rawie Mazowieckiej, Łęczycy, Sierpcu, Łukowie, Włodawie, rozpoczęta została budowa soboru św. Aleksandra Newskiego w Warszawie[8]. Hierarcha pozostawał w konflikcie z generał-gubernatorem warszawskim Aleksandrem Imeretyńskim (sprawującym urząd w latach 1896–1900). Nie zgadzał się z jego polityką pozornej liberalizacji i starał się doprowadzić do jego usunięcia z urzędu, oskarżając go o opuszczanie galowych prawosławnych nabożeństw[7]. W 1897 publicznie skrytykował Imeretyńskiego w kazaniu wygłoszonym na uroczystościach w Chełmie[9].
Działalność arcybiskupa została wysoko oceniona przez Świątobliwy Synod Rządzący. Arcybiskup chełmski i warszawski dwukrotnie (w 1892 i 1894) był zapraszany jako członek kadencyjny na sesje Synodu, zaś w 1895 otrzymał order św. Włodzimierza II stopnia[1]. W 1896 asystował przy koronacji cara Mikołaja II[4].
Fakt, iż polityka arcybiskupa Flawiana dodatkowo zniechęcała do prawosławia byłych unitów, prawdopodobnie stał się ostatecznie przyczyną przeniesienia go na inną katedrę[8]. 21 lutego 1898 hierarcha został mianowany egzarchą Gruzji, arcybiskupem kartlińskim i kachetyńskim, co oznaczało także prawo do stałego uczestnictwa w obradach Świątobliwego Synodu Rządzącego[1]. W tym samym roku otrzymał prawo noszenia brylantowego krzyża na kłobuku[3]. W 1900 arcybiskup odznaczony orderem św. Aleksandra Newskiego[1].
Po trzech latach zarządzania Egzarchatem Gruzińskim arcybiskup Flawian został przeniesiony na katedrę charkowską i achtyrską, zachował jednak prawo do uczestnictwa w obradach Synodu[1].
Metropolita kijowski
Metropolita kijowski Flawian z metropolitami moskiewskim Włodzimierzem (z lewej) i petersburskim Antonim (w środku). Wszyscy trzej hierarchowie w 1905 podjęli bezskuteczne starania o zwołanie soboru lokalnego Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego i restaurację patriarchatu
3 lutego 1903 został metropolitą kijowskim i halickim[1]. W czasie rewolucji 1905, gdy wielu duchownych prawosławnych dołączyło do antyrządowych manifestacji, buntowali się studenci seminarium duchownego i Kijowskiej Akademii Duchownej, metropolita zachował całkowitą wierność wobec caratu i wzywał kapłanów, by postępowali tak samo[1].
Brał udział w posiedzeniu Synodu w dniu 22 marca 1905, na którym uchwalony został tekst memorandum do cesarza Mikołaja II, w którym hierarchowie na czele z metropolitą petersburskim i ładoskimAntonim apelowali o zmianę położenia prawnego Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, zgodę na zwołanie soboru lokalnego i wybór patriarchy[10]. 31 marca Mikołaj II zgodził się z głównymi tezami dokumentu, lecz ulegając wpływowi Konstantina Pobiedonoscewa stwierdził, że natychmiastowa organizacja soboru, z uwagi na skomplikowaną sytuacją wewnętrzną kraju, nie jest właściwym rozwiązaniem[10]. Równocześnie władca zezwolił na przystąpienie do wstępnych prac przygotowujących przebieg przyszłego Soboru Biskupów, bez ustalenia jego daty[10]. 27 grudnia 1905 pod patronatem cara powstał komitet przygotowujący oficjalny ukaz informujący o planowanym soborze oraz sam porządek jego przyszłych obrad[11]. Komitetem kierowali metropolita petersburski Antoni, metropolita moskiewski Włodzimierz oraz metropolita Flawian[11]. Wszyscy trzej zgadzali się co do konieczności likwidacji Świątobliwego Synodu Rządzącego i przywrócenia w Cerkwi rosyjskiej patriarchatu[10]. W toku posiedzeń trwających od marca do grudnia 1906 komitet kierowany przez trzech metropolitów przeprowadził wszystkie niezbędne prace przygotowawcze przed zwołaniem soboru i opracował dokumenty, nad którymi mieli dyskutować jego uczestnicy[11]. Jednak 25 kwietnia 1907 Mikołaj II po zapoznaniu się z wynikami prac komitetu stwierdził, że nie nastąpił jeszcze odpowiedni moment na zmiany w Rosyjskim Kościele Prawosławnym[a][10].
Metropolita Flawian zaangażował się w działalność społeczną i dobroczynną. Zajmował się także budową nowych świątyń. Z własnych funduszy zbudował na terenie Ławry Pieczerskiej cerkiew Zwiastowania, szpital i bibliotekę, której przekazał własny księgozbiór. Drugi szpital z cerkwią św. Serafina z Sarowa założył na terenie Pustelni Kitajewskiej, placówki filialnej Ławry[1]. W 1902 przekształcił Komitet Misyjny przy eparchii kijowskiej w Eparchialną Radę Misyjną, który odpowiadał za propagowanie w eparchii religijno-moralnej literatury[1].
Po wybuchu I wojny światowej metropolita otworzył w swojej rezydencji szpital na 100 łóżek, również w Ławrze Pieczerskiej powstały pomieszczenia dla rannych i chorych[1]. Jesienią 1915 zachorował na astmę sercową[3]. Przewidując zbliżającą się śmierć, przekazał swoim biskupom pomocniczym polecenia w sprawie dalszego działania, wskazał jako miejsce pochówku cerkiew Podwyższenia Krzyża Pańskiego w Bliskich Pieczarach Ławry Pieczerskiej[1]. Jego pogrzeb, także zgodnie z życzeniem hierarchy[1], poprowadził arcybiskup charkowski Antoni[4].
Odznaczony orderem św. Anny II i I stopnia (w 1881 i 1890), św. Włodzimierza IV i III stopnia (1884, 1887)[5].
Uwagi
↑Z powodu niechęci cara Mikołaja II wobec instytucji soboru miał on miejsce dopiero po rewolucji lutowej. Por. M. Maszkiewicz: Aleksandr Wwiedeński i jego koncepcja roli cerkwi w państwie komunistycznym. Kraków: Nomos, 1995, s. 34. ISBN 83-85-527-24-9.
↑K. Latawiec: W służbie imperium... Struktura społeczno-zawodowa ludności rosyjskiej na terenie guberni lubelskiej w latach 1864–1915. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 226. ISBN 978-83-227-2698-3.
↑ abT. Stegner, Cerkiew prawosławna w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX w., [w:] red. A. Szwarc, P. Wieczorkiewicz: Unifikacja za wszelką cenę. Sprawy polskie w polityce rosyjskiej na przełomie XIX i XX wieku. Studia i materiały. Lublin: DiG, 2002, s. 144. ISBN 83-7181-260-4.
↑ abMironowicz A.: Kościół prawosławny w Polsce. Białostockie Towarzystwo Historyczne, 2006, s. 486. ISBN 83-60456-02-X.
↑Chimiak Ł.: Gubernatorzy rosyjscy w Królestwie Polskim 1863–1915. Szkic do portretu zbiorowego. Wrocław: Fundacja Nauki Polskiej, 1999, s. 295. ISBN 83-908946-3-7.
↑ abcdeW. Cypin, Antonij, [w:] Prawosławnaja Encikłopiedija. T. II. Moskwa: Cerkowno–naucznyj centr „Prawosławnaja Encyklopedia”, 2001, s. 621–623. ISBN 5-89572-007-2.
↑W. Osadczy: Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 531. ISBN 978-83-227-2672-3.
.jpg)
.jpg)
,_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D0%B9_(%D0%92%D0%B0%D0%B4%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9)_%D0%B8_%D0%A4%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%B0%D0%BD_(%D0%93%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B8%D0%B9).jpg)
