Hacı Bani məscidi

Hacı Bani məscidi
40°22′01″ şm. e. 49°50′01″ ş. u.^HGYO
Ölkə	Azərbaycan
Şəhər	Bakı
Yerləşir	İçərişəhər, 8-ci Kiçik Qala döngəsi, 20
Aidiyyatı	İçərişəhər Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu
Memar	Hacı Bani
Tikilmə tarixi	XVI əsr
Üslubu	Şirvan-Abşeron memarlıq məktəbi
UNESCO Ümumdünya İrsi
Tipi	Mədəni
Kriteriya	vi
Təyin edilib	2000
İstinad nöm.	958
Dövlət	Azərbaycan
Region	Avropa və Şimali Amerika
Azərbaycandakı tarixi abidələrin milli qeydiyyatı
İstinad nöm.	77
Əhəmiyyəti	Ölkə əhəmiyyətli
Kateqoriya	Memarlıq abidələri
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Hacı Bani məscidi — XVI əsrə aid İçərişəhərdə yerləşən tarix-memarlıq abidəsi.

Məscid, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci ildə verdiyi 132 nömrəli qərar ilə ölkə əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısına salınıb.

Haqqında

Hacı Bani məscidi İçərişəhərdə Şirvanşahlar saray kompleksi yaxınlığında yerləşir.^[1] Minarəsi və günbəzi yoxdur.^[2] Məscid fasadı üzərindəki qısa epiqrafik kitabəyə əsasən memar Hacı Bani tərəfindən XVI əsrdə inşa edilib.^[3] Hicri-qəməri təqvimlə 1320-ci ildə^{[q 1]} bərpa edilib.^[4][5]

Azərbaycanda sovet işğalından sonra rəsmi olaraq 1928-ci ildən dinlə mübarizəyə başladılar. Həmin ilin dekabrında Azərbaycan KP MK-i bir çox məscid, kilsə və sinaqoqları maarifləndirici istiqamətlərdə istifadə üçün klubların balansına verdi. Əgər 1917-ci ildə Azərbaycanda 3.000 məscid var idisə 1927-ci ildə bu rəqəm 1.700, 1933-cü ildə isə 17 idi.^[6]

Azərbaycan müstəqilliyini yenidən bərpa etdikdən sonra məscid, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci ildə verdiyi 132 nömrəli qərar ilə ölkə əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısına salınıb.^[7]

Memarlığı

Məsciddə girişlə üzbəüz, iri miqyaslı hörgü ilə, stalaktit yaruslu mehrab yerləşir. Məscidin üzərindəki digər kitabəyə əsasən isə məscid Hicri-qəməri təqvimlə 1320-ci ildə^{[q 1]} bərpa edilib.^[3] Bu zaman yenidənqurma işləri aparılıb, vestibül və qadınlar üçün nəzərdə tutulmuş xüsusi hissə (şəbistan) əlavə edilib. Cüt yarımdairəvi pəncərələr sayəsində isə ibadət zalı ikiqat işıqlandırılıb.^[4] Məscidin yenidənqurma işləri zamanı interyeri və eksteryeri ənənəvi memarlıq üslublarını və motivlərini qoruyub saxlayıb.^[3] İfadəli silueti, kub təməl üzərindəki quruluşu, Abşeron tipli daş şarkonusvari günbəzin traktovkası və küçənin eniş istiqamətində gözəl vurğulanmış künc hissəsi yerli memarlığın xarakterik xüsusiyyətlərini əks etdirir.^[3][4]

Həmçinin bax

• Hacı Bani hamamı

Qeydlər

1. H. Q. 1320 = M. 10 aprel 1902 – 29 mart 1903

İstinadlar

1. Fətullayev, Şamil. Bakı memarları XIX əsrin sonu - XX əsrin əvvəlində (PDF) (az.) (Şərq-Qərb nəşriyyatı). Bakı. 2013. 56. 2024-01-30 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-01-30.
2. Azərbaycan Respublikası Məscidlərinin Ensiklopediyası (PDF) (az.). Bakı: Beynəlxalq Əlhuda. 2001. səh. 50. ISBN 964-8121-59-1. 2021-07-23 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
3. Şamil Fətullayev. Bakının memarlıq ensiklopediyası (PDF). Bakı: Şərq-Qərb nəşriyyatı. 2013. səh. 90. ISBN 978-9952-32-020-6.
4. "HАCI BANİ MƏSCİDİ" (az.). icherisheher.gov.az. 2017-01-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-09-29.
5. Fərhadoğlu, Kamil. İçərişəhər (az.). Bakı: Ş-Q və Çinar-çap. 2006. 138. 2024-02-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-02-02.
6. Arif Yunusov. Ислам в Азербайджане (PDF). Bakı: Zaman. 2004. səh. 78. ISBN 9952-8052-0-9. 2023-07-05 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-12-14.
7. "Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il 2 avqust Tarixli 132 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmişdir" (PDF) (az.). mct.gov.az. 2001-08-02. 2021-07-07 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-12-14.