Strażnica WOP Gubin

Strażnica WOP
Gubin Północny/Gubin

Strażnica SG w Gubinie

Jeden z 3 byłych budynków strażnicy w Gubinie (2009)
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1945[a]
Rozformowanie	2 stycznia 2003
Tradycje
Rodowód	32 strażnica WOP
Kontynuacja	GPK SG w Gubinku
Komendanci / Dowódcy
Pierwszy	kpt. Mieczysław Wrzos
Ostatni	mjr Marian Sabinicz
Organizacja
Dyslokacja	ul. Piastowska 67, Gubin
Formacja	Wojska Ochrony Pogranicza Straż Graniczna
Podległość	7 komenda odcinka 32 batalion OP 92 batalion WOP Lubuska Brygada WOP batalion graniczny WOP Łużycka Brygada WOP Lubuski Oddział SG

Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Gubin Północy/Gubin – zlikwidowany podstawowy pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy polsko-niemieckiej.

Strażnica Straży Granicznej w Gubinie – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Republiką Federalną Niemiec.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Strażnica została sformowana w 1945 roku w strukturze 7 komenda odcinka jako 32 strażnica WOP Gubin Północny^[1] o stanie 56 żołnierzy. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego^[2].

19 grudnia 1945 obsady etatowe strażnic: Gubin Północy i Kosarzyn zostały zamienione miejscami.

W związku z reorganizacją oddziałów WOP, 24 kwietnia 1948 32 strażnica WOP Gubin Północny kategorii IV została włączona w struktury 32 batalionu Ochrony Pogranicza.

W 1950 połączono strażnice WOP: nr 31 Gubin Południowy i nr 32 Gubin Północy. Nowa Strażnica WOP Gubin zachowała numer 31 w skali kraju, ale mp. strażnicy zostały obiekty zajmowane przez strażnicę nr 32. 1 stycznia 1951 roku 31 strażnica WOP Gubin została włączona w struktury 92 batalionu WOP w Gubinie.

Od 15 marca 1954 wprowadzono nową numerację strażnic^[b]. Strażnica WOP Gubin I kategorii otrzymała numer 38 w skali kraju^[4]. W 1956 rozpoczęto numerowanie strażnic na poziomie brygady. Strażnica specjalna WOP Gubin była 11 w 9 Brygadzie Wojsk Ochrony Pogranicza^[5]. W 1960 funkcjonowała jako 11 strażnica WOP I kategorii Gubin w strukturach 92 batalionu WOP, a 1 stycznia 1964 jako 10 strażnica WOP lądowa I kategorii Gubin^[6] . Natomiast w marcu 1968 była jako Strażnica techniczna WOP nr 10 Gubin typ II w strukturach ww. batalionu.

Prezes miejskiego koła ZBOWiD ppłk rez. Mikołaj Gaczyński spotyka się z żołnierzami (1978)

W 1976 Wojska Ochrony Pogranicza przeszły na dwuszczeblowy system zarządzania, strażnicę podporządkowano bezpośrednio pod sztab Lubuskiej Brygady WOP w Krośnie Odrzańskim^[7], a w 1984 utworzonego batalionu granicznego WOP Gubin, jako Strażnica WOP Gubin lądowa. Po rozformowaniu Lubuskiej Brygady WOP, 1 listopada 1989 strażnica została włączona w struktury Łużyckiej Brygady WOP w Lubaniu Śląskim i tak funkcjonowała do 15 maja 1991^[8] .

Straż Graniczna:

15 maja 1991 po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 strażnica została przejęta przez Lubuski Oddział Straży Granicznej w Krośnie Odrzańskim^[9] i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Gubinie^[10] (Strażnica SG w Gubinie).

W 2000 rozpoczęła się reorganizacja struktur Straży Granicznej, związana z przygotowaniem Polski do wstąpienia, do Unii Europejskiej i przystąpieniem do Traktatu z Schengen. Podczas restrukturyzacji wprowadzono kompleksową ochronę granicy już na najniższym szczeblu organizacyjnym tj. strażnica i graniczna placówka kontrolna. Wprowadzona całościowa ochrona granicy zniosła podział na graniczne jednostki organizacyjne ochraniające tylko tzw. „zieloną granicę” i prowadzące tylko kontrole ruchu granicznego. W wyniku tego, 2 stycznia 2003 nastąpiło zniesie Strażnicy SG w Gubinie^[c]. Ochraniany przez strażnicę odcinek granicy, przejęła Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej kategorii I w Gubinku (GPK SG w Gubinku).

16 marca 2009 na bazie połączenia załóg GPK SG w Gubinku i strażnic SG w: Strzegowie, Polanowicach, Gubinie i Żytowaniu, została utworzona Placówka SG w Zielonej Górze-Babimoście^[11].

Ochrona granicy

W październiku 1945^[d] w ramach tworzących się Wojsk Ochrony Pogranicza na odcinku strażnicy zostały utworzone Przejściowe Punkty Kontrolne Gubin (PPK Gubin)^[12]:

• Nr 4 kolejowy – III kategorii, którego załoga wykonywała kontrolę graniczną osób, towarów oraz środków transportu w przejściu granicznym:
  • Gubin-Guben (kolejowe)
• Nr 5 drogowy – III kategorii, którego załoga wykonywała kontrolę graniczną osób, towarów oraz środków transportu w przejściu granicznym:
  • Gubin-Guben (drogowe).

W grudniu 1948 32 strażnica WOP Gubin Północny kategorii IV ochraniała odcinek granicy państwowej o długości 6 300 m.

Granica polsko-niemiecka, element służby granicznej sprawdza pas kontrolny (1978)

W latach 1977–1979 Strażnica WOP Gubin ochraniała odcinek granicy państwowej:

• Od znaku granicznego nr 404, do znaku gran. nr 419.

Straż Graniczna:

W latach 1993–1994 Strażnica SG w Gubinie ochraniała odcinek granicy państwowej:

• Od znaku granicznego nr 404, do znaku gran. nr 416 .

Wydarzenia

• 13 grudnia 1981–22 lipca 1983 – (stan wojenny w Polsce), normę służby granicznej dla żołnierzy podwyższono z 8 do 12 godzin na dobę. Ścisłą kontrolą objęto całą strefę nadgraniczną. W stan gotowości były postawione pododdziały odwodowe^[13].

Strażnice sąsiednie

• 31 strażnica WOP Werder ⇔ 33 strażnica WOP Buderose – 1946
• 31 strażnica WOP Gubin Południowy ⇔ 34 strażnica WOP Żytowań – 1948
• 30 strażnica WOP Sękowice ⇔ 34 strażnica WOP Żytowań – 1951
• 37 strażnica WOP Sękowice III kategorii ⇔ 39 strażnica WOP Żytowań II kategorii – 1954
• 10 strażnica WOP Sękowice ⇔ 12 strażnica WOP Żytowań – 1956
• 12 strażnica WOP I kategorii Sękowice ⇔ 10 strażnica WOP II kategorii Żytowań – 01.01.1960
• 11 strażnica WOP lądowa I kategorii Sękowice ⇔ 9 strażnica WOP lądowa II kategorii Żytowań – 01.01.1964
• Strażnica techniczna WOP nr 11 Polanowice typ I ⇔ Strażnica techniczna WOP nr 9 Żytowań typ I – 03.1968
• Strażnica WOP Polanowice ⇔ Strażnica WOP Żytowań – lata 80. XX w.

Straż Graniczna:

• Strażnica SG w Polanowicach ⇔ Strażnica SG w Żytowaniu – 16.05.1991^[10].

Komendanci/dowódcy strażnicy

D-ca strażnicy kpt. Jan Dyka (1972–był w 1978) z wręczonym dyplomem dla strażnicy, za aktywny udział w społeczno–gospodarczym rozwoju Gubina (1978)

Komendanci/dowódcy 32 strażnicy WOP Gubin Północny
kpt. Mieczysław Wrzos–Czuldaszkin	23.11.1945–19.12.1945[e]
ppor. Walenty Stocki
por. Jan Dadur
ppor. Władysław Stawski
por. Stefan Klim

Dowódcy strażnicy WOP Gubin
chor. Czesław Walkowiak	był w 1950–był w 1951
kpt. Stefan Kolendowicz	1952–był w 1954
kpt. Wojciech Materka[14]	1. poł. lat 60.[15]
por. Henryk Śniadek
kpt. Ryszard Płoszyński
por./kpt. Jan Dyka	1972–był w 1978[16]
A. Michalik	był w 1980
kpt./mjr Marian Sabinicz	był w 1986

Uwagi

1. Od 1991 strażnica Straży Granicznej.
2. Rozkaz dowódcy Wojsk Ochrony Pogranicza nr 04 z 22 lutego1954^[3].
3. Zarządzenie nr 058 Komendanta Głównego Straży Granicznej z 13.12.2002 zmieniające zarządzenie w sprawie organizacji wchodzących w skład Straży Granicznej komend, strażnic, granicznych placówek kontrolnych, dywizjonów, pododdziałów odwodowych oraz ośrodków szkolenia w ramach III etapu realizacji programu dostosowania Straży Granicznej do standardów Schengen, polegającą na włączeniu wytypowanych strażnic w struktury gpk. W wyniku przeprowadzonej reorganizacji we wszystkich oddziałach SG 62 strażnice zostały włączone w struktury gpk.
4. Rozkaz nr 0304/Org. ND WP z 28.10.1945 dot. sformowania przejściowych punktów kontrolnych.
5. 19.12.1945 obsady strażnic Gubin i Kosarzyn zamieniły się miejscami.

Przypisy

1. Wykazy dyslokacyjne WOP 1946 ↓, k. 119–123..
2. Dominiczak 1985 ↓, s. 46.
3. Prochwicz 2011 ↓, s. 207.
4. Dyslokacja jednostek WOP 1954 ↓, k.5.
5. Wykaz dyslokacyjny 1957 ↓, k.190.
6. Wykazy dyslokacyjne WOP ↓.
7. Jackiewicz 1998 ↓, s. 53.
8. muzeumsg–Lubuska Brygada WOP ↓.
9. Łach 2013 ↓, s. 294.
10. Wojtunik 2021 ↓, s. 132.
11. Wojtunik 2021 ↓, s. 140.
12. Zaremba 2008 ↓, s. 99.
13. Żurawlow 2011 ↓, s. 37.
14. Jerzy Jankowski: Ostatnie pożegnanie śp. ppłk. WOP Wojciecha Materki. emeryci-sg.org.pl, 2020-12-07. [dostęp 2020-12-08]. (pol.).
15. Jan Woś. W hołdzie żołnierzom Wojsk Ochrony Pogranicza i funkcjonariuszom Straży Granicznej. „Biuletyn nr 5 (2012)”. Problemy Ochrony Granic, s. 198–199, 2012. Koszalin: Centralny Ośrodek Straży Granicznej. ISSN 1429-2505. 
16. Andrzej Błażej. Strażnica na piątkę. „Za Wolność i Lud – Czasopismo Związku Bojowników o Wolność i Demokrację”. 28/78, 1978. brak numeru strony

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985.
• Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie miejsce = Piotrków Trybunalski, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
• Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945–1991) : krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• Józef Ostrowski: Lubuska Brygada Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1989. Ludzie – wydarzenia. Drukarnia Dem-druk w Lubsku miejsce = Krosno Odrzańskie, 2005.
• Archiwum SG. Historia Lubuskiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza. Krosno Odrzańskie 1965.
• SławomirS. Żurawlow SławomirS., Pododdziały Ochrony Pogranicza w Jaworzynce, Istebnej i Koniakowie – Rys historyczny 1922–2008, Gliwice: Gminny Ośrodek Kultury w Istebnej, 2011 .
• Grzegorz Zaremba. Przyczyny reorganizacji WOP w latach 1946–1948. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Szkolenia”. 3/08, 2008. Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej w Koszalinie. (pol.). 
• Piotr Wojtunik: Historia Nadodrzańskiego Oddziału Straży Granicznej w Krośnie Odrzańskim. W: Mirosław Doroszkiewicz (przewodniczący): 30 lat Straży Granicznej : Straż Graniczna w latach 1991–2021 Biuletyn nr 59. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej im. Żołnierzy Korpusu Pogranicza, 2021, s. 131–156. ISSN 505-1757.
• Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1990 – Lubuska Brygada WOP. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.strazgraniczna.pl. [dostęp 2021-01-16]. (pol.).
• Archiwum Straży Granicznej, Wykazy dyslokacyjne WOP 1946. Szczecin., sygn. 217/143 k. 119–123.
• Archiwum Straży Granicznej, Wykazy dyslokacyjne jednostek i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Wykaz dyslokacyjny etatowych oddziałów i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza z 18 maja 1957.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.