Nazwa Estonia (we współczesnym języku estońskim Eesti) może być wywodzona ze słowa Aestii, zlatynizowanej nazwy nadanej przez starożytnych Germanów ludom zamieszkującym tereny na północny wschód od Wisły. Rzymski historyk Tacyt w 98 r. n.e. po raz pierwszy pisał o ludach Aestii i wczesnych Skandynawach[6].
Dawne skandynawskie sagi nazywają ziemie na południe od Zatoki FińskiejEistland.
Po uzyskaniu przez Estonię niepodległości w 1918 roku rząd estoński rozpoczął starania o przyjęcie do kręgu krajów nordyckich. Osobą szczególnie zainteresowaną włączeniem Estonii do tej grupy był Aleksander Kesküla. Próby te zostały zahamowane po drugiej wojnie światowej, po aneksji kraju przez ZSRR.
Po odzyskaniu niepodległości w 1991 r. powrócono do idei identyfikacji z kulturą nordycką. Kluczowym momentem była przemowa estońskiego ministra spraw zagranicznych Toomasa Hendrika Ilvesa w Szwedzkim Instytucie Spraw Zagranicznych w 1999 r.[7]
Estonia a Finlandia
Pod względem kulturowym, językowym, wyznaniowym i wieloma innymi Estonia jest podobna do Finlandii (Estończycy są najbliższymi krewnymi Finów). Różnicami między krajami mogą być silne wpływy niemieckie w Estonii, których w Finlandii nie było, a także inna historia najnowsza, duża mniejszość rosyjska oraz liberalny model gospodarczy.
Wpływy niemieckie
Estonia (podobnie jak jej południowy sąsiad – Łotwa) od wczesnego średniowiecza, aż do początków XX wieku, a więc przez wieleset lat, znajdowała się pod bardzo silnym wpływem kultury niemieckiej. Było to spowodowane tym, że obecne Estonia i Łotwa to dawne Inflanty i inne krainy historyczne (np. Terra Mariana), które najdłużej w swej historii były pod niemieckim panowaniem. Kultura niemiecka oddziaływała tam jednak znacznie dłużej niż tylko w czasie oficjalnego panowania Niemców na tym terenie. Oddziaływała również w czasie panowań szwedzkiego, polskiego, czy też rosyjskiego – wyższą klasę społeczeństwa stanowili tam wciąż Niemcy, obejmowali oni też często najważniejsze urzędy w administracji, a miasta w tych krajach wciąż miały niemiecki charakter. Jeden z polskich studentów, Bolesław Limanowski, w swych Pamiętnikach (1835–1870) opisuje, będące już pod rosyjskim panowaniem, miasto Tartu w Estonii: „Tartu miało charakter zupełnie niemieckiego miasta. Język niemiecki panował wszędzie: w urzędach, na katedrach uniwersyteckich, w sklepach, na ulicy. Właściwe miasto było z prawej strony Embachu. Miało ono piękny staroniemiecki wygląd, zwłaszcza główna ulica Ritterstrasse (Rycerska) przedstawiała się wspaniale. Lecz największą ozdobą było wzgórze piętrzące się nad miastem i porosłe bujnym lasem, tak zwane Domberg, od dawnej katedry katolickiej, w której ongiś kazał Piotr Skarga”[8]. Kultura niemiecka silnie oddziaływała na, skupione głównie na wsiach, ludy fińskie, czyli przodków obecnych Estończyków oraz ludy bałtyckie – przodków obecnych Łotyszy. Kultura niemiecka wciąż obecna jest w wielu aspektach kulturowych dzisiejszych Estończyków i Łotyszy.
W skład Estonii wchodzi 2355 wysp i wysepek w Zatoce Ryskiej[11] (największe Sarema i Hiuma) o łącznej powierzchni 4,2 tys. km² (9,2% powierzchni kraju). Zachodnie wybrzeże silnie rozczłonkowane, niskie, północne – wysokie i strome. Większość obszaru stanowią tereny nizinne (średnia wysokość 50 m) z najwyższym wzniesieniem Suur Munamägi, sięgającym 318 m n.p.m. Rzeźba polodowcowa (moreny, drumliny, ozy, jeziora). W północno-wschodniej części wysoczyzna Pandivere (wys. do 166 m), na południu i południowym wschodzie wzniesienia Sakala, Otepää i Haanja (do 318 m). Klimat umiarkowany, przejściowy między morskim i kontynentalnym. Średnia temperatura w najchłodniejszym miesiącu (w lutym) wynosi od –7 °C na wschodzie, do –3 °C na zachodnich wyspach, w lipcu 16–17 °C. Suma roczna opadów 500–700 mm, maksimum od lipca do września. Gęsta sieć rzeczna, zwłaszcza w południowej części, główne rzeki: Narwa, Ema, Parnawa; ponad 1000 jezior (ok. 5% powierzchni kraju), największe Pejpus (graniczne z Rosją). Estonia leży w strefie lasów mieszanych. Na ubogich glebach piaszczystych rosną bory sosnowe (z sosną zwyczajną), na glebach bardziej żyznych lasy świerkowe (ze świerkiem pospolitym), niekiedy ze znacznym udziałem dębu szypułkowego i innych drzew liściastych. Lasy zajmują ok. 38,5% powierzchni kraju, torfowiska (przeważnie wysokie) i tereny podmokłe – 20%. Na wschód od Tallinna (na wybrzeżu Zatoki Fińskiej) leży Park Narodowy Lahemaa. Zgodnie z ostatnimi badaniami powierzchnia Estonii wzrosła o 112 km²[12]. Najdłuższą rzeką Estonii jest Võhandu[13][14].
1050 – pojawiają się zręby późniejszego miasta Tallinna;
1154 – arabski badacz al-Idrisi umieszcza Tallinn w swoim atlasie pod nazwą Kalawin (Kalevan);
1208 – NiemieccyKawalerowie Mieczowi rozpoczynają swoją ekspansję na tereny estońskie (z terenów opanowanej już Łotwy), początek dwustuletniej walki z Zakonem. Od tego czasu zaczęły się w Estonii długie i bardzo silne wpływy niemieckie, rozpoczęły się niemieckie osadnictwo, panowanie i dominacja nad terytorium Estonii, w miastach zaczęła dominować, niemal całkowicie, kultura niemiecka, sytuacja ta trwała setki lat.
1558–1583 – wojna o Inflanty, sekularyzacja inflanckiej gałęzi zakonu krzyżackiego, obszar dzisiejszej Estonii podzielony między Szwecję (północ: Księstwo Estonii), Polskę (południe: Księstwo Zadźwińskie) i Danię (wyspa Ozylia); kraj (po obu stronach granicy) liczy ok. 250 tys. mieszkańców;
1598 – w północnej Liwonii (dzisiejszej południowej Estonii) powstają województwa parnawskie i dorpackie;
1629 – Szwecja opanowuje tereny na północ od Dźwiny: dotychczasową polską Liwonię;
1632 – powstaje Uniwersytet Dorpacki, będący obecnie najstarszym, największym i najbardziej prestiżowym uniwersytetem Estonii. Estonia liczy ok. 70–100 tys. mieszkańców;
1648 – wyspa Ozylia przechodzi z rąk duńskich do szwedzkich, cały obszar dzisiejszej Estonii w granicach Szwecji, ostateczny koniec władztwa duńskiego w Estonii;
1686 – pierwszy elementarz w języku estońskim;
1690 – Estonia liczy ok. 350 tys. mieszkańców;
1700–1721 – wielka wojna północna: Estonia staje się częścią Imperium Rosyjskiego, wyznanie luterańskie, administracja niemiecka i status szlachty pozostają niezmienione; Estonia liczy ok. 150–170 tys. mieszkańców;
1919 – wprowadzenie prohibicji w Finlandii powoduje rozwój nielegalnej produkcji i przemytu alkoholu do Finlandii
2 lutego 1920 – traktat w Tartu, Rosja radziecka uznaje niepodległość Estonii i rezygnuje z „eksportu rewolucji”. Pierwsze wybory do Riigikogu. Uchwalenie konstytucji na wzór szwajcarski: silna pozycja parlamentu, brak głowy państwa, zmiany w prawie uchwalane w referendum. Główne siły polityczne to: socjaldemokraci, prawicowy Związek Ludowy oraz centrowe partie drobnomieszczańskie. Większość mieszkańców to Estończycy (86%), ponadto Rosjanie (9%) oraz Niemcy. Liczna mniejszość szwedzka. Wyznaniowo kraj zdominowany przez Kościół luterański;
1933 – nowy projekt konstytucji przygotowany przez ELV i zatwierdzony w referendum. Wprowadzenie systemu prezydenckiego: rząd i parlament wykonawcami jego woli. Ostatecznie konstytucja nie wchodzi w życie;
1934 – Estonia liczy 1 126 416 mieszkańców, w tym 93% Estończyków;
Polityka zagraniczna: Kraj przyłącza się do powstałej 12 września w Genewie „Ententy Bałtyckiej”. Ponadto utrzymuje dobre stosunki z Polską, Wielką Brytanią i krajami skandynawskimi. Poprawnie układają się relacje z ZSRR;
1938 – reforma ustrojowa. Nowa konstytucja. Wybory do dwuizbowego parlamentu. Konstantin Päts zostaje prezydentem.
Deklaracja amerykańskiego departamentu stanu, z 1940 r., nieuznająca włączenia Litwy, Łotwy i Estonii do ZSRR i stwierdzająca okupację tych krajów przez obce, sowieckie, wojska. Stany Zjednoczone i większość krajów zachodnich nigdy nie uznały włączenia krajów bałtyckich do ZSRR
28 września 1939 – Estonia godzi się na stacjonowanie Armii Czerwonej na swym terytorium. Liczba żołnierzy radzieckich przewyższa prawie dwukrotnie liczbę wojska estońskiego (25 tys.: 15 tys.).
17 czerwca 1940 – Sowieci wkraczają do Estonii. Następuje zmiana rządu na żądanie Żdanowa (emisariusza ZSRR w Estonii), nowym premierem zostaje Johannes Vares. 6 sierpnia kraj „wspaniałomyślnie” przyłączony do ZSRR, śmierć ok. 15 000 Estończyków w wyniku eksterminacji.
1941 – deportacje czerwcowe (ok. 10 tys. osób zesłanych na Sybir, w tym były prezydent Konstantin Päts). Mniejszość szwedzka ewakuowana na wniosek rządu Szwecji do swego kraju.
22 czerwca 1941 – wkroczenie wojsk niemieckich do Estonii spotyka się z pozytywną reakcją dużej części mieszkańców.
1944–1953 – estoński ruch oporu przeciwko sowieckiej okupacji („Leśni Bracia”), 15 tys. osób ginie lub umiera z głodu.
1944–1990. emigracji działa estoński rząd przeciwstawiający się aneksji kraju przez ZSRR (swą siedzibę ma w Sztokholmie i Oslo). Aneksji Estonii nie uznają m.in. Stany Zjednoczone i Watykan.
1949 – początek kolektywizacji i „rozkułaczania”.
1959 – 1 203 000 mieszkańców w Estonii, w tym 74% Estończyków.
1968 – pierwsze oznaki oporu przeciwko radzieckiej rzeczywistości.
1980 – „List 40”. Protest przeciwko zmasowanej rusyfikacji. Strajki studentów w obronie kultury narodowej.
1988 – „śpiewająca rewolucja”. Demonstracje 300 tys. Estończyków w Tallinnie. Przywrócenie flagi narodowej. W listopadzie Rada Najwyższa przyjmuje deklarację suwerenności miażdżącą większością głosów (254:7).
1990 – obywatele organizują się w Kongres Ludowy, mający doprowadzić do przywrócenia państwowości estońskiej.
1991 – w referendum marcowym 78% obywateli popiera niepodległość państwa.
20 sierpnia 1991 – po puczu Janajewa Estonia deklaruje niepodległość, 6 września uznaną przez ZSRR. Na czele państwa stoi reformatorski komunista Edgar Savisaar.
1992 – wprowadzenie restrykcyjnego prawa o obywatelstwie. Pojawia się korona estońska zamiast przejściowych talonów. Pierwsze wybory do Riigikogu. Na czele państwa stają dwaj konserwatyści: Lennart Meri (prezydent) i Mart Laar (premier).
2007 – gwałtowne zamieszki w Tallinnie organizowane przez rosyjską mniejszość, a spowodowane przeniesieniem pomnika żołnierza radzieckiego z centrum miasta na cmentarz wojskowy[17]. W tym samym roku Estonia została przyłączona do strefy Schengen[3].
Estonia jest republiką wielopartyjną. Ustrój polityczny kraju ukształtowała konstytucja z 1992 roku. Kładzie ona szczególny nacisk na dominację jednoizbowego parlamentu, który nazywa się Riigikogu. Jest on ciałem legislacyjnym, wybieranym w 5-przymiotnikowych wyborach (proporcjonalnych) na 4 lata z 5% progiem wyborczym dla partii. W parlamencie zasiada 101 deputowanych. Najważniejszymi zadaniami parlamentu, oprócz stanowienia prawa, są:
zatwierdzanie rządu
wybór prezydenta na 5-letnią kadencję.
Mimo że prezydent posiada prawo weta wobec ustaw parlamentu, jego kompetencje ograniczają się do reprezentowania państwa i wskazania premiera po wyborach, których termin także on wyznacza.
Głównym organem wykonawczym polityki państwa jest rząd, odpowiedzialny przed parlamentem. Parlament kontroluje go nie tylko przez votum zaufania/nieufności, ale także przez interpelacje i zapytania (tzw. godzina pytań do premiera w każdą środę).
Wojska estońskie w 2014 roku liczyły 3,2 tys. żołnierzy zawodowych oraz 60 tys. rezerwistów. Według rankingu Global Firepower (2014) estońskie siły zbrojne stanowią 96. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 335 mln dolarów (USD)[20].
Estonia jest podzielona na 15 prowincji (est. maakonnad; lp. – maakond; ‘powiat’). Prowincje z kolei dzielą się w sumie 79 gmin dwóch rodzajów: 15 miejskich (linn) i 64 wiejskie (vald)[21].
Zmiana liczby ludności Estonii w latach 1970–2010 (w tysiącach)
Liczba ludności
1 315 912
Ludność według wieku
0–14 lat
15% mężczyzn: 103 367 kobiet: 97 587
15–64 lat
67,5% mężczyzn: 427 043 kobiet: 468 671
ponad 64 lata
17,5% mężczyzn: 75 347 kobiet: 152 318
Piramida demograficzna Estonii (2005)
Średnia wieku
w całej populacji
39,4 lat
mężczyzn
36 lat
kobiet
42,9 lat
Przyrost naturalny
–0,313%
Współczynnik urodzeń
10,17 urodzeń/1000 mieszkańców
Współczynnik zgonów
13,3 zgonów/1000 mieszkańców
Współczynnik migracji
–3,22 migrantów/1000 mieszkańców
Ludność według płci
przy narodzeniu
1,06 mężczyzn/kobiet
poniżej 15 lat
1,06 mężczyzn/kobiet
15–64 lat
0,91 mężczyzn/kobiet
powyżej 64 lat
0,5 mężczyzn/kobiet
w całej populacji
0,84 mężczyzn/kobiet
Umieralność niemowląt
w całej populacji
7,59 martwych/1000 żywych urodzeń
płci męskiej
8,77 martwych/1000 żywych urodzeń
płci żeńskiej
6,34 martwych/1000 żywych urodzeń
Oczekiwana długość życia
w całej populacji
72,3 lat
mężczyzn
66,87 lat
kobiet
78,07 lat
Rozrodczość
1,41 urodzeń/kobietę
HIV/AIDS
Współczynnik dorosłych z HIV/AIDS
1,1% (2003)
Liczba osób żyjących z HIV/AIDS
7800 (2003)
Liczba zmarłych na HIV/AIDS
mniej niż 200 (2003)
Liczba ludności Estonii na koniec 2018 roku wyniosła 1 323 820 osób, o 4690 osób więcej niż na koniec 2017. Zmiana ta wynika przede wszystkim z migracji. W 2018 roku do Estonii przyjechało 13030 osób, a wyjechało 6940. Wzrosła również liczba urodzeń dzieci do około 14 270, o około 500 więcej niż w poprzednim roku[22].
Estończycy stanowią 68,6% ludności (spis z 2006 r.), Rosjanie 25,6% (głównie w Tallinnie, Kohtla-Järve i Narwie), Ukraińcy 2,1%, Białorusini 1,3%, Finowie 0,9%; pozostali to głównie Tatarzy, Łotysze, Żydzi, Polacy i Litwini. Od początków lat 90. spadek liczby ludności. Przyrost naturalny od 1991 ujemny (–5,3‰ w 1995 i –4,1‰ w 1997). Wskaźnik urodzeń 8,7‰ (1997); w wieku do 14 lat 19% populacji, 65 lat i więcej 14%. Ludność miejska 69% (1997). Gęstość zaludnienia 29,4 osób na km² (największa w północnej części, między Tallinnem a Narwą). Główne miasta poza stolicą: Tartu, Narwa, Kohtla-Järve, Parnawa.
Struktura etniczna
Po zajęciu Estonii przez ZSRR, do tego kraju przesiedlono wielu Rosjan i innych Słowian stanowiących dziś ponad 28% mieszkańców kraju, ludzie ci w dużej części nie znają języka estońskiego, dlatego nie mogą zdać egzaminu przyznającego obywatelstwo estońskie. Po odzyskaniu niepodległości Estonii obywatelstwo estońskie nie zostało przyznane przywiezionym za ZSRR Rosjanom i ich potomkom, muszą oni ubiegać się o nie tak jak obcokrajowcy.
Emigracja polska do Estonii w latach 30. XX w. liczyła ok. 1 tys. osób. Polacy skupieni byli głównie w Tallinnie, Narwie i Tartu. Byli to głównie rzemieślnicy i robotnicy. Pierwsze polskie organizacje w Estonii to: założony w 1929 roku Związek Narodowy Polski Jutrzenka w Tartu i założony w 1930 Związek Narodowy Polaków w Estonii w Tallinnie (1937 – 340 członków). Rozwijano działalność kulturalno-oświatową (chóry, biblioteki, teatry amatorskie i kółka samokształceniowe języka polskiego, historii i geografii).
W latach 1940–1941 i 1944–1945 miały miejsce prześladowania ludności polskiej przez NKWD (m.in. deportacje na Syberię). W 2016 roku Estonię zamieszkiwało 1747 Polaków[23].
Cyberpaństwo
Estonia jest jednym z najbardziej zinformatyzowanych państw świata[24], w którym 99% usług publicznych administracji dokonywane jest on-line, zaś 67% społeczeństwa używa elektronicznych identyfikatorów. W 2019 roku 43,8% wyborców w wyborach do krajowego parlamentu oddało swój głos używając do tego celu internetu, w tym samym roku 46,7% wyborców oddało on-line swój głos w wyborach do Parlamentu Europejskiego[25].
Wysoki stopień informatyzacji państwa i społeczeństwa spowodował, że w roku 2007 – po usunięciu brązowego pomnika żołnierza radzieckiego w Tallinie – Estonia stała się celem pochodzącego z zagranicy największego w historii ataku cybernetycznego na infrastrukturę informatyczną rządu[24], oraz większość krajowych mediów i banków, który spowodował paraliż państwa w znacznej jego części[25]. Po tych atakach, w ramach NATO rozpoczęto prace nad włączeniem cyberprzestrzeni do domen operacyjnych Sojuszu Północnoatlantyckiego – obok domen: morskiej, lądowej i powietrznej[26]. Będące ich następstwem zmiany prawa międzynarodowego doprowadziły do zmian doktryn obronnych sojuszu, który zrównał atak cybernetyczny na państwo członkowskie sojuszu z atakami na nie w którejkolwiek z pozostałych domen, zaś podczas szczytu NATO w Brukseli w 2018 roku, postanowiono o utworzeniu w Estonii Centrum Operacji w Cyberprzestrzeni NATO (NATO Cyberspace Operations Centre), wchodzącego w skład struktury dowodzenia NATO[27].
W wyniku podjętych przez władze kraju i społeczeństwo estońskie po atakach cybernetycznych z 2007 roku działań, Estonia uważana jest dziś za jedno z 5 najlepiej zabezpieczonych przed atakami cybernetycznymi państw świata[28].
Estonia stała się pionierem w tworzeniu i implementacji koncepcji „e-Rezydencji”, będąc pierwszym krajem na świecie, który wprowadził tę innowacyjną praktykę. Program ten obejmuje wydawanie cyfrowego dokumentu tożsamości – e-Dowodu e-Rezydenta, który służy do identyfikacji w świecie cyfrowym i umożliwia składanie cyfrowych podpisów elektronicznych. Ten podpis elektroniczny jest zgodny z wymogami rozporządzenia eIDAS Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 910/2014 z dnia 23 lipca 2014 r. Kluczowym elementem jest karta inteligentna z mikroprocesorem, przechowująca certyfikaty podpisu elektronicznego i wyposażona w kody PIN. Program e-Rezydencji umożliwia obcokrajowcom korzystanie z estońskich usług cyfrowych, takich jak online’owa rejestracja firm i zdalne zarządzanie działalnością gospodarczą poprzez elektroniczny Rejestr Handlowy, oferując im te same możliwości, co mieszkańcom Estonii[29].
Do końca 2023 roku status elektronicznego rezydenta Estonii otrzymało ponad 100 000 osób z 181 krajów świata. W ciągu niecałych 10 lat od uruchomienia programu przez e-rezydentów założono ponad 27 000 estońskich przedsiębiorstw, a liczba ta nadal szybko rośnie[30].
W spisie powszechnym z 2021 roku 29% respondentów odpowiedziało, że czuje się związana z jakąś religią przy 58% odpowiadających, że nie czuje się związana z żadną. 16% populacji stanowią wyznawcy prawosławia, a 8% luteranizmu (spadek z 14% w 2000 roku i 10% w 2011)[31]. 0,8% wyznaje katolicyzm (wzrost z 0,4% w 2011), a 0,5% islam (wzrost z 0,1% w 2011)[31].
Oficjalnym językiem kraju jest język estoński, należący do grupy języków ugrofińskich. Estoński jest bardzo blisko spokrewniony z językiem fińskim.
Język estoński posiada także bardzo silne wpływy germańskie (głównie z niemieckiego i szwedzkiego), około 30% wszystkich słów pochodzi z tych języków, w tym najwięcej z dolnosaksońskiej odmiany języka niemieckiego[32]. Spowodowane jest to wielowiekową, niemiecką, szwedzką i duńską dominacją, osadnictwem i panowaniem na terenie Estonii.
Podczas ery radzieckiejjęzyk rosyjski był obowiązkowo nauczany w szkołach i stąd powszechna jego znajomość, nie tylko wśród etnicznych Rosjan, ale również wśród starszych, 30-70-letnich Estończyków. Historia Estonii sprawia jednak, że nawet znający język rosyjski Estończycy nie chcą go używać i w praktyce wolą porozumiewać się w dowolny inny sposób, przy pomocy kilku znanych słów angielskich lub na migi. Współcześnie w szkołach, jako pierwszy obcy język wykładany jest raczej angielski, który jest stosunkowo powszechnie znany wśród młodych ludzi.
Estonia jest jednym z najlepiej rozwiniętych gospodarczo państw dawnego bloku wschodniego oraz razem z Litwą jest jedną z najbogatszych republik dawnego Związku Radzieckiego.
Estonia jest państwem przemysłowo-rolniczym. Do 1991 wchodziła w skład nadbałtyckiego regionu ekonomicznego ZSRR, była silnie uzależniona od importu surowców i paliw. Reforma systemu gospodarczego została zapoczątkowana przed uzyskaniem niepodległości. Estonia jako pierwsze z państw powstałych po rozpadzie ZSRR opuściła w 1992 strefę rublową. Obecnie dynamicznie rozwijający się kraj (średniorocznie 9–12%), gospodarka oparta na usługach (69%). Przemysł to 28% PKB, a rolnictwo 4%.
Duża komputeryzacja państwa. Znaczne pozyskanie torfu. Silnie rozwinięty przemysł maszynowy, elektroniczny, drzewny i meblarski, chemiczny i spożywczy. Głównym ośrodkiem jest stolica Tallinn. Produkcja energii 8,8 TWh, piwa 95 mln litrów. Uprawa głównie jęczmienia, pszenicy, ziemniaków i żyta, w hodowli większe znaczenie mają trzoda i bydło mięsne. Pomyślnie rozwija się rybołówstwo – 104 tys. ton ryb.
Port morski w Tallinnie należy do większych na Bałtyku. Sieć drogowa liczy 28 tys. km, a jej uzupełnieniem jest 958 km kolei (2005 r.). Coraz większe znaczenie ma turystyka (dochody przekraczają pół miliarda dolarów). Eksport 9,65 mld dolarów (2006 rok), import 12,61 mld (2006) dolarów. Wartość PKB w 2004 roku wyniosła 7,2 mld euro, czyli 5,4 tys. na mieszkańca.
Bezrobocie: średnio 2% (2007 r.) (regiony zamieszkane przez Rosjan 10%).
Kärdla
Kuressaare
Parnawa
Tallinn
Tartu
Porty lotnicze w Estonii
Rolnictwo
Użytki rolne zajmują 32% powierzchni kraju (2000). Zbiory zbóż (jęczmień, owies, pszenica) 643 tys. t (1996), rośliny pastewne (gł. wieloletnie trawy), ziemniaki (0,6 mln t), len, w strefach podmiejskich – warzywa. Intensywna hodowla bydła mleczno-mięsnego (758 tys. sztuk – 1990), trzody chlewnej typu mięsnego (1 mln), owiec, kóz, drobiu. Rybołówstwo morskie, główne porty rybackie: Tallinn, Parnawa, Haapsalu i Kuressaare.
↑Võhandu jõgi. [w:] Eesti Entsüklopeedia [on-line]. entsyklopeedia.ee. [dostęp 2015-07-19]. (est.).
↑„Główne nasilenie tych przemarszów przypadło na drugą połowę V i pierwszą połowę VI w. n.e. Z pruskiej Sambii przybyło do króla Ostrogotów do Rzymu około roku 525 poselstwo z darami bursztynu, zapewne z nadzieją, że uda się nawiązać zerwane przez wędrówki ludów więzy handlowe z krajami basenu Morza Śródziemnego. Jednakże król Teodoryk odesłał poselstwo z uroczystym listem wysłanym z Rawenny do ludu Estów (Haestiis), wspominając tylko o wzajemnym darze, a nie o handlu. Tak samo na odrodzenie wymiany towarowej na próżno liczyli Sweowie (tj. Szwedzi), mający do zbycia kosztowne futra. W VI w. ustal wiele wieków trwający handel między krajami nadbałtyckimi i śródziemnomorskimi.”, [w:] Kasiodor; Gerard Labuda. Historia Pomorza, tom 1, część 1, s. 304.
↑Naddniestrzańska Republika Mołdawska nie jest uznawana przez żadne w pełni suwerenne państwo.
↑Republika Kosowa jednostronnie ogłosiła niepodległość, która jest uznawana przez 97 ze 193 państw członkowskich ONZ. Obecnie działa tam specjalna misja Unii Europejskiej – EULEX.
Ecumenical council of the Eastern Orthodox Church and the Catholic Church (787 AD) This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Second Council of Nicaea – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (September 2017) (Learn how and when to remove this template message) Second Council of NicaeaDate787Accept...
1997 Yoruba romantic drama film For other uses, see Oleku. O Le KuDirected byTunde KelaniStory byAkinwunmi IsholaBased onO Le Ku (novel)Produced byTunde KelaniStarringYemi ShodimuProductioncompanyMainframe Films and Television ProductionsRelease date 1997 (1997) Running time204 minutesCountryNigeriaLanguageYoruba O Le Ku is a 1997 Nigerian romantic drama film produced and directed by Tunde Kelani. It is an adaptation of Prof. Akinwunmi Ishola's novel of the same name. It was released in ...
Princess consort of Hohenlohe-Langenburg Margarita of Greece and DenmarkPrincess consort of Hohenlohe-LangenburgPortrait by Philip de László, 1928Born(1905-04-18)18 April 1905Old Royal Palace, Athens, Kingdom of GreeceDied24 April 1981(1981-04-24) (aged 76)Bad Wiessee, Bavaria, West GermanyBurial30 April 1981Langenburg, GermanySpouse Gottfried, Prince of Hohenlohe-Langenburg (m. 1931; died 1960)Issue Kraft, Prince of Hohenlohe-Langenb...
عبد القادر غزال (بالفرنسية: Abdelkader Ghezzal) معلومات شخصية الاسم الكامل عبد القادر محمد غزال الميلاد 5 ديسمبر 1984 (العمر 39 سنة)ديسين-شاربو الطول 1.83 م (6 قدم 0 بوصة) مركز اللعب مهاجم الجنسية الجزائر أخوة وأخوات رشيد غزال معلومات النادي النادي الحالي معتزل مسيرة الشب
Lithuanian Oil Terminal Būtingė oil tanks, 2022 Būtingė oil terminal (Lithuanian: Būtingės naftos terminalas) is an oil terminal near the village of Būtingė in northern Lithuania. Planned, designed and implemented by Fluor Corporation, it is a part of ORLEN Lietuva (formerly Mažeikių Nafta).[1] Būtingė has been in operation since July 1999,[2] and is the first major petroleum project that Lithuania implemented after it attained independence in 1990. The facilities ...
هذه المقالة تحتاج للمزيد من الوصلات للمقالات الأخرى للمساعدة في ترابط مقالات الموسوعة. فضلًا ساعد في تحسين هذه المقالة بإضافة وصلات إلى المقالات المتعلقة بها الموجودة في النص الحالي. (سبتمبر 2023) لمعانٍ أخرى، طالع يومي (توضيح). يومي (قوس) النوع قوس بلد الأصل الي...
BlindspotIntertitle from the first two seasonsGenre Drama kriminal Aksi Cerita seru PembuatMartin GeroPemeran Sullivan Stapleton Jaimie Alexander Rob Brown Audrey Esparza Ashley Johnson Ukweli Roach Marianne Jean-Baptiste Luke Mitchell Michelle Hurd Archie Panjabi Penata musik Blake Neely Sherri Chung (musim 3) Negara asalAmerika SerikatBahasa asliInggrisJmlh. musim5Jmlh. episode100 (daftar episode)ProduksiProduser eksekutif Sarah Schecter Martin Gero Mark Pellington (musim 1–2) Greg ...
Civil War role of the future U.S. state of Montana Union states in the American Civil War California Connecticut Delaware Illinois Indiana Iowa Kansas Maine Maryland Massachusetts Michigan Minnesota Nevada New Hampshire New Jersey New York Ohio Oregon Pennsylvania Rhode Island Vermont West Virginia Wisconsin Dual governments Kentucky Missouri Virginia West Virginia Territories and D.C. Arizona Colorado Dakota District of Columbia Idaho Indian Territory Montana Nebraska New Mexico Utah Washing...
هذه المقالة عن مراقبة صوفية. لمعانٍ أخرى، طالع صوفية (توضيح). لمعانٍ أخرى، طالع المراقبة (توضيح). جزء من سلسلة مقالات حولالتصوف المفاهيم الشهادتان الصلاة الصوم الحج الزكاة الطهارة الشعر الصوفي علم النفس الصوفي الأبدال الإحسان الإنسان الكامل اللطائف الستة البق...
For the women's tournament, see 1977 FIBA Africa Championship for Women. FIBA Africa Championship 19789th FIBA Africa Basketball ChampionshipTournament detailsHost nationSenegalDatesDecember 24-January 1Teams10 (from 35 federations)Venues1 (in 1 host city)Champions Senegal (3rd title)< 1975 1980 > The FIBA Africa Championship 1978 was hosted by Senegal from December 24, 1977 to January 1, 1978. The games were played in Dakar. Senegal won the tournament...
Gudauri helicopter crash 2022 Gudauri helicopter crashA Georgian Mi-8 near Gudauri in 2006.AccidentDate29 July 2022 (2022-07-29)SummaryCrashed while hovering, under investigationSiteNear Gudauri, Mtskheta-Mtianeti, GeorgiaAircraftAircraft typeMil Mi-8OperatorBorder Police of GeorgiaRegistrationGBP-10005Occupants8Passengers4Crew4Fatalities8Survivors0 On 29 July 2022, an Mil Mi-8 helicopter belonging to the Border Police of Georgia crashed during a rescue mission in a mounta...
For the Spanish singer, see Aitana (singer). For the East Timor football club, see Aitana FC. AitanaAitana peak and the antenna of EVAHighest pointPeakAitanaElevation1,558 m (5,112 ft)Coordinates38°39′39″N 0°16′29″W / 38.66083°N 0.27472°W / 38.66083; -0.27472DimensionsLength8 km (5.0 mi) E/WWidth3 km (1.9 mi) N/SArea20 km2 (7.7 sq mi)GeographyAitanaLocation in Spain LocationMarina Baixa, Alcoià and ...
Tanah air Proto-Indo-Eropa berdasarkan pada hipotesis stepa (hijau gelap) dan persebaran bahasa-bahasa Indo-Eropa di zaman sekarang di Eurasia (hijau terang). Artikel ini adalah bagian dari seri:Topik Indo-Eropa Bahasa Bahasa-bahasa rumpun Indo-Eropa Sintas Albania Armenia Balti-Slavi Balti Slavi Kelti Jermani Heleni Yunani India-Iran India-Arya Irani Itali Romawi Punah Anatolia Tokharia Paleo-Balkan Dacia Iliria Liburnia Mesapia Misia Payonia Frigia Trakia Reka Ulang bahasa Proto-Indo-Eropa ...
Drawing by Raphael LucretiaYear1500s (Julian)LocationMetropolitan Museum of ArtAccession No.1997.153 IdentifiersThe Met object ID: 337075[edit on Wikidata] Lucretia is a 1500s drawing by the Italian High Renaissance artist Raphael, now in the collection of the Metropolitan Museum of Art.[1] Early history and creation William Russell (died 1884) was the drawing's first recorded owner.[2] Russell was the first to attribute the work to Raphael.[2] Sir James ...
Season of television series The Fairly OddParentsSeason 6DVD coverCountry of originUnited StatesNo. of episodes20 (30 segments)ReleaseOriginal networkNickelodeonOriginal releaseFebruary 18, 2008 (2008-02-18) –August 12, 2009 (2009-08-12)Season chronology← PreviousSeason 5Next →Season 7List of episodes After a year long hiatus in 2007, The Fairly OddParents returned for a sixth season to contain 20 episodes, which aired from February 18, 2008 to August 12, 2009. ...
Pejantan TangguhAlbum studio karya Sheila on 7Dirilis25 Mei 2004 (rilis di Malaysia & Singapura pada Juni 2004)GenreAlternative Rock, Pop Rock, Power balladLabelSony BMG IndonesiaKronologi Sheila on 7 OST. 30 Hari Mencari Cinta (2003)OST. 30 Hari Mencari Cinta2003 Pejantan Tangguh (2004) Jalan Terus (2005)Jalan Terus2005 Templat:Extra album cover 2 Pejantan Tangguh (dikenal juga dengan judul Pria Terhebat untuk versi rilis Malaysia dan Singapura) adalah album keempat karya grup musik ...
Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!
.png)
.svg)
