Markuszów
Markuszów dawniej też Markuszew – osada w Polsce położona w województwie lubelskim , w powiecie puławskim , w gminie Markuszów
Osada leży nad rzeką Kurówką . Siedziba gminy Markuszów . Dawniej miasto ; uzyskał lokację miejską około 1550 roku, zdegradowany w 1869 roku[4] Małopolsce (początkowo w ziemi sandomierskiej , a następnie w ziemi lubelskiej ). W drugiej połowie XVI wieku położony był w powiecie lubelskim województwa lubelskiego [5] Markuszów . W latach 1975–1998 miejscowość położona była w ówczesnym województwie lubelskim .
Miejscowość była siedzibą gminy Markuszów , która istniała do 1973 roku i została reaktywowana ponownie w 1984 roku (jednak z mniejszą powierzchnią).
W osadzie jest 20 nazwanych ulic[6]
Historia
Wieś wzmiankowana w 1317. Już od tego momentu w rękach rodu, który ostatecznie przyjął nazwisko Firlej. W 1330 lokacja na prawie magdeburskim . Około 1550 roku Markuszów uzyskał prawa miejskie, potwierdzone i rozszerzone w 1686. W 1630 pojawia się pierwsza wzmianka o markuszowskich Żydach. W 1661 r. było ich 9, w 1756 r. 356, zaś w 1827 r. 343, co stanowiło 42,5% ogółu mieszkańców. Tutejsza gmina żydowska uzyskała w 1681 r. zezwolenie na wybudowanie synagogi . Żydzi z Markuszowa mieli także swoje cmentarze - stary i nowy . Jako miasto prywatne, po Firlejach przeszedł Markuszów na dłużej wraz z okolicznymi dobrami w ręce Sobieskich, by następnie zmieniać właścicieli.
Podczas wojny w obronie Konstytucji 3 maja nieopodal odbyła się bitwa wojsk polskich z najeźdźcami rosyjskimi. Kolejna bitwa odbyła się tu podczas powstania listopadowego , w pobliskich miejscowościach walczono również podczas powstania styczniowego .
Te ostatnie wydarzenia skutkowały odebraniem praw miejskich, podobnie jak w przypadku wielu innych polskich miejscowości.
W roku 1906 na pograniczu Łan i Markuszowa uformowała się mariawicka parafia pw. Przenajświętszego Sakramentu , założona przez dotychczasowego wikariusza parafii św. Józefa Oblubieńca w Markuszowie, kapłana Piotra Marię Ładysława Golińskiego. W latach 1907–1909 mariawici wybudowali swój kościół i założyli odrębny wyznaniowy cmentarz.
Ostatnim właścicielem (do parcelacji w 1938) był Bohdan Broniewski. Broniewscy zachowali park po byłym pałacu i inne nieruchomości do reformy rolnej po drugiej wojnie światowej , kiedy i tego ich pozbawiono.
W 1939 naloty niemieckie poważnie zniszczyły osadę. W 1942 Niemcy zlikwidowali społeczność żydowską, która stanowiła wówczas nieco ponad połowę ludności osady - w 1921 r. Markuszów zamieszkiwało 1001 Żydów, co stanowiło 54,2% ogółu. Część Żydów została wywieziona do Sobiboru , a część zabita na miejscu. Niemcy zdewastowali wówczas także miejscowe kirkuty i zniszczyli synagogę .
Turystyka
Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Markuszowem .
Przypisy
↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX Główny Urząd Geodezji i Kartografii , 5 listopada 2023, identyfikator PRNG : 77907↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych GUS , 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych Poczta Polska S.A. , październik 2022, s. 776 [zarchiwizowane 2022-10-26] .↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 50-51.
↑ Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
↑ TERYT
Wsie
Osada
Nieoficjalny
Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.
Adamów (1539–1870)Aleksandrów Łódzki Andrzejewo (1528–1870)Annopol Babiak (1815–1870)Bakałarzewo (1570–1870)Balwierzyszki (1520–1870)Baranów (1544–1870)Bełchatów Bełżyce Będków (1453–1870)Biała Rawska Białaczów Białobrzegi Bielawy (1403–1870)Bielsk (1373–1870)Bieżuń Biskupice (1450–1870)Bobrowniki Bobrowniki (1485–1870)Bodzanów Bodzentyn Bogoria Bolesławiec Bolimów Brdów (1436–1870)Brok Brudzew (1458–1870)Burzenin (1378–1870)Busko-Zdrój Bychawa Cegłów Chocz Chodecz Chodel (1517–1824, 1838–1870)Chorzele Ciechanowiec Nowe Miasto (1580–1795, 1807–1870, 1938 → ***)Ciepielów Czeladź Czemierniki Czersk (1350–1870)Czerwińsk nad Wisłą Czyżew Ćmielów Daleszyce Dąbrowice Denków (1564–1870, 1954 → ***)Dobra Dobrzyń nad Drwęcą → *)Drobin Drzewica Działoszyn Filipów (1570–1870)Firlej (1557–1870)Frampol Gielniów Gliniany (1595–1870)Głowaczów Głowno Głusk (1688–1870, 1989 → ***)Gniewoszów (1693–1870)Golina Goraj Gorzków-Osada (1689–1870)Goszczyn (1386–1870)Gowarczów Góra Kalwaria Grabowiec (1601–1870)Grabowiec (1418–1870)Grabów Grajewo Granica (1735–1870, 1965 → ****)Grocholice (1485–1870, 1977 → ***)Grodzisk Mazowiecki Grzegorzew (1435–1870)Horodło (1432–1870)Horodyszcze (1558–1870)Iłów (1506–1870)Iłża Inowłódz Iwaniska Iwanowice (1460–1870)Izbica Izbica Kujawska Jadów Janowiec (1537–1870)Janowo (1421–1870)Janów (1696–1870)Janów Podlaski (1465–1870, 1919–1940, 1944–1946)Jarczów (1775–1870)Jastrząb Jedlińsk (1530–1870)Jeziorzany (Łysobyki ) (1498–1870)Jeżów Jędrzejów Józefów Józefów nad Wisłą Kamieńczyk (1428–1870)Kamieńsk Kamionka Karczew Kazanów Kazimierz (1288–1870)Kazimierz Biskupi (1287–1870)Kazimierz Dolny Kiernozia Kikół Kleczew Klimontów Klwów (1413–1870)Kłobuck Kłodawa Kock Kodeń (1511–1870)Kołbiel (1532–1870)Komarów-Osada (1748–1870)Koniecpol Konstantynów (1729–1870)Konstantynów Łódzki Końskowola Koprzywnica Kosów Lacki Koszyce Kowal Koziegłowy Koźminek Krasnobród Krasnosielc (1824–1870)Kromołów (1388–1870, 1977 → ***)Krośniewice Kryłów (1523–1870)Krzepice Krzeszów (1641–1870)Książ Wielki Kuczbork-Osada (1384–1870)Kunów Kurów Kurozwęki (1347–1870)Kurzelów (1285–1870)Lasocin (1547–1870)Latowicz Lądek (1269–1870)Lelów (1314–1870)Lipsk Lipsko Liw (1421–1870)Lubień Kujawski Lubraniec Ludwinów (1719–1870)Lutomiersk Lututów Łagów Łaskarzew Łaszczów Łomazy (1566–1870)Łosice Łoździeje Maciejowice Magnuszew Małogoszcz Markuszów (1330–1870)Michów (1531–1870)Miedzna (1470–1870)Modliborzyce Modrzejów (1706–1870, 1915 → ***)Mogielnica Mokobody (1496–1870)Mordy Mrzygłód (1412–1870, 1915–1919; 1983 → ***)Mstów (1278–1870)Myszyniec Nadarzyn (1453–1870)Nowa Brzeźnica (1287–1870)Nowa Słupia Nowe Brzesko Nowe Miasto Nowe Miasto nad Pilicą Nowogród Nowy Korczyn Nur (1416–1870)Odrzywół Ogrodzieniec Okuniew (1538–1870)Oleśnica Olita Olsztyn Opatowiec Opatówek Opole Lubelskie Orchówek (1506-XVIII, 1775–1870)Osieck Osiek Osięciny (1824–1870)Osmolin (1462–1870)Ostrów Lubelski Ożarów Pacanów Pajęczno Parysów (1538–1870)Parzęczew Pawłów (1470–1870)Piaseczno Piaski Piątek Pierzchnica Pilica Pilwiszki (1536–1870)Piotrków Kujawski Piszczac Pławno (1544–1870)Poddębice Połaniec Poniemuń (1763–1825, 1836–1870, 1931 → ***)Praszka Proszowice Przedecz Przerośl (1576–1870)Przybyszew (1396–1870)Przyrów Przysucha Przytyk Puchaczów (1527–1870)Pyzdry Raciąż Raciążek (1317–1870)Raczki (1703–1870)Radoszyce Radzanów (1400–1870)Radziejów Radziłów (1466–1870)Rajgród Raków (1569–1870)Rejowiec Rossosz (1584–1870)Rozprza Różan Rychwał Ryczywół (1369–1870)Rzgów Sapieżyszki (1825–1870)Sarnaki (1754–1870)Sawin (1492–1870)Secemin (1395–1870)Sereje (1511–1870)Serock Serokomla (1537–1870)Sieciechów (1370–1870)Siennica Sienno Siewierz Simno Skalbmierz Skała Skaryszew Skępe Skrzynno (1308–1870)Skulsk (1384–1504, 1566–1662, 1793–1870)Sławatycze (1577–1870)Sławków → **, od 1984)Słomniki Służewo (1339–1870)Sobków Sobota (1393–1870)Sochocin Sokoły (1827–1870, 1919–1950)Solec nad Wisłą Sompolno Sopoćkinie (1560–1870)Stanisławów (1523–1870)Staw (1405–1870)Stawiski Stawiszyn Sterdyń (1737–1870)Stężyca (1330–1870)Stoczek Łukowski Stopnica Stryków Sudargi (1724–1870)Sulejów Szadek Szczekociny Szczerców (1364–1870)Szreńsk (1383–1870)Szydłów Ślesin Śniadowo (1775–1870)Tarczyn Tarłów (1550–1870)Tarnogóra (1548–1870)Tarnogród Tuliszków Turobin Tuszyn Tyszowce Uchanie (1484–1870)Ujazd Uniejów Urzędów Waśniów (1351–1870)Wąchock Wąsosz (1436–1870)Wąwolnica Widawa (1388–1870)Wieniawa (1768–1870, 1916 → ***)Wieruszów Wierzbica (1469–1870)Wierzbnik → *)Wilczyn (1458–1478, 1485–1870)Wiskitki Wisznice (1579–1870)Wisztyniec (1570–1870)Wiślica Wizna (1435–1870)Wiżajny (1620–1870)Władysławów (1727–1870, 1919–1934)Włodowice Włoszczowa Wodzisław Wohyń (1519–1870)Wojsławice (1445–1870)Wolanów (1773–1870)Wolbórz Wolbrom Wysokie Mazowieckie Wyszków Wyśmierzyce Zagórów Zaklików Zambrów Zawichost Złoczew Zwoleń Żarki Żarnowiec (1340–1870)Żarnów Żółkiewka (1702–1870)Żuromin Żychlin
Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).
