Morska Graniczna Placówka Kontrolna Szczecin

GPK Szczecin-Port

GPK SG w Szczecinie-Porcie

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1945
Rozformowanie	24 sierpnia 2005 (przekształcenie)[1]
Tradycje
Rodowód	PPK Szczecin – portowy
Kontynuacja	PSG w Szczecinie-Porcie
Dowódcy
Ostatni	ppłk SG Piotr Nowak
Organizacja
Dyslokacja	pl. Stefana Batorego 4 Szczecin
Formacja	Wojska Ochrony Pogranicza Straż Graniczna
Podległość	3 Oddział OP 8 Brygada OP 12 Brygada WOP 12 Pomorska Brygada WOP Komenda Wojewódzka MO Pomorska Brygada WOP Pomorski Oddział SG

Graniczna Placówka Kontrolna Szczecin-Port – nieistniejący obecnie pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza wykonujący kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu bezpośrednio w przejściach granicznych na granicy morskiej.

Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Szczecinie-Porcie – nieistniejąca obecnie graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej wykonująca kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu bezpośrednio w przejściach granicznych na granicy morskiej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

W październiku 1945, Naczelny Dowódca Wojska Polskiego nakazywał sformować na granicy 51 przejściowych punktów kontrolnych^[a]. Graniczna Placówka Kontrolna Szczecin powstała w 1945 jako Przejściowy Punkt Kontrolny Szczecin (PPK Szczecin) – portowy III kategorii o etacie nr 8/12^[2] . Obsada PPK składała się z 10 żołnierzy i 1 pracownika cywilnego^[3].

24 kwietnia 1948 nastąpiła kolejna reorganizacja Wojsk Ochrony Pogranicza. Oddziały WOP przeformowano w brygady ochrony pogranicza, a GPK WOP Szczecin-portowy przenianowano na Graniczną Placówkę Kontrolną nr 14 „Szczecin” (morska) i włączona w struktury 8 Brygady Ochrony Pogranicza^[4] .

1 lipca 1965 WOP podporządkowano Ministerstwu Obrony Narodowej, Dowództwo WOP przeformowano na Szefostwo WOP z podległością Głównemu Inspektoratowi Obrony Terytorialnej. Do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych odeszła cała kontrola ruchu granicznego oraz ochrona GPK. Tym samym naruszono jednolity system ochrony granicy państwowej^[5]. Jesienią 1965 GPK Szczecin-Port weszła w podporządkowanie Wydziału Kontroli Ruchu Granicznego Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej^[6], kontrolę graniczną wykonywali funkcjonariusze Milicji Obywatelskiej podlegli MSW^[7].

1 października 1971 WOP został podporządkowany pod względem operacyjnym, a od 1 stycznia 1972 pod względem gospodarczym MSW. Do WOP powrócił cały pion kontroli ruchu granicznego wraz z przejściami. Przywrócono jednolity system ochrony granicy państwowej^[8]. GPK Szczecin-Port podlegała bezpośrednio pod sztab Pomorskiej Brygady WOP w Szczecinie i tak funkcjonowała do 15 maja 1991.

Straż Graniczna:

Po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 Graniczna Placówka Kontrolna Szczecin-Port weszła w podporządkowanie Pomorskiego Oddziału Straży Granicznej^[9] i przyjęła nazwę Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Szczecinie-Porcie (GPK SG w Szczecinie-Porcie).

Jako Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Szczecinie-Porcie funkcjonowała do 23 sierpnia 2005 i 24 sierpnia 2005 Ustawą z 22 kwietnia 2005 O zmianie ustawy o Straży Granicznej...^[b] została przekształcona na Placówkę Straży Granicznej w Szczecinie-Porcie (PSG w Szczecinie-Porcie).

Ochrona granicy

Podległe przejście graniczne

• Szczecin – morskie.

Dowódcy/komendanci granicznej placówki kontrolnej

• kpt. Tadeusz Praksmajer (był w 10.1946)^[c].
• kpt./mjr Aleksander Żywiecki (od 1948)^[10]
• kpt. Longin Wasilewicz^[10]
• kpt. Roman Sokólski^[10]
• mjr Marian Żarkowski^[10]
• mjr Stanisław Skowron^[10]
• ppłk/płk Mieczysław Moch^[10] (15.10.1965–05.09.1972)^[11]
• ppłk/płk Wacław Urban^[10] (01.04.1973–22.12.1977)^[12]
• mjr Stanisław Głąb^[10]
• mjr Kazimierz Sporek^[10]
• ppłk Stefan Gorzelak^[10]
• mjr Andrzej Grabowski^[10]
• ppłk Zenon Wydra^[10] (11.01.1990–był 31.07.1990)^[13].

Komendanci GPK SG:

• Ryszard Draus
• Zbigniew Bartoszewicz
• Grzegorz Borowik
• ppłk SG Piotr Nowak (01.08.2001–23.08.2005).

Uwagi

1. Rozkaz nr 0304/Org. ND WP z 28.10.1945 (Prochwicz 2011 ↓, s. 123).
2. W miejsce dotychczas funkcjonujących strażnic oraz granicznych placówek kontrolnych utworzono placówki Straży Granicznej. Funkcjonariusze i pracownicy pełniący służbę i zatrudnieni w strażnicach oraz granicznych placówkach kontrolnych Straży Granicznej stali się odpowiednio funkcjonariuszami i pracownikami placówek Straży Granicznej (Dz.U. z 2005 r. nr 90, poz. 757).
3. Rozkaz personalny dowódcy WOP nr 052 z 19.10.1946(Rozkazy personalne DWOP ↓ ).

Przypisy

1. Techman 2011 ↓, s. 112.
2. ASGran., sygn. 217/32 ↓.
3. Dominiczak 1985 ↓, s. 47.
4. Wykazy dyslokacyjne WOP ↓.
5. Żurawlow 2014 ↓, s. 37-38.
6. Jackiewicz 1998 ↓, s. 22–23.
7. Gacek 2005 ↓, s. 13.
8. Żurawlow 2014 ↓, s. 38.
9. Łach 2013 ↓, s. 295.
10. Jarmoliński 2013 ↓, s. 163.
11. Mieczysław Moch. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej IPN [on-line]. katalog.bip.ipn.gov.pl, 2019. [dostęp 2021-06-01]. (pol.).
12. Wacław Urban. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej IPN [on-line]. katalog.bip.ipn.gov.pl, 2019. [dostęp 2021-06-01]. (pol.).
13. Zenon Wydra. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej IPN [on-line]. katalog.bip.ipn.gov.pl, 2019. [dostęp 2021-06-01]. (pol.).

Bibliografia

• HenrykH. Dominiczak HenrykH., Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985, Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985 .
• HalinaH. Łach HalinaH., System ochrony polskiej granicy państwowej w latach 1989–2004, Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013, ISBN 978-83-935593-8-1 .
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945–1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• Tadeusz Jarmoliński: Kontrola ruchu granicznego w Polsce w latach 1945–1990. Warszawa–Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego 92; 75-531 Koszalin, 2013.
• Stefan Gacek: Górnośląska Brygada WOP. Rys historyczny 1945–1991. Gliwice: Wydawnictwo Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego, 2005.
• Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
• Ryszard Techman: Pomorski Oddział Straży Granicznej w Szczecinie. W: Leszek Elas [patronat]: Straż Graniczna w dwudziestoleciu 1991–2011. Materiały poseminaryjne – Tom II. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2011. ISBN 978-83-909484-4-7.
• SławomirS. Żurawlow SławomirS., Garnizon Wojska Polskiego w Gliwicach Rys historyczny 1945–2014, Gliwice: Zakład Poligraficzny Waldemar Wiliński, 2014 .
• Archiwum Straży Granicznej. Rozkazy personalne dowódcy Wojsk Ochrony Pogranicza.
• Archiwum Straży Granicznej, zespół DWOP, sygn. 217/32, k. 56–60. Wykaz przejściowych punktów kontrolnych. Pismo z 9.11.1945
• Archiwum Straży Granicznej. Wykazy dyslokacyjne jednostek i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza.