Piaski (miasto)

Piaski

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ruiny zboru kalwińskiego
Herb
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	świdnicki
Gmina	Piaski
Aglomeracja	lubelska
Prawa miejskie	1456–1870, 1993
Burmistrz	Michał Cholewa
Powierzchnia	8,43[1] km²
Populacja (31.12.2019) • liczba ludności • gęstość	2573[2] 305,2 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 81
Kod pocztowy	21-050
Tablice rejestracyjne	LSW
Położenie na mapie gminy Piaski Piaski
Położenie na mapie Polski Piaski
Położenie na mapie województwa lubelskiego Piaski
Położenie na mapie powiatu świdnickiego Piaski
51°08′03″N 22°50′41″E
TERC (TERYT)	0617034
SIMC	0389386
Urząd miejski ul. Lubelska 77 21-050 Piaski
Strona internetowa

Piaski (dawniej Piaski Luterskie lub Piaski Wielkie) – miasto w Polsce położone w województwie lubelskim, w powiecie świdnickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Piaski, położone nad rzeką Giełczew. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa lubelskiego. Stanowi część aglomeracji lubelskiej.

Miasto położone jest na Lubelszczyźnie (początkowo w ziemi sandomierskiej, a następnie w ziemi lubelskiej). Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. Piaski liczyły 2573 mieszkańców^[2].

Historia

Ruiny zboru kalwińskiego

W latach 1573–1642 w mieście istniał zbór ariański, którego pastorem był słynny Marcin Krowicki. W 1642 r., krótko po powołaniu na ministra zboru Andrzeja Wiszowatego, Adam Suchodolski zamknął zbór. W 1649 r. Suchodolski, kalwinista, wybudował kościół dla swojego wyznania. Pod patronatem Suchodolskich Piaski Wielkie, zwane wtedy Luterskimi wyrosły na centrum ewangelicyzmu w Lubelskiem. W 1783 r. patron Teodor Suchodolski wystawił nowy, murowany budynek kościoła, którego ruiny przetrwały do dzisiaj. Po sprzedaniu Piask przez rodzinę Suchodolskich, parafię kalwińską zlikwidowano w 1849 r.

W okresie I wojny światowej miasto zostało poważnie zniszczone. W zestawieniu opracowanym przez Henryka Wiercieńskiego podano liczbę 93 zniszczonych nieruchomości (z 259 istniejących), a w zestawieniu statystycznym Limanowskiego podana była zbliżona liczba zniszczonych nieruchomości: 90 na 266 (tj. 33,8%)^[3]. Według relacji naocznego świadka (reportaż Siedleckiego Z ziemi lubelskiej): „Cała środkowa część miasta spalona; wypalone do dna domy piętrowe, stawiane z miejscowego kamienia; nawet z okien piwnicznych musiały się wydostać płomienie bo czarne i pokruszone ich obramowania. Cała główna ulica wygląda dziwnie przejrzyście, bo puste okna przepuszczają światło nieba, a przez wypalone bramy widać wskroś zrujnowanych domów głębokie szeregi takich samych ruin zajmujących ogromną przestrzeń”^[3].

Do 1939 r. żyła w Piaskach duża społeczność żydowska. Podczas okupacji Niemcy utworzyli tutaj getto. Obok miejscowych Żydów byli w nim osiedlani Żydzi wypędzeni z Niemiec (w tym z Berlina, Monachium i Szczecina), a także z Lublina, Krakowa oraz Protektoratu Czech i Moraw. Przez getto w Piaskach przeszło łącznie około 11 tys. osób. Niemal wszystkie zmarły na skutek głodu i chorób lub zostały zgładzone w obozach śmierci w Bełżcu i Sobiborze^[4][5].

Kościół został spalony w okresie II wojny światowej – w wyniku odbudowy utracił cechy stylowe.

Do lat 80. XX w. w Piaskach odbywały się znane w całym regionie, cotygodniowe targi końskie. Obecnie odbywają się w każdą środę. Miejscowość jest również znana z tzw. flaków piaseckich – jest to specjalny przepis przyrządzania flaków. Obecnie podawane w kilku restauracjach.

Położenie

Piaski – główna ulica

Publiczny transport zbiorowy

Piaski posiadają bezpośrednie połączenia autobusowe z Lublinem, Warszawą, Krasnymstawem, Żółkiewką, Chełmem, Zamościem, Hrubieszowem i in. Obsługiwane są przez PKS Wschód oraz firmy prywatne.

Szkolnictwo

• Przedszkola: Miejsko-Gminne Przedszkole
• Szkoły podstawowe: Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika
• Gimnazja: Gimnazjum im. Antoniego Norberta Patka
• Szkoły średnie: Zespół Szkół

Kultura

W mieście znajduje się centrum kultury, mieszczące się przy ul. Lubelskiej 22. Jego pomieszczenia zajmują między innymi sala kinowa, siłownia oraz Miejska Biblioteka Publiczna^[6].

Sport

• Klub sportowy LKS Piaskovia Piaski
• UKS Piaski – klub przy szkole podstawowej

Na terenie miasta jest jeden stadion piłkarski, zmodernizowany w związku z wymaganiami stawianymi przed drużynami biorącymi udział w rozgrywkach ligi okręgowej.

Demografia

• Piramida wieku mieszkańców Piask w 2014 roku^[7].

Ludzie związani z Piaskami

Transport

• 12E373 /S12 Droga krajowa nr 12 (E373)/Droga ekspresowa S12: granica państwa – Łęknica – Żary – Leszno – Kalisz – Sieradz – Piotrków Trybunalski – Radom – Lublin – Chełm – Berdyszcze – granica państwa
• 17E372 /S17E372 Droga krajowa nr 17 (E372)/Droga ekspresowa S17 (E372): Zakręt – Lublin – Zamość – Hrebenne – granica państwa
• 836 Droga wojewódzka nr 836: Bychawa – Piaski
• 837 Droga wojewódzka nr 837: Piaski – Sitaniec

Zabytki

Kościół parafialny Podwyższenia Krzyża Świętego w Piaskach z barokową dzwonnicą

• Dom organisty z przełomów XIX i XX w.
• Rogatka z XIX w.
• Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego

Inne obiekty

• Pomnik poświęcony pamięci ostatniego partyzanta Józefa Franczaka
• Ruiny zboru kalwińskiego z 1783–1785 r.
• Stary cmentarz żydowski
• Nowy cmentarz żydowski
• Barokowa wieża dzwonnicy z 2 poł. XVIII w. (obecnie nieznacznie zmodernizowana)
• W Piaskach znajduje się maszt radiowo-telewizyjny o wysokości 342 metrów (bez górnej anteny nadawczej o wysokości około 25 metrów).

Wspólnoty wyznaniowe

• Kościół rzymskokatolicki:
  • parafia Podwyższenia Krzyża Świętego
• Świadkowie Jehowy:
  • zbór Piaski (w tym grupa posługująca się językiem romani (Polska)), (Sala Królestwa ul. Makarewicka 3)^[8].

Galeria

• 
  Straż pożarna
• 
  Pomnik sierż. Józefa Franczaka ostatniego partyzanta w Piaskach

Zobacz też

• RTCN Piaski

Przypisy

1. GUS. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym. Stan w dn. 2022-01-01. Format XLSX tabl. 22
2. Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-19] .
3. Straty i zniszczenia poniesione w zabytkach nieruchomych w okresie i wojny światowej na obszarze województwa lubelskiego (w jego aktualnych granicach) – pdf [online], docplayer.pl [dostęp 2019-12-17] .
4. Martin Dean, Mel Hecker: Encyclopedia of Camps and Ghettos, 1933–1945. T. II: Ghettos in German-Occupied Eastern Europe. Cz. A. Bloomington and Indianapolis: United States Holocaust Memorial Museum and Indiana University Press, 2012, s. 696–698. ISBN 978-0-253-00202-0. (ang.).
5. Robert Kuwałek: Getta tranzytowe w dystrykcie lubelskim. W: Dariusz Libionka (red.): Akcja Reinhardt. Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2004, s. 138–160. ISBN 83-89078-68-6.
6. MBP Piaski.
7. Piaski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
8. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2019-11-23] .

Linki zewnętrzne

• Strona miasta
• Piaski (54), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 51 .

Kontrola autorytatywna (miasto):

• GND: 4076085-6
• J9U: 987007270835305171