Polska
lubelskie
lubartowski
Kamionka
ok. 1450-1870 i od 2021
Karol Ługowski
5,89[1] km²
1702[1]289[1] os./km²
81
21-132[2]
LLB
0608054
0382480
Kamionka – miasto w Polsce, położone w województwie lubelskim, w powiecie lubartowskim, na Wysoczyźnie Lubartowskiej, nad strugą Parysówką[3]. Siedziba miejsko-wiejskiej gminy Kamionka. Leży w historycznej Małopolsce, w ziemi lubelskiej[4].
Prywatne miasto szlacheckie, lokowane ok. 1450–1458[5]. W drugiej połowie XVI wieku Kamionka leżała w powiecie lubelskim, w województwie lubelskim[6]. Prawa miejskie utraciła 13 stycznia 1870 r.[7]. Miejscowość uzyskała ponownie status miasta 1 stycznia 2021 r.[8].
1874–1954 siedziba gminy Kamionka[9][10][11], 1954–1972 gromady Kamionka[12], a od 1973 ponownie gminy Kamionka[13]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa lubelskiego.
Najstarsza zachowana wzmianka o mieście Camon’ka pochodzi z 1415 roku.
W 1450 r. Jan z Oleśnicy za zgodą króla Kazimierza IV Jagiellończyka przekształcił system prawny miasta z prawa polskiego na niemieckie, co bardzo poprawiło sytuację ekonomiczną i prawną mieszkańców.
W XVI wieku ponownie rozmierzono miasto i zbudowano ratusz. W umieszczonej w Księdze Sądowej Miasta Kamionki z ziemi Lubelskiej 1481-1559 wzmianki z 11 lipca 1544 r. wynika, że w Kamionce znajdował się dwór należący do ówczesnego właściciela miasta Andrzeja z Górki. W 1656 r. Kamionka została splądrowana i spalona przez wojska szwedzkie. Wtedy straciła m.in. dawne przywileje królewskie. Jacek Michałowski – ówczesny właściciel, starosta krzepicki, przywilejem Jana II Kazimierza z 1659 r. przywrócił miastu prawo magdeburskie. Nękające miasteczko epidemie zdziesiątkowały ludność, a pożary w 1806 i 1845 r. zniszczyły jego zabudowania. Powstanie styczniowe było dla miasta wielkim ciosem: wielu mieszkańców zginęło w bitwach i potyczkach, wielu innych aresztowano i wywieziono na Syberię.
13 stycznia 1870 r. pozbawiono Kamionkę praw miejskich[14]. Otrzymała status osady i stała się siedzibą gminy.
27 stycznia 2020 roku, Radni Rady Gminy Kamionka podjęli uchwałę w sprawie przeprowadzenia konsultacji społecznych, w przedmiocie odzyskania praw miejskich przez Kamionkę, które zakończyły się 16 marca 2020. 72,04% głosujących opowiedziało się za odzyskaniem praw miejskich, 12,73% przeciw, 14,60% wstrzymało się od głosu, 0,63% głosów nieważnych[15]. Kamionka uzyskała ponownie status miasta 1 stycznia 2021 r.[8]
Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.
Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).