Strażnica WOP Kocioł

Strażnica WOP
Lewin/Antoninek/Kocioł

Strażnica SG w Kotle

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1945[a]
Rozformowanie	2 stycznia 2003
Tradycje
Rodowód	240 strażnica WOP
Kontynuacja	SSG w Kotle GPK SG w Kudowie-Zdroju
Organizacja
Dyslokacja	Lewin[1]; Antoninek; Kocioł
Formacja	Wojska Ochrony Pogranicza Straż Graniczna
Podległość	52 komenda odcinka 53 batalion WOP 79 batalion OP 5 Sudecka Brygada WOP Sudecka Brygada WOP Sudecki Batalion WOP Sudecki Oddział SG

Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Lewin/Antoninek/Kocioł – zlikwidowany podstawowy pododdział graniczny Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy polsko-czechosłowackiej.

Strażnica Straży Granicznej w Kotle – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Czechosłowacją/Republiką Czeską^[b].

Formowanie i zmiany organizacyjne

Strażnica została sformowana w 1945 w strukturze 52 komendy odcinka jako 240 strażnica WOP^[1] (Lewin)^[2]  o stanie 56 żołnierzy. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego^[3].

W 1948 strażnica stacjonowała w Antoninku^[4] .

W związku z reorganizacją oddziałów WOP, 24 kwietnia 1948 240 strażnica OP Antoninek została włączona w struktury 79 batalionu Ochrony Pogranicza, a 1 stycznia 1951 53 batalionu WOP w Dusznikach-Zdroju.

Od 15 marca 1954 wprowadzono nową numerację strażnic^[c], a Strażnica WOP Kocioł otrzymała nr 249 w skali kraju^[6].

W 1956 rozpoczęto numerowanie strażnic na poziomie brygady. Strażnica II kategorii Kocioł była 13 w 5 Brygadzie Wojsk Ochrony Pogranicza^[7]. W 1958 miała nr 14^[2] .

W 1960, po kolejnej zmianie numeracji, strażnica posiadała numer 14 i zakwalifikowana była do kategorii IV w 5 Sudeckiej Brygadzie WOP^[2] .

W okresie 1959–1961 w strukturach 5 Sudeckiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza powołano Placówki Wojsk Ochrony Pogranicza (Radków, Pstrążna, Kocioł, Lasówka, Długopole, Nowa Wieś, Stronie Śląskie, Złoty Stok)^[8] .

1 listopada 1961 i 31 stycznia 1962 była jako Placówka WOP w Kotle^[9].

W 1964 strażnica WOP nr 13 Kocioł uzyskała status strażnicy lądowej i zaliczona została do II kategorii^[2] .

W 1989, po rozformowaniu Sudeckiej Brygady WOP, Strażnica WOP Kocioł weszła w struktury nowo utworzonego Sudeckiego Batalionu WOP w Kłodzku i tak funkcjonowała do 15 maja 1991 jako strażnica kadrowa na czas „P”.

Straż Graniczna:

po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 strażnica w Kotle weszła w struktury Sudeckiego Oddziału Straży Granicznej w Kłodzku^[d][10] i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Kotle (Strażnica SG w Kotle)^[11] .

W 2000 rozpoczęła się reorganizacja struktur Straży Granicznej związana z przygotowaniem Polski do wstąpienia, do Unii Europejskiej i przystąpieniem do Traktatu z Schengen. Podczas restrukturyzacji wprowadzono kompleksową ochronę granicy już na najniższym szczeblu organizacyjnym tj. strażnica i graniczna placówka kontrolna. Wprowadzona całościowa ochrona granicy zniosła podział na graniczne jednostki organizacyjne ochraniające tylko tzw. „zieloną granicę” i prowadzące tylko kontrole ruchu granicznego. W wyniku tego 2 stycznia 2003 nastąpiło zniesienie strażnicy SG w Kotle, a ochraniany odcinek przejęła Graniczna Placówka Kontrolna SG w Kudowie-Zdroju^[e][11] .

Ochrona granicy

W ochronie granicy dowódcy strażnicy ściśle współpracowali ze swoimi odpowiednikami tj. naczelnikami placówek OSH (Ochrana Statnich Hranic) CSRS.

Straż Graniczna:

W ochronie granicy komendanci strażnicy ściśle współdziałali w zabezpieczeniu granicy państwowej z placówkami po stronie czeskiej cizinecké policie RCPP.

Strażnice sąsiednie

• 239 strażnica WOP Grunwald ⇔ 241 strażnica WOP Sackisch – 1946
• 239 strażnica OP Zieleniec ⇔ 241 strażnica OP Słone – 24.04.1948
• 248 strażnica WOP Zieleniec ⇔ 250 strażnica WOP Brzozowice – 15.03.1954
• 12 strażnica WOP Zieleniec kat. II ⇔ 14 strażnica WOP Brzozowice kat. II – 1956
• 15 strażnica WOP Zieleniec kat. IV ⇔ 13 strażnica WOP Brzozowice kat. IV – 1.01.1960
• 14 strażnica WOP Zieleniec kat. III ⇔ 12 strażnica WOP Brzozowice kat. III – 8.07.1964

Straż Graniczna:

• Strażnica SG w Zieleńcu ⇔ Strażnica SG w Czermnej – 16.05.1991.

Komendanci/dowódcy strażnicy

• por. Zdzisław Radłowski (29.09.1951–14.12.1954)^[12]
• Czesław Wojciechowski p.o. (1.11.1961–31.01.1962)^[9]
• ppor. Czesław Klimek (od 28.08.1984^[13]).

Uwagi

1. Od 1991 strażnica Straży Granicznej.
2. Od 1 stycznia 1993 z Republiką Czeskąi.
3. Rozkaz dowódcy Wojsk Ochrony Pogranicza nr 04 z 22 lutego1954^[5].
4. Zarządzenie nr 021 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 07.05.1991 utworzono Sudecki OSG według etatu nr 44/08 o stanie osobowym 656 funkcjonariuszy i 50 pracowników urzędów państwowych.
5. Zarządzenie nr 058 Komendanta Głównego Straży Granicznej z 13.12.2002 zmieniające zarządzenie w sprawie organizacji wchodzących w skład Straży Granicznej komend, strażnic, granicznych placówek kontrolnych, dywizjonów, pododdziałów odwodowych oraz ośrodków szkolenia w ramach III etapu realizacji programu dostosowania Straży Granicznej do standardów Schengen, polegającą na włączeniu wytypowanych strażnic w struktury gpk. W wyniku przeprowadzonej reorganizacji we wszystkich oddziałach SG 62 strażnice zostały włączone w struktury gpk.

Przypisy

1. Ziemianek 2003 ↓, s. 31.
2. Wykazy dyslokacyjne WOP ↓.
3. Dominiczak 1985 ↓, s. 46.
4. Wykaz pododdziałów WOP ↓.
5. Prochwicz 2011 ↓, s. 207.
6. Dyslokacja jednostek WOP 1954 ↓, k.26.
7. Wykaz dyslokacyjny 1957 ↓, k.187.
8. muzeumsg-1 ↓.
9. Czesław Wojciechowski. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej IPN [on-line]. katalog.bip.ipn.gov.pl, 2019. [dostęp 2022-10-22]. (pol.).
10. Łach 2013 ↓, s. 294.
11. muzeumsg ↓.
12. Zdzisław Radłowski. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej IPN [on-line]. katalog.bip.ipn.gov.pl, 2019. [dostęp 2024-03-11]. (pol.).
13. Czesław Klimek. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej IPN [on-line]. katalog.bip.ipn.gov.pl, 2019. [dostęp 2019-12-28]. (pol.).

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985.
• Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
• Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
• Wiesław Ziemianek. Proces powstania, organizacji i rozwoju Wojsk Ochrony Pogranicza w latach 1945–1948 na przykładzie jednostki w Kłodzku. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Straży Granicznej”. 23/2003, 2003. Koszalin: Centralny Ośrodek Straży Granicznej. ISSN 1429-2505. 
• Grażyna Szczepańska: Straż Graniczna od 1991 – Sudecki Oddział Straży Granicznej. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.pl. [dostęp 2019-12-27]. (pol.).
• Sudecka Brygada WOP. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.strazgraniczna.pl. [dostęp 2020-06-17]. (pol.).
• Archiwum Straży Granicznej, Wykazy dyslokacyjne jednostek i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza.
• Wykaz dyslokacyjny etatowych pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza z dnia 20 października 1956, Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Wykaz dyslokacyjny etatowych oddziałów i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza z 18 maja 1957.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.